Morgunblaðið - 01.10.1961, Side 12
12
MORCVTSBLÁÐ1Ð
Sunnudagur 1. okt. 1961
títgefandi: H.f Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: .\ðalstræti 6.
Auglýsingar og avgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
ÖRAUNHÆF UTANRÍKISSTEFNA
Abyrg stjórnarandstaða
Repúblikana í Bandaríkjunum
17'YRIR örfáum dögum bar
það til tíðinda, að hlut-
leysisstefnu í utanríkismál-
um var afnéitað í málgagni
Framsóknarflokksins í fyrsta
skipti um langan tíma. Að
öðru leyti lýsti blaðið utan-
ríkisstefnu Franisóknarflokks
ins svo, að hann styddi aðild
Islands að Atlantshafsbanda-
laginu, en legði þó áherzlu
á, að hér dvelji ekki varn-
arlið á „friðartímum“. Um-
fram allt setur Framsóknar-
flokkurinn þó traust sitt á
Sameinuðu þjóðirnar til varn
ar frelsi og sjálfstæði þjóg<ar-
innar.
Bjartsýni er auðvitað góð-
ur köstur svo lengi sem hún
verður ekki til þess að villa
mönnum sýn, en ekki verð-
ur annað sagt en bjartsýni
framsóknarmanna um getu
Sameinuðu þjóðanna til þess
að tryggja frelsi þjóðlanda
sé fullmikil. Morgunblaðið
ætlar ekki að ganga í lið
með þeim öflum, sem nú
sækja að Sameinuðu þjóðun-
um og gera allt, sem í þeirra
valdi stendur, til þess að
gera þær áhrifalausar, en
því verður þó ekki móti
mælt, að þær hafa því mið-
ur ekki uppfyllt þær vonir,
sem í upphafi voru við þær
bundnar til varnar öryggi
þjóða — og þá einkum smá-
þjóða, sem ekki geta annazt
varnir sínar af eigin ramm-
leik. Hitt hefur miklu frek-
ar komið í ljós, að Samein-
uðu þjóðirnar hafa reynzt
þess alls ómegnugar að
tryggja öryggi þeirra þjóða,
sem orðið hafa fyrir erlendri
ásælni, og virðist ekki bein-
línis glæsilegt útlit fyrir, að
þessum annars merkilegu
samtökum verði gert kleift
að rækja þetta meginhlut-
verk sitt á næstunni. Yerð-
ur því ekki sagt, að utan-
ríkisstefna Framsóknarflokks
ins sé sérlega raunsæ í þessu
tilliti.
Ekki virðist fyrirvari
flokksins um varnarleysi á
„friðartímum“ heldur eiga
sér meiri stoð í raunveru-
leikanum. Kemur þar fyrst
til, að mat á því, hvenær séu
friðartímar er ævinlega mjög
erfitt, ef ekki ómögulegt.
— Reynsla eftirstríðsáranna
hefur sýnt, að fljótt getur
skipazt veður í lofti. Og ekki
má gleyma því, að hinar gíf-
urlegu breytingar, sem orðið
hafa á hernaðartækni, síðan
þessi fyrirvari var fyrst gerð
ur af íslendinga hálfu um
dvöl varnarliðs ' í landinu,
veldur því, að í raun og veru
er þýðing hans önnur en þá
var. Telur Framsóknarflokk-
urinn það t. d, „friðartíma“,
ef hvergi eiga sér stað vopn-
uð átök í námunda við ís-
land, en blóðugir bardagar
geisa austur í Asíu, suður í
Afríku, eða vestur í Amer-
íku? — Telur Framsóknar-
flokkurinn það „friðartíma",
ef hvergi í heiminum eiga
sér stað vopnaviðskipti, sem
sjaldan skeður þó, en eitt
eða fleiri stórveldi standa að
stórfelldum tilraunum með
kjarnorkuvopn? Og telur
Framsóknarflokkurinn kalda
stríðið, sem geisað hefur allt
frá stríðslokum, „friðar-
tíma“?
Öllum þessum spurningum
hefur Framsóknarflokkurinn
skirrzt við að svara fram að
þessu. Og ekki liggur fyrir
um það nein yfirlýsing af
hálfu flokksins, hvort hann
telur, að t. d. nú séu „frið-
artímar", eða hvort hann tel-
ur dvöl varnarliðsins í land-
inu nú réttlætanlega með
hliðsjón af þessum teygjan-
lega fyrirvara.
Við höfum orð kommún-
ista sjálfra fyrir því, að þeir
ætli sér að leggja undir sig
heiminn, og þá auðvitað ís-
land ekki síður en önnur
lönd. Og það skal gert með
valdbeitingu, ef ekki vill bet-
ur til, eins og kommúnistar
gera reyndar alls ekki ráð
fyrir. Það er með tilliti til
ógnunar kommúnismans um
heimsyfirráð, sem íslending-
ar verða að ákveða varnir
sínar, því að á meðan hún
vofir yfir geta í raun og
veru ekki talizt „friðartím-
ar“.
Það er sannarlega tímí til
þess kominn, að Framsókn-
arflokkurinn taki af allan
vafa um stefnu sína í varn-
armálunum, og láti ekki
lengur sitja við loðnar og
innihaldslausar málamynda-
yfirlýsingar, sem í raun og
veru segja hvorki. af né á
um stefnu flokksins í þess-
um málum. Sú ábyrgðar-
lausa afstaða hefur of lengi
verið ráðandi. Það er því
skilyrðislaus krafa íslenzku
þjóðarinnar, að Framsóknar-
flokkurinn snúi sér nú að
því að túlka eigin yfirlýsing-
ar og taki af skarið um af-
stöðu' sína í þeim átökum,
sem eiga sér stað í heimin-
um.
„ALVARLEGT
ÁFALL"
AÐ er greinilegt af öllu,
að leiðtogum Framsóknar
flokksins stendur nú nokkur
BANDARÍKJAÞING lauk
störfum sínum á þessu ári
hinn 27. september. Þetta
var mikið þing og langt, hið
lengsta s.l. tíu ár, eða síðan
1951, þegar Kóreustyrjöldin
var í algleymingi. Hin nýja
stjórn Kennedys hefir látið
þingið hafa nóg að gera, lagt
fyrir það mörg mál — og
fengið meginhluta þeirra af-
greiddan í samræmi við ósk
ir sínar, eða aðeins með til-
tölulega smávægilegum
breytingum. Stjórnarand-
staðan er þó sterk og hefði
getað gert Kennedy lífið
leitt, ef hún hefði kosið
þann kostinn, sem sums stað
ar tíðkast að stjórnarand-
staðan telji sjálfsagt að vera
á móti öllum málum, sem
rjkisstjórnin ber fram.
★
Verður nú birtur hér laus-
legur útdráttur úr grein sem
Kenneth Crawford ritaði í viku
legan þátt sinn í tímaritinu
„Newsweek" hinn 18. þ. m. um
þetta efni. Greinina nefnir
hann „Hin trúa stjórnarand-
staða“ (The Loyal Opposition)
— og gefum við þá Crawford
orðið:
• ÞAKKARSKULD.
Kennedy forseti má vera
þakklátur leiðtogum repúblik-
ógn af kommúnistaorðinu, er
eltir flokkinn sem skuggi
þeirrar stefnu, sem hann hef-
ur rekið undanfarið 1% ár.
Ekki verður þó á þessu stigi
um það sagt, hvort vanlíðan
þeirra stafar af því, að það
hafi nú allt í einu runnið upp
fyrir þeim, að þeir hafa látið
kommúnista leiða sig lengra
en þeir sjálfir ætluðust e.t.v.
til í fyrstu, kommúnistar hafi
hrifsað allá höndina, þegar
framsókn rétti þeim litla fing
urinn; eða hvort vanlíðanin
stafar af einskærum ótta við
almenning í landinu og þá
einkum fordæmingu þeirra
eigin flokksmanna, þó að sjálf
ir séu þeir kannski hæst-
ánægðir með hina innilegu
sambúð með kommúnistum.
Reynslan verður að skera úr
því, hvort réttara er.
Sennilega hafa skrif inn-
lendra og erlendra kommún-
istarita átt mikinn þátt í að
opna augu framsóknarmanna
fyrir því, hve hættulega aust
ræn stefna flokks þeirra hef-
ur verið. Það er ekki langt
síðan Morgunblaðið skýrði frá
ummælum sovézka tímarits-
ins „International Affairs”,
sem sýndu ljóslega velþóknun
Ráðsstjórnarinnar á utanríkis
stefnu Framsóknarflokksins
og fögnuðu henni sem „alvar-
legu áfalli“ fyrir vestrænar
lýðræðisþjóðir. Framsóknar-
flokknum er áreiðanlega ekki
gert hærra undir höfði en
réttmætt er, þótt það sé viður
ana fyrir þann stuðning, sem
þeir hafa veitt honum, leynt og
ljóst. Öll þau lagafrumvörp,
sem komin eru heil í höfn,
hefðu ekki náð fram að ganga
án þeirrar aðstoðar. En þessi
þakkarskuld verður aldrei ját-
uð opinberlega. Ekki af því að
forsetinn og stjórnarlið hans
vanþakki það, sem vel er gert,
Kenneth Crawford
— einn af stjórnmálasérfræð
ingum „Newsweek“
heldur vegna þess, að slíkt
mundi reynast jafn-óþægilegt
veitanda sem þijfgjanda. Þar
sem þingkosningar eru yfirvof-
andi, er nauðsynlegt að við-
halda þeirri hjátrú, að hinir
tveir aðalflokkar Bandaríkj-
anna séu algerar andstæður og
ósættanlegar. Vaninn krefst
þess, að svo skuli það vera.
kennt, að mat þessa sovézka
tímarits er vissule^a mjög
raunsætt í þessu efni.
Við þurfum ekki að vera
í vafa um hernaðarlega þýð-
ingu íslands. Bæði vestrænir
og sovézkir hernaðarfræðing
ar gera sér grein fyri henni
og leggja á hana áherzlu. T.d.
fór áðurnefnt málgagn Ráð-
stjórnarinnar um hana svo-
felldum orðum, þegar það
hafði velt nokkuð vöngum yf
ir því, að bandaríska flotan
um hefur verið falið að ann
ast varnir landsins:
„Þetta sýnir hernaðarlega
þýðingu íslands, sem liggur
við mikilvægar samgönguleið
ir á sjó, einkum kafbátaleið-
ir“.
Það getur því engum dulizt,
að ísland er þýðingarmikill
hlekkur í varnarsamstarfi
lýðræðisþjóðanna. Og sem
riæststærsti stjórnmálaflokk-
ur landsins hefur Framsóknar
flokkurinn óneitanlega þýð-
ingarmiklu hlutverki að
gegna í rslenzku stjórnmála-
lífi, of þýðingarmiklu til þess
að hann megi láta afstöðu sína
í lífshagsmunamálum þjóðar-
innar ráðast af því, hvort
hann er í stjórn eða stjórnar
andstöðu. Hið sovézka tfima-
rit hefur því sízt ofmetið þjón
ustu flokksins við hinn alþjóð
lega kommúnisma og loðna
stefnu hans í utanríkismálun
um, þegar það telur hana „al-
varlegt áfall“ fyrir lýðræðis-
legar hugsjónir.
• LÉT EKKI FREISTAST. *
Hinir vikulegu blaðamanna-
fundir leiðtoga repúblikana á
þingi (Dirksen í öldungadeild-
inni og Halleck í fulltrúadeild-
inni) hafa verið listrænar sam-
kundur á sinn hátt. Þessir tveir
gömlu „trúðar“ hafa lagt sig
alla fram við að gagnrýna
stjórnina í orði. En jafnframt
hafa þeir stutt hana dyggilega,
.að því er utanríkisstefnuna
varðar með því, sem þeir
hafa ósagt látið. Þannig hefir
þeim tekizt að gera báðum til
geðs —• þeim, sem láta sér annt
um að notfæra sér möguleika
stjórnarandstöðunnar til póli-
tísks ávinnings, og hinum, sem
eru raunsærri og skilja, hvað
forsetinn og þjóðin öll á við
að etja að því er varðar Berlín
og önnur heimsvandamál —
enda þótt þeir hinir sömu
hugsi ekki síður en hinir til
kosninganna, sem fyrir dyrum
standa.
Aðstoð við erlend ríki hefir
ekki verið lítið ágreiningsmál
í raun og veru — en 1 því efni
hafa repúblikanar sýnt mikla
sanngirni, og er víst óhætt að
segja: göfuglyndi. Þeim er
ljóst, ekki síður en demókröt-
um, að slík efnahagsleg aðstoð
er lítil kjósendabeita — þar er
ekki um annað en það að
ræða, að bandaríska þjóðin
verður að neita sér um marga
hluti til þess að styðja aðra.
Sú freisting að leika á strengi
leyndrar einangrunarstefnu
meðal almennings hlýtur að
hafa verið næstum ómótstæði-
leg. En samt lét forusta minni-
hlutans ekki freistast.
• SJÓNARMIÐ
EISENHOWERS.
Dirksen og Halleck hafa lýst
andstöðu við allar „bakdyra-
greiðslur" og hamrað á því, að
þingið eigi að gæta „veskisins'*
og ákveða greiðslur til er-
lendra aðila fyrir hvert ár í
senn — en jafnframt hafa þeir
gerzt talsmenn þess að gera
áætlanir í þes’sum efnum fram
í tímann. Enda gerðu þeir, þeg
ar til kastanna kom, sitt til
þess að veita forsetanum um-
ráð yfir því fé og ljá honum
það framkvæmdavald, sem
hann óskaði eftir í þessum
efnum.
Ekki ber þó að þakka göf-
ugum tilhneigingum þessara
tveggja manna þetta allt. All-
ar ákvarðanir, sem máli skipta,
hafa verið teknar af „stefnu-
skrárnefnd þingflokks repú-
blikana“, sem stofnuð var að
ráði og tilhlutan Eisenhowers,
rétt áður en hann lét af for- 1
setaembættinu — en hans
sjónarmið hafa ráðið þar mestu
síðan.
• „GÓÐIR" VIÖ KENNEDY.
Það er því engin tilviljun,
að leiðtogar repúblikana á
þingi hafa starfað í samræmi
við skoðanir og kenningar Eis-
enhowers. Þeir hafa ekki að-
eins stutt áætlun Kennedys um
aðstoð við erlend ríki, heldur
öll hin mörgu frumvörp hans,
sem hafa á ýmsan hátt miðað
að auknum útgjöldum til her-
og varnarmála. Þeir hafa far-
ið gætilega I að gagnrýna
„ósigra" stjórnarinnar — t. d.
í’ Kúbumálinu og Laos. Þegar
þeir þurfa að „hleypa út
dampi“, þá beina þeir skeytum
Frh. á bls. 23