Morgunblaðið - 28.06.1961, Side 11

Miðvikudagur 28. júní 1961
MORGUNBLAÐIÐ
11
æknar í
efiir Geir H. Þorsteinsson, lækni
Þ A Ð er mikið rætt og ritað
um héraðslæknaskort á Islandi
í dag og íslenzkir læknar er-
lendis gera það líka í sínum
hópi. Menn greinir á eins og
verða vill og er allt gott um
það. Hins vegar varð okkur
nokkrum ungum íslenzkum
læknum i Minneapolis spurning
í huga, hver væri í raun og
veru tilgangur kafla þess í grein
landlæknis í Mbl. 29. apríl sl.,
er nefnist: „Sérnám“ og svo
hljóðar: „Ég tel mikla nauðsyn
á, að sett verði hið fyrsta
strangari skilyrði en hingað til
hafa gilt fyrir sérfræðiviður-
kenningu í læknisfræði og þyrfti
því að hraða afgreiðslu reglu-
gerðar þeirrar, sem nú liggur
í aðalatriðum fyrir“.
Þar sem grein landlæknis í
heild fjallar um héraðslækna-
skort en hann leggur hins veg-
ar mikla áherzlu á að hraða
afgreiðslu reglugerðar um sér-
nám lækna, liggur beinast við
að álíta, að lenging sérnáms sé
eitt af aðalbjargráðum hans til
bóta á þessum skorti. Það
skyldi þó ekki vera, að þessi
litla klausa væri aðalatriðið í
grein landlæknis, og með fram-
kvæmd hennar eygi hann einu
leiðina til árangurs. Með setn-
ingu nýrrar reglugerðar um
sérnám lækna eigi sem sé að
gera mönnum eins erfitt um
vik og hægt er að leggja út í
mismunandi langt sémám og
jafnframt að knýja menn til að
fara hvergi að heiman, heldur
setjast að út í héruðum. Hér
hefur landlæknir blandað tveim
ur nær óskyldum málum sam-
an, hvað var alveg ónauðsyn-
legt nema tilgangur hans sé
einmitt sá, sem mér segir hug-
ur um og hef sett fram hér að
ofan,
Það væri mjög illa farið, ef
þetta er „raunhæfasta“ úrræði
ráðandi manna, þvi að engin
sönnun er enn fyrir því nema
síður sé, að almennur aðbún-
aður og laun héraðslækna batni
við það. Ef kúga á lækna til
að fara út í héruð í stað þess
að laða menn þangað með góð-
um kjörum, þá er sannarlega
aftan að hlutunum farið. Mun
reynslan ekki hafa fært mönn-
um heim sanninn um það, að
þvingun í hvaða mynd sem er,
er tilgangslaus til lengdar. Eða
hver hefur t. d. orðið árangur
þeirrar 30 ára reglugerðar um
6 mánaða skyldu lækna út í
héraði?
Ég er þessari 6 mánaða skyldu
hlynntur — þó umdeilanleg sé
— en skorturinn nú sannar, að
kringum hana hefur verið far-
ið bæði af læknum sjálfum og
raunar af þeim sem sízt skyldi,
þ. e. sjálfu landlæknisembætt-
inu. Auk þessa á kostnaðarsöm
byrjun fyrir ungan kandidat og
lélegur aðbúnaður í því miður
of mörgum héruðum talsverðan
Jilut að máli.
Með reglugerð þeirri, sem
landlæknir ymprar á, er t. d.
sérnám barnalækna lengt úr
gamtals 3 árum í 5 ár. Banda-
ríkjamenn hafa tvímælalaust
«m langan tíma rekið almenn-
ar barnalækningar eins og bezt
gerist í heiminum og verið þar
mjög framarlega, ef ekki fremst
ir. Þeir krefjast 2 ára sérnáms
en flestir læknar taka þó 3 ár
og er þeirra nám eftir háskóla
miðað við það, þ. e. læknar
ganga inn í 2—3 ára „prógram"
eem þeir kalla svo. Ætli ís-
lenzka reglugerðin að krefjast
6 ára sérnáms kostar það mikla
óþarfa fyrirhöfn auk fjár. Þann
ig er og öðrum sérgreinum hátt
nð. Segjum lækni hafa verið
í sérnámi eins og Bandaríkja-
menn haga þvi. Að löngu námi
loknu og kostnaðarsömu rek-
ur hann sig á, að enn er hann
ekki hæfur á Islandi. Er þá
óeðlilegt, að hann velti því fyr-
ir sér, hvar setjast skuli að —
heima eða erlendis? Vafalítið
hugsa menn svipað, hvar svo
sem þeir ljúka sérnámi, ef við-
komandi yfirvöld viðurkenna
sérnám þeirra sem góða og
bættur svo nokkru nemi, ef
þessi reglugerð yrði samþykkt
á þingi. Mjög ólíklegt er, að
hægt yrði að knýja fleiri lækna
út í héruð með því að gera
mönnum sémám erfiðara.
Hvers vegna þarf ríkisval<jið
endilega að fara þvingunarleið-
ina að læknum? Eru það
kannski þeir sérfræðingar, sem
heima eru, sem eru raunveru-
lega áfjáðastir, að þessi reglu-
gerð verði samþykkt, svo að
þeir geti setið einir og sem
lengst við „kjötkatlana"?
Ekki fleiri orð að reglugerð-
aruppkastinu. Hitt er ekki u(n
deilt, að breytingar á reglugerð
um sem þessari, eru oft nauð-
Geir H. Þorsteinsson.
gilda menntun. Drepa má einn-
ig á eins og innan sviga þá al-
kunnu staðreynd, hver munur
er á kjörum lækna heima og
erlendis.
Eru þá læknar öllum öðrum
Islendingum óþjóðræknari? Ég
mótmæli því éindregið. Fyrir
munn annara ungra lækna er-
lendis staðhæfi ég, að hvergi
viljum við fremur starfa en
heima. En athugi ríkisvald og
allur almenningur eitt, að svo
lengi er hægt að vanmeta og
launa ómaklega starf góðs
þjóns, að hann segi upp vist-
inni. „Sólarlag" er víðar fallegt
en heima á okkar gamla Fróni.
Ekki dyttu mér dauðar lýs úr
hári, þó reglugerðarmenn upp-
skæru sama héraðslæknaskort
og nú og jafnframt færri sér-
fræðinga, þegar fram liðu tímar.
Ég eygi ekki, að aðbúnaður
og laun lækna í héruðum verði
synlegar en verðh jafnframt að
vera með viti og sanngirni. Það
er vitað mál, að framfarir í
læknisfræði felast ekki allar í
því að byggt sé hærra og hærra,
heldur að gamla byggingin er
rifin og ný reist á grundvell-
inum, sem fyrir er. Þess vegna
þarf sérnám ekki að vera lengra
nú en fyrir 20—30 árum, ef því
er vel hagað og skipulagt. Það
mætti minna á, hvert álit dr.
Helgi Tómasson heitinn hafði á
lengingu sérnáms lækna.
Hví eru ungir íslenzkir sér-
fræðingar ekki spurðir álits í
þessum efnum, hvort þeir álíti,
að sérmenntun þeirra sé um
40% of lítil og þar eftir léleg?
Eða er kannski grunurinn um
„einokun“ eldri sérfræðinganna
heima á meiri rökum reistur er\
svo, að hugarórar teljist ein-
göngu? Spyr sá, sem ekki veit.
Því fara reglugerðarmenn ekki
bara að dæmi þjóðnýtingarinn
ar brezku á læknum og lengja
allt sérnám upp í 10—15 ár?
Að lokum þetta: Væri ekki
vænna til árangurs að gera
héraðslæknisembættin aðlaðandi
og gimileg fyrir unga lækna?
Þá rynnu jafnvel þeir dagar
upp yfir okkar gamla Frón, að
almennir læknar með sérnám
að auki settust að í héruðum,
t. d. tvísettum eins og land-
læknir drepur á. Fengi þjóðin
þá fleiri almenna lækna o g
fleiri sérfræðinga en ella verða
af hvorum tveggja.
„Því að þrýsting á mjólk
framleiðir smjör, og þrýsting á
nasir framleiðir blóð, og þrýst-
ing á reiði framleiðir deilu“.
Og vel mætti við bæta: Þving-
un á lækna framleiðir land-
flótta.
Minneapolis, Minnesota, USA,
13. maí 1961
Geir H. Þorsteinsson.
Er þetfa hægt ?
„Ég vil leyfa mér á þessari
hátíðlegu stund, er hornsteinn
hússins er lagður að flytja
íslenzkum bændum kveðju og
þakklæti Búniaðarfélags ís-
lands og Stéttarsambands
bænda fyrir þann góða skiln-
ing, sem þeir hafa sýnt þessu
mikla máli búnaðarsamtak-
anna, með því að leggja fram
allir sem einn mikið fjárfram
lag, (sic) sem er svo mikil-
vægt »ð það veldur miklu um
að þetta hús verði það sem
það á að verða. Miðstöð bún-
aðarsiamtaka landsins og um
leið bændanna sjálfra."
Þorst. Sigurðss. í
Tímainum 19. marz.
Svo kvað form. B. f. af sinni
alkunnu málsnild í homsteins-
ræðu sinni um bændahöllina.
Það er stórt orð Hákot — og
virðulegt starf að vera formaður
Búnaðarfélags fsl. — en myndi
þó ekki stærra og virðulegra
vera, að fara rétt með mál og
dylja ekki sannleikia'nn? í ofan-
skráðrj klausu formanns B. f., er
gerð svo ákveðin tilraun til að
breiða yfir staðreyndir, að ekki
er hægt að láta ómótmælt og
skail hér stuttlega gerð grein fyr-
ir því.
Á árinú 1951 var af hálfu B. f.
farið fram á við bændur (gegn-
um hreppabúnaðarfélögin) að
þeir samþyikktu hækkun búnað-
armálasjóðsgjalds um 1/4%, í því
skyni að standa straum af vænt-
anlegri húsbyggingu félagsins,
sem mjög gerðist aðkallandi sök-
um þrengsla og brunahættu í
gaimla húsinu.
Þessum umleitunuim var al-
mennt vel tekið, þótt einstaka
rnenn vildu fara aðrar leiðir tLl
fjáröflunar.
Var þessari hækkun svo komið
á, að ég ætla á árinu 1952. og
mun mega segja að flestir bænd-
ur hafi fagnað því að B. í yrðu
búin betri starfsskylyrði.
Nú er hljótt um málið um hríð,
úti um sveitir landsins, en í
rauninni er það aðeins hlé fyrir
aðaláhlaupið.
Þegar næst er hafizt handa um
frekari fjáröflun er ekki verið
að spyrja bændur almennt til
ráða. Aðalfundur Stéttarsam-
bands bænda og Búnaðarþing,
samþykkja — án þess að málið
sé rætt heima í sveitunum — að
hækka Búnaðarmálasjóðsgjaldið
um ein lítil 100 prósent.
Töluverð átök urðu um málið
á Búnaðarþingi og umræður
manna milli úti um sveitir, sem
kom þó fyrir ekki, því hér var
látið gilda „Vér einir vitum.“
Þetta er gangur málsins stutt-
lega rakinn, þótt vitanlega mætti
fleira til tína. En svo kemur
form. B. í. — virðulegur bóndi
austan úr sveitum — og þakkar
þann ,,góða skilning," sem bænd
ur hafi sýnt á þessu „mikla
máli.“
Ja, „Er þetta hægt Matthías?1*
Kannski er það nú hæg.t ef svo-
hljóðandi texta-útskýring er gef-
in:
Við þökkum af heilum hug að
okkur var ekki bannað að stinga
höndunum í vasa ykkar bændur
góðir og óátalið látið þótt við
tökum miljónatugi af fé ykkar
til að reisa gistihöll fyrir erlenda
luxusflakkara.
Það er hægt að deila endalaust
um Bændahöllina. Stað — stærð
— gerð. Hvort hagrænna hefði
verið að hugsa ekki um hótelið
í bili, en setja heldur eitthvað
af milljónatuguhum í sjálfan
grurm landbúnaðarins — til-
raiunastarfsemi, rannsóknarstöðv
ar og önnur þau vísindi, sem
koma honum að haldi. Ég held
að betur hefði farið féið á þann
hátt og er reiðubúinn að ræða
þá hlið málsins hvenær sem er.
En um hitt er ekki hægt að
deila, hvemig fjárins var afliað
til Bændahallarinnar.
Mikill hluti þess er tekinn
beint úr vösum bænda án þess
að leita samþykkis þeirra al-
mennt.
Svo er komið á eftir og þeim
þakkað í hástemmdum ræðum
hve skilningsgóðir og velviljaðir
þeir séu.
Er hægt að ganga öllu lengra?
Leysingjastöðum 24. marz 1961.
Halldór Jónsson.
Verkfallsmaðurinn með 2000 kr dagiaun
ÝMSIR hópar vinnandi stétta'
bafa nú staðið í verkföllum um!
tíma til þess að knýja fram meiri I
laun. Sjálfsagt efast enginn um
það, sem eitthvað þekkir til!
launa hinna ýmsu stétta þjóð- j
íélagsins, að sumar þeirra bera |
í rauninni svo skarðan hlut frá j
borði í kaupgjaldsmálum, að full j
þörf vær þeim á því að fá laun j
sín hækkuð, og það mörgum að
verulegum mun. Hitt er svo önn-
ur saga, sem ég ætla mér ekki
að leggja neinn dóm á hér, hvort
atvinnuvegirnir geta staðið und-
ir hækkuðu kaupgjaldi, og hvort
hækkað kaupgjald yrði mönnum
annað en verðgildislaus krónutal
an.
En þótt ég viti það, að miargur
maðurinn, sem nú er í verkfalli,
hafí verulega þörf á betri launu-m
þá dylst mér það heldur ekki,
að í röðum verkfallsmanna eru
núna starfsstéttir, sem fá svo kon
ungleg laiun fyrir störf sín, að
margur maðurinn, sem eytt hefur
10 til 12 árum æfi sinnar til lang-
sfcóla náms og undirbúninigs und
ir æfistarfið, myndi telja sig búa
við góð launakjör, þótt hann
fengi ekki hærri laun en sem
svarar helmingi á við þessa
menn.
Til þess að sanna það, að ég
íari hér efcki með staðlausa stafi,
ætla ég að segja hér frá við-
skiptum mínum við málara nokk-
urn, sem nú hefur gert verkfall
sem aðrir starfsbræður hans, af
því að laun þessarar stéttar eru
svo lítil.
Ég þurfti að láta mála húsþak,
Þafcið er bratt og auk þess með
kvistum. Mér var ráðlagt að fá
til starfsins ungan málarasvein,
sem væri mjög rösfcur og vel
verki farinn. Raunar hafði ég
ekki hugsað mér svo hátt, að fá
faglærðan mann til verksinis,
heldur aðeins einhvern laghent-
an mann. En þar sem mikið var
látið af dugnaði þessa málara,
sem ég tek sjálfur undir a.f heil-
um bug eftir kynni mín af hon-
um, og hann ful'lyrti sjálfur við
mig, að mér væri mifclu hag-
kvæmara* að láta faglærðan
mann vinna verkið í uppmæl-
ingu, sló ég til og réði hann til
verksins.
Taldi hann engan efa á því, að
ákvæðisvinna væri beggja hag-
ur. Auðvitað þarf engan spek-
ing til að sjá, að þannig ætti
þetta að véra, ef ákvæðisvinnan,
hver sem hún er, hvílir á réttu
afkastamati. Hins vegair gleypti
ég þessa fullyrðingu ekki orða-
loust, þar eð ég hafði áður haft
kynni af ákvæðisvinnu fag-
manna, og það í fleirri en einni
stktt, og reynsla mín af þeim
kynnum verið sú, að í slíkri
vinnu þyrfti faigmaðurinn ekki
að leggja hart að sér til að fá
ríflegt tímakaup, svo að væglega
sé til orða tekið. En ákvæðis-
vinnu málara hafði ég hins vegar
ekki kynnst af eigin reynzlu.
Og þegar ég gat þessarar
reynislu minniar af iðnaðarmönn-
um við hinn unga málara, full-
yrti hann, að þetta ætti efcki við
málairaiðnina. Málarinn þyrfti að
halda vel áfram við verk sitt, ef
hann ætti að fá eitthvað að ráði
fram yfir tímakaup.
Og svo kom málarinn eitt
kvöldið. Morguninn eftir hóf
hann svo verkið. Tíu kliukutím- j
um seinna hafði hann lokið fyrri!
yfirferðinni. Ég var mjög ánægð
ur með vinnubrögð þessa unga
manns. Slíkum manni var mér
ánægja að geta borgað riflegt j
álag á venjulegt tímafcaup. Því’
þótt ég ætlist auðvitað til, að
menn haldi sig að starfi og telji
annað vinnusvik, finnst mér það
ekki nema sjálfsagt og sann-
gjarnt, að sá beri meira frá borði,
sem af kappi vinnur. Og til þess
skilst mér, að áfcvæðisvinnan sé.
Þ. e. a. s. hún veitir hinum dug-
lega möguleifca til að fá það
greitt, sem hann vinnur fram
yfir það, sem sanngjarnt er að
krefjast af skylduræknum
manni. Og slíkt er engu síður
hagur vinnuveitanda en viinnu-
þiggjanda. Mér hefði því ekki
fundist það nema sangjamt að
borga þassurn manni a'llt að 60%
álag á tímakaupið, svo vel fannst
mér hann vinna.
Það er svo ekki að orðlenigja
það meira, að seinni yfirferðinni
lauk hann svo á enn þá skemmri
tíma en hinni fyrri. Samanlagt
eyddi hann sena sagt ca. tuttugu
klukkutímum í að mála þakið
tvisvar. Ég var mikið ánægður.
Ekkert vissi málarinn fyrir
víst, hver vinnukostnaðurinn
myndi verða, fyrr en búið væri
að reikna hann út syðra, en eitit
taldi hann sig þó geta fullvissað
mig um, og það var þetta, að ég
hefði stór grætt á því að láta sig
vinna þetta verk í ákvæðisvinnu.
En svo kom reikningurinn
skömmu seinna. Ög þótt ég þætt
ist við ýmsu búinn vegna fyrri
kynna minna af uppmælingar-
taxta iðnaðarmanna, hefði jafn-
vel ekki bliknað við 100% álag
á tímakaup, þá brá mér nú samt,
þegar ég sá plaggið, og þó ef til
vill einna helzt fyrir það, að nú
var þessi imgi maður kominn í
verkfall vegna ónógra launa.
Tveggja daga, eða svo nákvæmt
Framhald á hia >a