Morgunblaðið - 03.06.1961, Blaðsíða 13

Laugardagur 3. júní 1961
MORGUNBLAÐ1Ð
13

Grumman-vélin er lent á ílugmóö urskipinu heilu og höldnu.
RÚSSNESKI kafbátaflot-
inn er nú einn helzti ógn-
valdur lýðræðisríkjanna.
NATO-ríkin efla viðvörun
arkerfi sitt gegn þessu
hættulega vopni eftir
mætti. Floti könnunarflug-
véla með stöðvar á landi
hefur verið margfaldaður
á síðustu árum og hinum
„fljótandi“ varnarstöðvum
á höfunum hefur verið
f jölgað til muna. Tækninni
við kafbátaleit fleygir
fram, hundruð flugvéla og
skipa halda vörð nótt sem
nýtan dag til þess að vara
við hættunni, ef kommún-
istar gera skyndiárás.
Flugmóðurskipin gegna
mikilvægu hlutverki í vörn-
um á höfunum. Þegar ís-
lenzkir blaðamenn voru á
ferð vestur í Bandaríkjunum
ekki alls fyrir löngu, áttu þeir
þess kost að dvelja sólarhring
á einni slíkri fljótandi varn-
arstöð, flugmóðurskipinu
Lake Champlain, þar sem það
var að æfingum um 350 míl-
ur undan vesturströnd Banda-
ríkjanna, út af flotahöfninni
Norfolk.
Það var lagt upp árla mörg-
uns frá Norfolk í tveimur
flugvélum, tveggja hreyfla
Grummanvélum, sem sæti
hafa fyrir 8—9 farþega. Þess-
ar flugvélar eru sérlega
byggðar fyrir móðurskipin,
viðbragðsfljótar óg þurfa
stuttar flugbrautir. Flugvél-
arnar, sem við vorum í, önn-
uðust einungis samgöngur
milli skips og lands, en á
Lake Champlain eru yfir 20
slíkar vélar, sem búnar eru
nýjustu og fullkomnustu rat-
sjám til kafbátaleitar — en
það er aðeins hluti af flugflota
skipsins.
★
Eftir tveggja stunda ferð
var flugið lækkað og þarna
niðri sáum við nú flugmóður-
skipið. Sjórinn var ekki mjög
úfinn, en samt var það hálf-
óhuggulegt að eiga að lenda á
þessari litlu ræmu, þarna úti
á reginhafi. Ferðalangarnir
virtust líka hálfórólegir, en
samt eftirvæntingarfullir, því
það er ekki á hverjum degi
að landkrabbar fá tækifæri til
þess að reyna þvílíkt.
Flugvélin fór í stóran sveig,
lækkaði ört flugið. Við nálg-
uðumst sjávarflötinn óðfluga,
en það var erfitt að átta sig
á fjarlægðinni til skipsins, því
í þessari flugvél sneru far-
þegasætin öfugt við það, sem
tíðkast í venjulegum farþega-
vélum.
Aðeins var hert á hreyflun-
um, ætluðu þeir að hætta við
lendingu? Nei, skyndilega
var dregið af þeim, við „féll-
um“ eins Og steinn — og viss-
um ekki fyrr en við hlömm-
uðum okkur harkarlega nið-
ur á þilfar skipsins. Það var
eins og við hefðum rekizt á
mjúkan og dálítið erftirgef-
anlegan vegg. Flugvélin
stanzaði ',,á punktinum", en
farþegarnir höfðu tilhneyg-
ingu til þess að halda áfram.
Við þrýstumst niður í sætin,
náðum varla andanum, dá-
lítið áþægilegt — en svo var
allt um garð gengið. Við höfð-
um lent heilu og höldnu.
★
Það var býsna fróðlegt að
litast um í þessari úthafsborg.
f rauninni er þetta eins og
borg, því um borð eru liðlega
2,600 manns — og stærð skips
ins er þvílík, að jafnvel þeir,
sem verið hafa um borð í eitt
ár villast iðurlega neðanþilja
ef þeir gæta þess ekki að fara
alltaf sömu leiðina til og frá
vinnu. Þarna eru stórar verzl-
anir þar, sem hægt er að fá
allt milli himins og jarðar,
skóvinnustofur og rakarastof-
ur, rjómaísbúðir og skartgripa
sölur — allt nema áfengis-
verzlun.
Okkur var sögð saga af
aðmíráll, sem einhverju sinni
hafði verið á skipinu. Hann
villtist neðanþilja, gekk fram
og aftur eftir ótal ranghölum í
klukkutíma þar til hann
komst til íbúðar sinnar aftur.
Eftirá sagðist hann ekki hafa
getað fengið af sér að spyrja
til vegar, hann hefði jú átt að
þekkja sitt eigið skip.
★
Það, sem þó var skemmti-
legast, var að fylgjast með
flugvélunum, þegar þær komu
og fóru. Lake Champlain var
í kafbátaleit. Þetta var sam-
eiginleg æfing flugmóðurskips
ins og tveggja tundurspilla.
Bandarískur kafbátur var ein
hvers staðar á þessu svæði og
hlutverk skipsins og flugvéla
var að finna hann — og
„granda“. Yfir 30 flugvélar af
Lake Champlain tóku þátt í
leitinni. Helmingurinn var
jafnan á lofti í senn, en hver
flugvél var þó ekki lengur
en tvær stundir í hverri könn-
unarferð. Flugvélar voru því
að lenda og fara á loft allan
sólarhringinn.
Auk tveggja hreyfla
Grumman- vélanna hefur
flugmóðurskipið 14 eins hreyf
ils könnunarvélar og fjöl-
margar þyrlur — Og það voru
einmitt þessar þyrlur sem
slæddu Shepard og geimfarið
hans upp á dögunum. Tvær
til þrjár þyrlur eru jafnan á
lofti við skipið til þess að
annast björgun, ef illa tekst
til í lendingu eða flugtaki.
Það kemur þó sárasjaldan
fyrir, enda þótt veður gerist
oft válynd. Hvassviðri og
stormar hafa engin áhrif á
starfsemi könnunarflugsins.
Það er ekki nema í aftökum,
að ófært verður að lenda á
flugmóðurskipinu.
*
Aðferðirnar við lendingu á
skipi og flugvelli í landi eru
æði ólíkar. Aðflugið er hér
mjög stutt. Flugvélarnar taka
vinstri beygju að flugmóður-
skipinu Og beygjunni lýkur á
þilfari skipsins. Þetta er gert
til þess að flýta fyrir umferð-
inni og flugvélarnar þurfa því
sjaldnast að bíða nema 2—3
mínútur eftir lendingarleyfi
úr því að þær eru komnar yf-
ir skipið.
Oft á tíðum virðast þær
varla hafa lokið beygjunni,
þegar þær hlamma sér niður
á flugmóðurskipið. Þá snar-
hallast þær það mikið er þær
koma að skipinu, að það er
engu líkara en vinstri væng-
urinn lendi á þilfarsbrúninni.
— Yfirleitt koma flugvélarn-
ar inn yfir þilfarið í um
tveggja metra hæð og svo
hlamma þær sér niður. Neð-
an á stélinu er mikið hak og
krækist það í stálvír, sem ligg
ur yfir þvert þilfarið. Gefur
hann örlítið eftir, en ekki
meira en svo, að flugvélin
stöðvast á tveimur lengdum
sínum.
★
Vírinn er losaður úr hak-
inu og flugmennirnir aka vél-
um sínum fram eftir þilfar-
inu, yfir á hinn endann. Um
leið „brjóta" þeir vængina,
sem leggjast saman — alveg
eins og maður taki saman
höndum yfir höfði sér. Allt j
gengur þetta mjög fljótt og
fjölmennur hópur sjóliða
hlekkjar flugvélarnar niður á
þilfarið jafnskjótt og þær
nema staðar á hinum endan-
um. Annar hópur byrjar að
fylla eldsneytisgeymana og
flugmennirnir klöngrast út til
þess að sækja ný fyrirmæli
eða taka sér hvíld. Þá er flug-
vélin komin á loft eftir nokkr-
ar mínútur með nýrri áhöfn.
★
Næturlendingarnar voru þó
enn athyglisverðari. Það
liggur í augum uppi, að oft
getur verið erfitt að lenda í
svartamyrkri á þessum litla
fleti, stundum í vondu veðri
Og sjógangi, þegar skipið velt-
ur, hnígur niður í öldudalina
og hefst síðan upp — tvo, þrjá
metra eða meira. Þá eru flug-
mennirnir ekki öfundsverðir.
Þeir verða að sæta lagi og
hlamma sér iður á þilfarið um
leið og það er í „hápunkti".
Við enda flugbrautarinnar, á
palli neðan við þilfarsbrún-
ina, stendur maður, sem
stjórnar lendingunni. Þegar
flugvélin nálgast segir þessi
maður flugmanninum til með
ljósmerkjum — og hann get-
ur snúið vélinni frá þegar
nokkrir tugir metra eru milli
flugvélar og skips. Þegar illa
viðrar verða flugmennirnir
oft að gera margar tilraunir
þar til þeir loks koma að
skipinu í réttu andartaki —
og þá gengur allt vel.
Veðrið var ágætt, þegar við
ferðafélagarpir stóðum í
brúnni síðla kvölds og horfð-
um á flugvélarnar lenda í kola
myrkri. Engin ljós eru logandi
ofanþilja, að undanteknum
rauðum týrum meðfram þil-
farsbrúnni. Það er verra fyr-
ir flugmennina, sem koma út
úr myrkrinu, að lenda á upp-
lýstu þilfari og þess vegna
verða vinnuflokkarnir á þil-
farinu að vinna í myrkri alla
tíð.
Aðflugið er annað að
næturlagi, miklu líkara því,
Framhald á bls. 23.
t
í rúmsjó
Flugmóðurskipið Lake Champlain — hluti af flugflota skipsins er á þilfarinu.