Morgunblaðið - 28.07.1961, Blaðsíða 10

10
rMORCUNBK2Ð1Ð
Föstudagur 28. júlí 1961

Utg.: H.f. Arvakur Reykjavik.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgieiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
HINGAÐ OG
17'ennedy Bandaríkjaforseti
hefur svarað hótunum
Nikita Krúsjeffs svo ákveðið
að eigi verður um villzt. Við
getum ekki og munum ekki
láta kommúnista reka okkur
frá Berlín, hvorki stig af
stigi né með valdbeitingu. —
Við kærum okkur ekki um
að berjast, en við höfum
barizt áður. Við munum
ávalt reiðubúnir til viðræðna
ef viðræður koma að haldi
en við verðum einnig að vera
reiðubúnir að beita valdi, ef
valdi verður beitt gegn okk-
ur“, sagði forsetinn í merkri
ræðu, er hann flutti í út-
varp og sjónvarp í Banda-
ríkjunum aðfaranótt sl. mið-
vikudags.
Eftir þessa yfirlýsingu
Bandaríkjaforseta þurfa leið-
togar Sovétríkjanna ekki að
fara í neinar grafgötur um
það, hvað gerast mundí, ef
þeir gerðu alvöru úr þeirri
hótun Krúsjeffs, að gera sér-
samninga við leppstjórn
Rússa í Austur-Þýzkalandi
og afhenda henni Berlín alla.
Slíkt atferli fæli í sér algert
brot á því samkomulagi
Vesturveldanna og Rússa, er
gert var í lok heimsstyrjald-
arinnar. Vesturveldin hafa
hvað eftir annað gert tilraun
til þess að koma á friðar-
samningum við sameinað
Þýzkaland. En allar þær til-
raunir hafa strandað á Rúss-
um.
Þeir hafa ekki mátt heyra
að frjálsar kosningar væru
látnar fram fara í öllu
Þýzkalandi og þar með lagð-
ur grundvöllur að ríkis-
stjóm, sem fær væri um
það að ganga til friðarsamn-
inga og binda þannig enda á
Þýzkalandsvandamálið. Hins
vegar hafa Rússar sett á lagg
imar leppstjóm í Austur-
Þýzkalandi, sem er algerlega
fylgislaus.
Hinar vestrænu lýðræðis-
þjóðir standa sameinaðar
bak við hina skorinorðu yfir-
lýsingu Bandaríkjaforseta. —
Þær eru þess alráðnar að
koma í veg fyrir frekari of-
beldisaðgerðir Rússa í Ev-
rópu. Atlantshafsbandalagið
kom í veg fyrir það á sínum
tíma að ofbeldissókn Rússa
vestur meginland Evrópu
héldi áfram. Hinar vestrænu
lýðræðisþjóðir munu á
sama hátt hindra það að
Rússar hremmi Vestur-Berlín
og brjóti þar með gerða
samninga um stöðu borgar-
innar og friðarsamninga við
sameinað Þýzkaland.
Það er sovétstjórnin sem
vandamál
heimsins
T
stjórninni dregið sig algjör-
lega í hlé og mátti þar með
heita lokið samstjórn banda-
manna allra yfir borginni.
Skipting borgarinnar var
svo fullkomnuð sumarið 1948,
þegar kommúnistar beittu sér
fyrir óeirðum, er gerðu borg-
arstjórninni ókleift að halóa
áfram starfj sínu, en hún.
hafði fram að því haldið fundi
sína í sovézka borgarhlutan-
um. Og hinn 30. nóvember
var sett á fót sérstök borgar-
stjórn fyrir þá borgarhluta,
sem Vesturveldin héldu uppi
eftirliti í.
LOFTBRÚIN MIKlÐ
AFREK
Loftbrúin, sem komið var
á skömmu eftir að Sovétveld
ið hafði lokað landleiðinnx
til Berlínar, leiddi til þess að
áform Sovétveldisins um að
hrekja Vesturveldin frá Ber-
lín runnu gjörsamlega út f
sandinn. Þótt liðinn sé meira
en einn áratugur, er flestum
enn í fersku minni það afrek,
sem með loftbrúnni var unn-
ið.
Frá því að loftbrúin tók til
starfa hinn 28. júní 1948 og
þangað til samgöngubaim-
inu var aflétt 12. maí árið
eftir — eða á 318 dögum
voru farnar 195,530 flug-
ferðir til Berlínar og flutt
meira en ein og hálf
miiljón lesta af alls kyns
varningi.
Eftir að sovézkum ráðamönn
um var orðið Ijóst, að þessi
tilraun þeirra hafði algjör-
lega misheppnast, gengu þeir
loks til samninga við Vest-
urveldin, þar sem þeir skuld.
bundu sig til að tryggja eðli-
legar samgöngur við Vestur-
Berlín.
í 9 ár, sem á eftir fóru,
kom ekki til alvarlegra
árekstra milli Vesturveldanna
og sovézkra valdamanna
vegna Berlínar, enda þótt
austur-þýzk stjórnarvöld
legðu ýmsar hindranir í götu
óbreyttra borgara, bæði i
sambandi við járnbrautaferð-
ir, akstur á vegum úti og sigl
ingum á ám. Allt mátti því
heita með nokkuð kyrrum
kjörum, þangað til Krúsjeff
fór á stúfana í nóvember
1958 og setti Vesturveldun-
um „úrslitakosti“ varðandi
Berlín.
EKKI LENGRA
ber ábyrgð á því ef friður
inn rofnar og til ótí&inda
dregur vegna ágreinings um
Berlín. Rússar vita að þeir
væru að fremja samnings
rof með sérsamningum við
leppstjórn sína í Austur-
Þýzkalandi. Með því að af-
henda Berlín alla slíkri lepp-
stjórn væri ekki aðeins fram
ið réttarbrot á íbúum hinn-
ar frjálsu Vestur-Berlínar,
heldur einnig á bandamönn-
um Rússa í heimsstyrjöld-
inni. Slík samningsrof verða
ekki þoluð.
Yfirlýsingu Bandaríkjafor-
seta um hiklausa afstöðu
Bandaríkjanna og annarra
lýðræðisríkja gegn ofbeldis-
hótunum Krúsjeffs mun því
verða vel tekið um allan
hinn lýðræðissinnaða heim.
TRUIN A VERÐ-
LAGSEFTIRLITIÐ
Allir íslenzkir stjórnmála-
** flokkar, að Sjálfstæðis-
flokknum einum undanskild-
um, hafa ætíð haft mikla
trú á verðlagseftirliti. Af-
leiðingin hefur orðið sú að
íslendingar hafa lengst af
búið við strangt verðlags-
eftirlit. Hins vegar hafa
flestar, ef ekki allar lýðræð-
is-þjóðir aðrar frá styrjald-
arlokum unnið að því að af-
nema slík höft og talið hag
almennings og neytenda bet-
ur borgið með frjálsri sam-
keppni.
Þegar efnahagsráðstafan-
irnar voru gerðar á síðasta
ári taldi Viðreisnarstjórnin
nauðsynlegt að halda verð-
lagseftirliti um skeið meðan
jafnvægi væri að nást í efna
hagsmálum. 1 greinargerð
þeirri, sem stjómin gaf út og
nefndist Viðreisn, segir þó:
„Hitt er þó annað mál, að
þegar frá líður getur betra
jafnvægi í efnahagsmálum
og meiri samkeppni í inn-
flutningi leitt til þess að
þýðing verðlagseftirlitsins
verði minni en hún verður
nú fyrst um sinn“.
Eins og kunnugt er hafði
náðst jafnvægi í viðskipta-
og greiðslujöfnuði landsins
og traust og öruggt efna-
hagskerfi var að myndast
hérlenSis, á sama hátt og er
í þeim löndum, þar sem vel
hefur verið stjórnað að und-
anförnu. Grundvöllur var
því að skapast fyrir því að
hægt væri að afnema verð-
lagseftirlit.
En með hinum óraunhæfu
kauphækkunum sem átt
AFDRÁTTARLAUS rétt-
indi Vesturveldanna í
t .Berlín eiga rætur að rekja
til samkomulags, sem gert
var milli Breta, Banda-
ríkjamanna og Rússa síðla
árs 1944 og síðar einnig
Frakka — svo og skilyrð-
islausrar uppgjafar Þjóð-
verja hinn 8. maí 1945, en
þá tóku bandamenn við
æðstu stjórn Þýzkalands.
BERLÍN UTAN HER-
NÁMSSVÆÐA
í áðurnefndu samkomulagi
var kveðið á um skiptingu
landsins í hernámssvæði og
jafnframt ákveðið, að höfuð-
borgin Berlín skyldi vera ut-
an þeirra og lúta sameigin-
legri stjórn bandamanna.
Sovétveldið, sem ásamt hin-
um ritaði undir þetta sam-
komulag, féllst þannig á, að
borgin skyldi ekki teljast til
neins af hernámssvæðunum,
en í þess stað verða skipt sér-
staklega og myndu hernáms-
veldin síðan halda uppi eftir
liti hvert í sínum borgarhluta.
Þá varð eining um það, að
til þess að stjórna borginni í
heild skyldi sett á laggirnar
samstjórn bandamanna.
Þegar Vesturveldin hófu
eftirlitsstörf sín á umsömd
um borgarhlutum í Berlín,
uppfylltu þau samtímis
ákvæði samkomulagsins
um að draga til baka heri
sína, sem hrakið höfðu
þjóðverja langt austur fyr
ir þau mörk, sem fallist
hafði verið á að yrðu út-
jaðar sovézka hernáms-
svæðisins í vestri.
f dag lýtur Austur-Berlín
enn Sovétveldinu; og í
Vestur-Berlín hafa á undan-
förnum árum verið fremur
fámennar eftirlitssve.itir
brezkra, bandarískra og fran-
skra herja. Af þeim hefur
Sovétveldinu engin ógnun
stafað — enda er hlutverk
þeirra það eitt, að vernda íbúa
Vestur-Berlínar. Alls hefur
þarna verið um að ræða um
11,000 menn — en umhverfis
þá hefur verið lið um 350,000
sovézkra hermanna og um
200,000 austur-þýzkra.
FYRSTA TILRAUNIN
MISHEPPNAÐIST
Fyrsta tilraun Sovétveldis-
ins, til þess að hrekja Vestur
veldin frá Berlín og ná þar
yfirráðum, var gerð 1948—49,
þegar þeir bönnuðu alla um-
ferð til Berlínar um hernáms-
svæði sitt. Samgöngur á landi
lögðust algjörlega niður hinn
23. júní 1948, en þá höfðu
samskipti austurs og vesturs
farið hríðversnandi um nokk-
urt skeið. Skömmu áður höfðu
sovézkir fulltrúar í borgar-
hafa sér stað að undanförnu
hefur stoðunum verið kippt
undan hinu trausta efnahags
kerfi. Að sjálfsögðu verða
gerðar ráðstafanir til að
treysta fjárhaginn að nýju,
en svo kann þó að fara að,
sú stökkbreyting, sem orðið
hefur í efnáhagslífinu vegna
kauphækkananna, leiði til
þess að ekki náist samstaða
með stjórnarflokkunum um
a f n á m verðlagseftirlitsins
fyrst um sinn. Hiklaust ber
þó að keppa að því að verð-
lagseftirliðið verði afnumið
eins fljótt og unnt er, enda
líklegt að viðreisnarráðstaf-
irnar fái ekki notið sín til
fulls fyrr en menn fá að búa
við kosti frjálsrar sam-
keppni.
Hitt er svo allt annað mál
að verðlagsreglur hafa verið
með þeim hætti, að hvorki
kaupmenn, samvinnufélög
né hin ýmsu verkstæði
telja viðunandi, og auk þess
hafa kauphækkanirnar lagt
nýjar byrðar á þessa aðila,
sem útilokað er að þeir fái
staðizt undir með núverandi
verðlagsákvæðum. Hækkun
álagningar er því fyrirsjá-
anleg, enda hafa stjórnarand
stæðingar riðið á vaðið og
krafist slíkrar endurskoðun-
ar.