Morgunblaðið - 27.10.1961, Síða 10

10
M o Jt c n n ti r 4 n 1 ð
Föstudagur 27. okt. 1961
iSIND ÖOG TÆKNI
Á ÞESSU augnabliki þeytist
95 punda gervihnöttur eftir
braut, sem liggur á milli
Venusar og jarðarinnar. l»að
er hin fraega gervipláneta,
sem Bandaríkjamenn skutu
upp þann 11. marz 1960,
Könnuffur 5. — Könnuffur 5.
ér 311 daga aff fara um-
hverfis sólina, og það verð-
ur ekki fyrr en áriff 1989,
að hann kemur aftur í nám-
unda við jörðina. Könnuffur
5. á ennþá metið í fjarskipt-
um. Hann var kominn í 36
milljóna km. fjarlægð, þegar
samband við hann loks rofn-
affi. Rússar bjuggust við þvi,
aff Venusargervihnöttur þeirra
myndi slá metiff, en úr því
varff þó ekki, því sendikerfi
þeirra bilaffi af einhverjum
orsökum, áffur en svo langt
var komið út í geiminn.
Könnuður 5. hafði tvenns
konar senditæki. Annað var
notað meðan hnötturinn var
nálægt jörðinni og gekk það
fyrir 5 watta rafhlöðu. Þeg-
ar það senditæki dró -ekki
lengur til jarðarinnar, var
skeyti sent til hnattarins, og
hitt senditækið, sem gekk
fyrir 150 watta rafhlöðu, sett_
í samband. Annars má benda “
á það til gamans, að Könn-
■ ■
Ælways facincthe
SUI4—ONUY 36 MILLION
MILES AWAY— MERCURY'S
OAV-SIDE IS FIERY-HCT
ENOUeMTOMELT LEAD
METAL INTO "LAKES.1"
While on its eternal
NISHT-SIDE, EXPLORlNð
SRíiCEMEN WOULD FINDTHE
"MERCURy " ClN A
THERMOMETER )
DROPPINÖ FAR.
BELOW ZERO!
; *5fo se REApy in /S63-A4, j
' THE /VMGHTy SATU/2N
ðOOSTER WILL BE fAORE 'ssæ
FOWeRFUL THAN &ATLA& "
ROCKETS! STRAN3ELY ENOUðH
USING LIQUID HYPROaeN ANP
OXYGBH AS> PROPELLANT&. IT
WILL BE THE FIRST...
S ‘3TAOE GATURN
-'ILL &E A&LE TOi
• ORÖ/T 60, OOO POUNO& (SO
• LAND ONE-TON PAYLOAD ON
MOON
• SEND SOO-POUNO PROBE TO
/WARfe
• LAUNCH IO-MAN Sfí*C£SHIR
...S7£AM ROCKETl BURNINO
HyPROGEN GIV6S SO% MCRE
fCWER THAN CTH£R ROCKET
FUELS <
t?HUS, MERCURY IS BOTHTHE HOTTEST AND COLDEST
PLANET |N OUR SOLAR SYSTEM'-
@ 1W »Y COIUMHA KATUKE5 INC. WOIitÐ BSHTS MSEftVEP >W!*'
8-13
STJÖRNUR hita og kulda. — Merkúr snýr jafnan sömu
hlið að sól, ,,aðeins“ 35 milljón mílur í burtu. „Dag“-megin
er hitinn slíkur, að hann mundi bræða blý í stór stöðu-
vötn. — En á hinni eilífu „næturhlið" Merkúrs mundum
við sjá kvikasilfrið (mercury) faila langt niður fyrir
frostmark. — Merkúr er þannig bæði heitasta og kaldasta
stjarnan í sólkerfi oklkar.
GUFURAKETTAN. — Saturn-eldflaugin,- sem verður til-
búið 1963—1964, verður öflugri en fimm Atlasflugskeyti
til samans. Þótt undarlegt megi virðast verður eldflauigin
knúin fljótandi súrefni og vatnsefni, verða hin fyrsta ....
vatnsefni -f- súrefni=H20 (vatn) .... gufurakettan. Bruni
vatnsefnis gefur helmingi meira afl en annað eldflaugaelds-
neyti. — Fim.m þrepa Saturnfuiseldflaug getur m.a. skotið
30 tonnuim á sporbaug umihverfis jörðu, lent einu tonni á
tuniglinu, hálfu tonni á Marz og komið 10 manna geim-
fari á sporbaug.
KONNUÐUR 5.
hin velheppnaða gerviplánefa
Bandarikjamanna
uður 5. „hlýddi“ 9 mismun-
andi skipunum frá jörðinni.
Rafhlöðurnar fengu orku sína
frá sólarrafhlöðunum, sem
staðsettar eru á fjórum örm-
um á hinum hnattmyndaða
gervihnetti.
100.000 ár
Vísindamenn voru mjög
ánægðir með fjarskiptakerfið.
Sérstaklega kom það sér vel
að geta látið senditækið að-
eins senda í 2 til 3 mínútur
sjöttu hverja klukkustund.
Þannig sparaðist dýrmæt raf-
orka, og gervihnötturinn gat
sent frá sér dýrmætar upp-
lýsingar í lengri tíma. Það
var 26. júní, sem Könnuður
5. hætti að senda, svo nyt-
samt æviskeið hans varð 106
dagar. Aftur á móti búast
vísindamenn við því, að
hann snúist í kring um sól-
ina í 100.000 ár.
Það lá við, að allt verkið
yrði unnið fyrir gýg. Það
kom nefnilega í ljós, þegar
farið var að rannsaka skeyta
sendingarnar frá Könnuði 5.,
að tækið, sem safnaði upp-
lýsingunum frá hinum marg-
víslegu rannsóknartækjum
hnattarins, og sendi síðan til
jarðarinnar, sendi aðeins
helminginn af tölunum í upp
lýsingunum, en fjarskipta-
kerfið var byggt upp í tví-
tölukerfi. Þegar uppfinninga-
maður tækisins, sem kallast
„telebit", Robert E. Gottfried,
rannsakaði skeytin, sá hann
að raunverulega höfðu engar
upplýsingar farið forgörðum,
heldur hafði nú hver tala í
kerfinu tvær .mismunandi
merkingar. Robert tókst að
framleiða nokkurs konar
„þýðingarkerfi“, sem sett var
í rafeindaheila ásamt skeyt-
rmurn. Rafeindaheilinn vann
síðan úr skeytunum eins og
ekkert hefði í skorizt.
Enn unnið úr upplýsingum
Þótt enn sé verið að vinna
úr hinum fjölmörgu upplýs-
ingum, sem Könnuður 5. lét
vísindunum í té, þá hafa
þegar verið tilkynnt nokkur
atriði, sem rannsóknirnar
hafa leitt í ljós. Hér fara á
eftir þau helztu:
1. Sólaragnir roru upp-
götvaðar á ferð milli sólar-
innar og jarðarinnar í millj-
óna km. fjarlægð frá jörð-
inni.
2. í mótsögn við það sem
yfirleitt er álitið, þá er hin
skyndilega minnkun í geim-
geislamagninu kölluð For-
bursh-minnkunin, ekki vegna
segulsviðs jarðarinnar.
3. Þéttleikinn í ytra Van
Allen geislunarbeltinu um-
hverfis jörðina er ekki ein-
göngu vegna rafeindastrauma
frá sólinni. Mælingar gerðar
samtímis með Könnuði 5. og
öðrum gervihnetti, sýna, að
rafeindirnar fá á sig meiri
hraða eftir að þær hafa kom-
ið inn í segulsvið jarðar.
4. Uppgötvaður var stór-
kosflegur straumhringur hring
sólandi í kringum jörðina í
milli 50.000 og 80.000 km.
hæð. Samanlagður straumur í
öllu straumbeltinu mælist
vera 5 milljón amper.
5. Sönnun fyrir því að
jörðin hefur mælanlegt seg-
ulsvið minnsta kosti 100.000
km úti í geimnum.
6. Mælingar virðast sýna
fram á tilveru mælanlegs al-
heimssegulssviðs.
Björgvin Hólm.

Breiðf jörðs ■ þriðju
útgáfu
KOMIN er út þriðja útgáfa af
Grænlandssögu Sigurðar Breið-
fjörðs, Frá Grænlandi. Fyrsta út-
gáfan var prentuð í Kaupmanns-
höfn 1836. Utgefandi var Brynj-
Eldur í hlöðu í
lieila viku
Borgarnesi, 25. okt.
VERIÐ er að reyna að komast
fyrir eld í hlöðu í Stangarholti í
Borgarhreppi. Eldur kom upp í
hlöðunni fyrir um það bil viku,
og héldu menn þá að tekizt hefði
að komast fyrir hann, en í morg-
un urðu menn aftur varir við
hann. Var þá kallað á slökkviliðið
í Borgarnesi, en auk þess komu
mern af næstu bæjum, til þess að
reyna að komast fyrir eldinn.
Hann er neðarlega í hlöðunni og
verður að grafa niður að honum
í gegnum heyið. Virðist þarna
vera um talsverðan eld að ræða,
en engar skemmdir hafa orðið á
hlöðunni ennþá. I kvöld var sent
boð um sveitina eftir fleiri mönn
um til að reyna að komast fyrir
elainn. — Hörður.
ólfur Benedictsen, en hann fékk
Konráð Gíslason til þess að fara
yfir handritið með sér. Breyttu
þeir því allmikið, einkum málfari
en felldu sumt úr, m. a. heilan
kafla. önnur útgáfa kom 1912 og
var þá farið eftir 1. útgáfu að
öilu leyti.
EirÍKur Hreinn Finnbogason,
cand mag., sér um þessa þriðju
útgáfu ög er hún allmikið frá-
brugðin hinum tveimur. Stafar
það aí því, að í Landsbókasafni
er varðveittur mikiíl hluti hand-
rits þfcss, sem Sigurður Breið-
fjörð skrifaði í Grænlandi, og er
farið aigerlega eftir því handriti
hér, svo langt sem það nær.
Siguröur Breiðfjörð segir m. a.
í formáisorðum að sögu sinni:
„Frásögukorn þetta um Grænland
og íbúa þess hef ég einkanlega
byggt á sjálfs mín reynslu og
athugasfcmúum, meðan ég dvaldi
þar í landinu um fjögra ára tíma,
og mér varð víðfarið um suður-
hiuta þess . . . það, sem hér verð-
ur ritað um Norðurhluta Græn-
lands, ci eftir frásögn þeirra
manna, er þar hafa dvölum verið
og mér síðar samtíða, því aldrei
kom ég sjálfur norður þangað,
iengra en að Holsteinsborg. Þótti

Sigurður Breifffjörff
mér sögur þeirra ekki miður
merkilegar en bækur ýmissa rit-
nöfunda, er aldrei höfðu Græn-
land séð eða neinn af íbúum
þess ..."
Jóhann Briem listmálari hefur
gert teikningar í bókina, en út-
gefanui er Bókfellsútgáfan. Bók-
in er 120 bls. að stærð og frá-
gangur allur hinn smekklegasti.
Brezkur togari strand
aði á Seyðisfirði
Seyðisfirði, 25. okt.
KLUKKAN 1 í nótt strandaði
brezki togarinn Kingston Agate
H 489 á leirunum, sem eru fyrir
botni fjarðarins. Togarinn náð-
ist aftur á flot kl. 12 í dag. Er
hann með öllu óskemmdur eftir
strandið.
Kingston leitaði hér hafnar,
vegna ketilbilunar. Mikið hvass-
viðri var og úrhellisrigninig og
kann það að hafa valdið því, að
togarinn lenti alla leið inn í botni
fjarðarins og strandaði þar um
200 m. undan landi. Botninn er
þ»rna sendinn, og var hvorki
skipi ne áhöfn hætta búin um
nóttina.
A hádegi í dag tókst m.b. Gull-
ver að draga togarann á flot, en
þá er stórstreymi, og lagðist hann
hér við bryggju. Síðdegis í dag
kafaði Lundberg Þorsteinsson frá
Norðfiröi undir togarann og at-
hugaði botn hans. Telur hann, að
togarinn hafi ekki orðið fyrii
neinum sKemmdum við strandið.
Viðgerð a katli togarans verðut
að öllum líkindum lokið í nótt,
svo hann ætti að geta haldið út
aftur, ems og ekkert hafi í skor-
izt. — Sveinn.
Svíar og Efnahags-
bandalagið
STOKKHÓLMI, 25. okt. (NTB)
Allmiklar umræður urðu um af-
stöðu Svíþjóffar til Efnahags-
bandalags Evrópu í báffum deild
um sænska þingsins í dag, er
ríkisstjórnin lagffi fram greinar-
gerff fyrir þeirri ákvörffun sinni
aff leita auka-affildar aff banda-
laginu. — Þaff vakti athygli, aff
engir nema kommúnistaþing-
mennirnir mæltu gegn einhvers
konar affild Svía að bandalag-
inu — en hins vegar gagn.
rýndu formælendur hægri-
manna og þjóffarflokksins stjórn
ina fyrir þaff aff. leggja ekki
fyrst áherzlu á að athuga, meff
hvaða skilyrffum Svíþjóff gætí
orðið fullgildur meðlimur Efna-
hagsbandalagsins — áður en
hún ákvað að sækja um aðild
sem aukameðlimur.