Morgunblaðið - 10.10.1961, Blaðsíða 8
8
MORCUKBLAÐIÐ
Þriðjudagur 10. okt. 1961
Myndin var tekin þegar rektor Háskólans, Ármann Snævarr, ávarpar veizlugesti og býður þá
velkomna.
EIN S og getið hefur verið í
Morgunblaðinu efndi Háskóli ís-
lands til kvöldverðarboðs fyrir
hina nýkjörnu heiðursdoktora
og fleiri gesti á laugardags-
kvöld að Hótel Borg. Er rektor
Háskólans, Ármann Snævarr,
hafði boðið gesti velkomna með
stuttri ræðu, flutti dr. Ásmund-
ur Guðmundsson, fyrrv. biskup,
minni Háskóla Islands, en hann
var meðal fyrstu kandidata,
sem Háskólinn útskrifaði. Þá tal
aði prófessor Einar Ól. Sveins-
son til heiðursdoktoranna, en
prófessor Oscar Borum varð
fyrir svörum. Mæltu þeir báðir
á enska tungu.
Á sunnudagsmorgun kl. 10
fóru héiðursdoktorarnir og
fleiri gestir í boði Reykjavíkur-
bæjar að Þingvöllum. Þar rakti
prófessor dr. phil. Steingrímur
J. Þorsteinsson sögu staðarins.
Þaðan var svo haldið að Sogi
og setið hádegisverðarboð borg-
arstjóra að írafossi. í ræðu
sinni, sem borgarstjórinn hélt
við það tækifæri, ræddi hann
um tengsl Háskólans við
Reykjavíkurbæ og brá upp
mynd úr sögu Reykjavíkur,
landnámi Ingólfs Arnarsonar.
Rektor Kaupmannahafnarhá-
skóla, Carl Iversen, varð fyrir
svörum og gat þess m.a. að
hann öfundaði Háskóla Islands
af hinni góðu sambúð hans við
Reykjavík, benti hann í því
sambandi á hina miklu lóða-
gjöf Reykjavíkurbæar til Há-
skólans.
Kl. hálf sex á sunnudag sátu
svo gestirnir boð forseta ís-
lands. L,étu erlendu gestirnir
mikla hrifningu í Ijósi með há-
tíðarhöldin og rektor Óslóarhá-
skóla gat þess, að sunnudagur-
inn væri að vissu leyti hápunkt
ur hátíðarhaldanna, vegna hins
góða veðurs og fegurðar Þing-
valla.
Margir hinna erle'ndu gesta
munu fara utan í dag, en aðrir
eru þegar farnir eða eru á för-
um.
Hér fara á eftir ræður þeirra
dr. Ásmundar Guðmundssonar
og dr. Einars Ól. Sveinssonar:
ÁVARP ÁSMUNDAR
GUÐMUNDSSONAR
Herra forseti íslands,
virðulega forsetafrú,
háttvirti háskólarektor
og aðrir hátíðargestir!
ÉG hef verið beðinn að minn-
ast hér nokkrum orðum Háskóla
íslands. Mér er það ljúft, því að
Háskólinn er sú stofnun, sem
mér er kærust önnur en kirkja
íslands, og við hann er líf mitt
tengt bæði sem nemanda og
kennara.
Fimmtíu ár eru að vísu löng
starfsævi einstaklings. Eru nú
allir fyrstu kennarar Háskólans
horfnir héðan af heimi að ein-
um aukakennaranna undanskild
um, og af 45 nemendum innrit-
uðum haustið 1911 eru 18 á
lífi. Við urðum 11 kandidatar
fyrsta starfsár Háskólans, 3 úr
guðfræðisdeild, 4 úr lagadeild og
4 úr læknadeild. Af þeim eru
nú aðeins eftir 2 guðfræðingar
og 2 læknar. En þótt við séum
orðnir gamlir og hárir, þá er
allt öðru máli að gegna um Há-
skóla okkar. í sögu hans er hálf
öld aðeins skammur áfangi.
Hann stendur nú með sín
fimmtíu ár að baki í frum-
þrótti æskunnar, vaxinn af
kröppum kjörum, svo að mér
hefur fundizt hann vera
„melgrasskúfurinn harði,
runninn upp þar sem Kalda-
kvísl
kemur af Vonarskarði".
Sumir töldu það ofrausn og
ofdirfsku að stofna Háskóla ís-
lands, þegar það var gjört. Af
ytri gæðum var skortur á öllu,
sem háskóli þarf að eiga. Fyrst
og fremst skorti húsnæði. Við
fengum að sönnu vist í flokka-
herbergjum Alþingis, þegar þau
voru ekki teppt. En þar vant-
aði þó svo sæti stundum, að
stúdentarnir urðu að sitja í
gluggakistunum og skrifa á
knjám sér. Engin aðstaða var
til sameiginlegra funda né fé-
lagslífs stúdenta, ekkert há-
skólabókasafn, engar eignir að
kalla, nálega engin kennslu-
tæki, og þannig mætti lengur
telja. Ég man, hve ýmsir fóru
um þetta þungum orðum, t.d.
var það sagt um fyrstu árbókar-
ritgjörð Háskólans, að heiti
hennar væri táknrænt um stofn-
unina: Stúfs saga blinda.
En setningarræða fyrsta rekt-
ors Háskólans, Bjarnar Ólsens,
var sannarlega laus við allt vol
og víl. Hann markar þegar í
upphafi, hver framtíðarstefna
Háskólans á að vera. Mér finnst
það naumast hefði getað orðið
betur með öðrum hætti og orð
hans standa í fullu gildi enn í
dag. Ég ætla því að rifja upp
nokkur þeirra:
„Markmið háskóla er fyrst og
fremst þetta tvennt: 1) að
leita sannleikans í hverri fræði-
grein fyrir sig, og 2) að leið-
beina þeim, sem eru í sannleiks
leit í hverri grein um sig. Með
öðrum orðum: Háskólinn er vís-
indaleg rannsóknarstofnun og
vísindaleg fræðslustofnun.
.... Reynslan hefur sýnt, að
fullkomið rannsóknarfrelsi og
fullkomið kennslufrelsi er nauð-
synlegt skilyrði fyrir því, að
starf háskóla geti blessast.
.... Frjáls rannsókn og frjáls
kennsla er eins nauðsynleg fyr-
ir háskólana og andardrátturinn
er fyrir einstaklinginn. Land-
stjórnin á því að láta sér nægja
að hafa eftirlit með því, að há-
skóla skorti ekki fé til nauð-
synlegra útgjalda og að þeir
fylgi þeim lögum, sem þeim eru
sett, en láta þá að öðru leyti
hafa sem frjálsastar hendur um
starf þeirra og málefni“. Svo
mælti Björn Ólsen.
Mér verður einnig hugsað til
þess mannvals, sem skipaði sér
við hlið háskólarektor, fyrstu
kennara Háskólans. Þeir voru
allir samhuga um að marka svo
stefnu hans og reyndust henni
trúir. Stúdontar og kennarar
síðan hafa leitazt við að gjöra
sitt til að halda í horfinu.
Það er fyrst og fremst þessu
að þakka, að Háskólinn er það,
sem hann er í dag, og alþjóð
veit. Innri þroski veldur og ytri
þroska. Líf sér haminn prjónar.
Þau ’ eru vel valin einkunnar-
orðin yfir dyrum hátíðarsalar
Háskólans: Vísindin efla alla
dáð. Við erum alltaf að reyna
sannindi þeirra og að „fyrir
andans framför eina fólksins
hönd er sterk“.
Vegur Háskólans vex og itök
hans í þjóðfélaginu. Menn finna
nú, að ísland getur ekki án
hans verið. Verkefnum hans
fjölgar. Og nú roðar af nýjum
degi, sem við þorðum varla að
vona, að við mundum lifa: Há-
skóli okkar mun verða Sú mið-
stöð rannsókna á norrænum
fræðum, sem við höfum þráð,
við endurheimt handrita okkar.
Nýjar heillandi rannsóknir eru
framundan, er
kyrrlát önn skal klungrin erja,
kafa til alls, þótt djúpt sé að
grafa.
Þeim, sem ekki hefur skilizt það
áður, mun skiljast það á ókomn
um tímum, og alltaf betur og
betur, að Háskólinn er stofnun
sannleiksleitar.
Vígsluræðu Háskólans lauk
með fagurri og brennandi bæn
rektors til sannleikans Guðs um
blessun hans yfir hinn unga
Háskóla íslands og allt starf
kennenda hans og nemenda. Það
mundi gleðja anda þessa göfga
manns, ef hann vissi, að nú er
í húsakynnum Háskólans kap-
ella, helgidómur þagnar og til-
beiðslu, þar sem letrað er á
altarið: Sannleikurinn mun
gjöra yður frjálsa.
Um einn spámann Gamla
testamentisins er þess getið, að
hann hefði jafnan haft opinn
glugga í átt til Jerúsalem, er
hann gjörði bæn sína til Guðs.
Mér virðist kapellan líkjast
þeim glugga og horfa við himni
pg blessun hans.
Látum nú bænir okkar stíga
upp fyrir Háskólanum og öllum,
sem honum vinna, ungum og
gömlum, og fyrir þjóð okkar og
gjörvöllum mannheimi.
Hlífi Háskólanum eins og
hingað til hulinn verndarkraft-
ur — um komandi ár og aldir,
Valeat, vigeat, 'floreat Uni-
versitas Islandiæ.
Háskóli íslands lengi lifi.
Hann lifi.
RÆÐA EINARS ÓL.
SVEINSSONAR
ALDREI hefur Háskóli fslands
haft svo marga og svo ágæta gesti
eins og á þessum dögum. Aldrei
hefur í veizlusal hans sézt jafn-
mikið af þokka og af lærdómi.
Vér íslendingar fögnum því að
siá alla hina mörgu útlendu menn
sem hafa sótt heim háskóla vorn
á fimmtugsafmæli hans. Þegar ég
lít á þann hóp, kemur mér í hug
rúnasteinn, sem stendur á Got-
landi í Svíþjóð og var reistur á
11. öld. Þar standa þessi orð:
„Ormiga, Úlfar; Grikkjar, Jór-
salir, fsland, Serkland.“ Tveir
ferðalangar eru þar að telja upp
þá staði, sem þeir hafa komizt
lengst. Gestirnir hér eru frá
mestu af þessu svæði, og það, sem
vantar á, að unnt sé að nefna t.d.
Serkland, það hafa þeir fram yfir
á öðrum stað: Þeir Ormiga og
Úlfar hafa ekki komið til lands
þess, sem Bjarni Herjólfsson og
Leifur heppni Eiríksson höfðu
fundið nokkrum áratugum fyrr,
en hér eru í kvöld komnir menn
frá því mikla meginlandi. Koma
manna frá svo miklu svæði vekur
hugmjndina um hið víða sam-
félag vort og hin miklu bönd,
sem tengja ökkur saman, menn
frá ýmsum löndum og með ýms-
um móðurmálum.
Meðal gesta vorra eru nokkr-
ir, sem tengzt hafa háskóla vor-
um með sérstökum hætti. Vor
alma mater, Háskóli íslands, hef-
ur gerzt móðir þeirra og þeir syn
ir hennar. Það eru hinir nýju
doktorar honoris causa. Sumir
þeirra hafa fyrir löngu verið I
skjóli hennar, flestir ekki fyrr
en nú. Eg vildi kalla, að þeir væru
endurbornir. Þeir líta kannske
ekki út eins og nýfædd börn, en
lífsglóð æskunnar býr þó undir
og lifir í verkum þeirra og starfi.
Og vor alma mater er stolt af
þessum sonum.
Þó að vísindagreinar séu marg-
ar, eru vísindin ein, vér erum
ailir í einu samfélagi. En hér
kemur annað til: langflestir hinna
nýju doktora eru á einn eða ann-
an veg tengdir íslandi. Allir hafa
þeir haft skipti við fslendinga og
Framhald á bls. 10,
2 herb. jarðhœð
til sölu við Grettisgötu 40 B. íbúðin er öll nýstand-
sett, með sérinngangi og sérhitaveitu. Fyrsti veð-
réttur laus. íbúðin er laus nú þegar..
Söluverð 205 þús með 160 þús. kr. útb. ef samið
er strax. Núnari uppl. gefur
SKIPA OG FASTEIGNASALAN
(Jóhannes Lárusson, hdl.)
Kirkjuhvoli Símar 14916 og 13842.
Tvœr íbúðir
í villubyggingu við Stóragerði til sölu. íbúðirnar
eru fokheldar. Teikningar á skrifstofunni.
Gjörið svo vel að líta inn.
Fasteignasala GUOLAUGS EINARSSONAR, hdl.,
Freyjugötu 37 — Sími 19740.
Stúlka
Ábyggileg stúlka gctur fengið atvinnu við afgreiðslu
störf í snyrtivöruverzlun í miðbænum. — Umsóknir
sendist í Pósthóll 502, er tilgreini aldur og fyrri
störf.
Dugleg stúlka
óskast til afgreiðslustarfa í þvottahúsinu Laug h.f.
Laugavegi 48 B.
Upplýsingar á vinnustað og í síma 14121 og 33209.