Morgunblaðið - 19.11.1961, Blaðsíða 15

Sunnudagur 19. nóv. 1961
MORGVNBLAÐIÐ
15
Starfsskilyrðin í
Hegningarhúsinu
EINS og alþjóð er kunnugt af
blaðafrettum, brutust tveir
fangar út úr hegningarhúsinu
í P.eykjavílt nú fyrir skömmu.
Dagbiöðin í bænum gera að
jafnaði mikið veður úr, ef
slíkt kemur fyrir, Og svo var
það enn. Blaðamennirnir hafa
þó yfirJeitt skýrt hlutlaust frá ,
slíku, og ekki kennt einum um
það öðrum fremur af þeim
mönnum, sem eftirlit eiga að
annast á þeim ólánsmönnum,
er gistingu hljóta á Skólavörðu
stig 9 í Reykjavik. En eins og
kunnugt er, er þar aðalfang-
elsi íslenzka ríkisins, traust hið
ytra er alónýtt hið innra, eins
og ég mun síðar að víkja.
í Alþýðublaðinu 17. október
s.l. er grein, sem nefnist:
„Vörðuiinn las annála, er fang
arnir brutu loftið“! Þar sem
þessi grein er óvenjulega ill-
kvittnisieg og rætin í garð
starfsfélaga mín's, langar mig
til að svara henni lítillega, Og
skýra jafnframt frá þeim
starfsskilyrðum, sem við, sem
þarna vinnum eigum við að
búa.
Það eina merkilega við þessa
grein er i rauninni það, að hún
virðist vera runnin undan rifj
um einhvers af lögregluþjón-
um þeim, er starfa í rannsókn-
arlögreglunni, þar sem engir
aðrir eiga að geta haft aðgang
að þeim skýrslum, sem um
fyrrnefnd strok voru gerðar,
nema yíirsakadómari sjálfur.
En engum dettur í hug að hún
sé fra honum runninn.
Hvaða tiJgangi eiga þá þessi
skrif að þjóna? Er það bara
biaðurshneigð þess manns,
sem ekkert má vita án þess
að það hrckkvi úr munni hans,
sjálfum honum til litils sóma,
en félögum hans til vanvirðu.
Eða er það hrein illgirni í þeim
tiigangi einum að rægja og
gera lítið úr þeim manni, sem
var svo óheppinn að vera á
vakt umrædda nótt, að það
nálgast hreinan atvinnuróg.
Hver svo sem tilgangurinn
hefur verið, þá er hann til stór
skammar þeim, sem henni hef
ir komið á framfæri, þar sem
þetta er nánast starfsfélagi
hans, eða í það minnsta maður,
sem vinnur í annarri deild við
sama embætti. Nú er það á
flestra vitorði að fyrrnefndir
lögregluþjónar eru yfirleitt
ágætustu ménn óg mjög vel
færir í sínu starfi. Samt leyn-
ast innan þessa tiltölulega fá-
menna hóps menn, sem eru
svo opinskáir, að þeir geta
jafnvel komið fangaverði til
að skammast sín og er þá mik-
ið sagt, því ekki höfum við
verið svo hátt skrifaðir þessa
dagana.
Alþýðublaðið virðist vera
hneykslað á því, að fangavörð
urinn, sem var á vakt marg-
umrædaa nótt, skuli hafa litið
í bók. Hvað er betra til þess
að stytta tímann en lesa í bók
á milli þess, sem maðurinn
vinnur þau störf, sem honum
eru falin, og skiptir það þá
nokkru máli, hvort bókin, sem
lesin er, heitir annálar eða eitt
hvað annað. En eitt vil ég
segja við heimildarmann blaðs
ins: Hættu þessu narti í garð
félaga þmna, og láttu ökkar
sameiginiega húsbónda sjálfan ,
um að dæma þau mistök, sem
kunna að verða við embætti
hans. Hann er örugglega vel
fær um það án þinnar aðstoð-
ar.
, Um mistök eða vanrækslu í
þessu tiifelli tel ég ekki hafa
verið að ræða, heldur óhjá-
kvæmilegai afleiðingar þeirra
starfsskiiyrða, sem við eigum
við að búa og sökum þess,
hvað fangahúsið er ótrúlega
ónýtt. Hver eru þá starfsskil-
yrðin og í hverju er'u störf
fangavarðanna fólgin?
Störf fangavarða
Vaktir eru þrískiptar, þannig
að tveir menn eru á hvorri dag
vaktinm en einn maður á næt-
urvaktinni, svo merkilegt sem
það nú út af fyrir sig er. Ann-
ar morgunmaðurinn á að ann-
ast matreiðslu fyrir fangana,
sem eru um 30, þegar húsið
er fullt og eftirlitið þarf þar
af leiðandi að vera hvað mest.
Hann viröist hafa ærinn starfa
við matreiðsluna fram yfir há
degi. Einnig á hann að sjá um
matarpantanir fyrir næsta
dag.
Hvað á þá hinn maðurinn að
gera? Eitthvað mun honum
vera ætíað. Hann á að annast
allt eftirlit einn, hleypa öllum
föngunum út úr klefa sínum,
peim sem ekki eru í gæzlu-
varðhaldi, fram á aðalgang
fangahússins; einnig á hann að
Opna bakgarð hússins Og
hleypa föngunum út og líta eft
ir þeim í garðinum, sem ekki
er mannheldur. Viðgerð var
framkvæmd á nefndum garði
fyrir um það bil tveimur ár-
um, og verður að segja að
heldur verða það að teljast
lélegir tæknifræðingar, sem
ekki gátu gert hann mannheld
an, ekki meira mannvirki en
það virðist vera.
Jafnframt því að líta eftir
föngunum úti, þarf fangavörð
urinn að iíta eftir inni á gangi,
því ekki fara allir út og getur
þá þannig borið við, ef þannig
menn eru inni, að unnin séu
skemmdarverk á ganginum,
svo sem á hurðarskrám og
fleiru, e.ins og stundum hefur
kómið fyrir. Ef fangavörður-
inn er aftur á móti eitthvað
inni, á hann það á hættu að
einhverjum detti í hug að fá
sér bæjarieyfi og fari þá út
úr garðinum. Almenningur
skrifar á þetta svo á kostnað
fangavarðarins, sem er kennt
um vanrækslu eða jafnvel
hreinan aumingjaskap.
Þetta virðist því vera ærinn
starfi fyrir einn mann, en jafn
framt þessu verður fangavörð-
urinn að taka á móti föngum,
sem komið er með aðallega á
þessum tima. Það þarf að
skrifa þá inn, taka á móti sekt
arupphæðum og innfæra þær,
sé um sektarmenn að ræða.
Einnig þarf hann að hleypa út
föngum, sem lokið hafa afplán
un, skrifa þá út Og afhenda
þeim persónuiega muni, sem
teknir kunna að hafa verið af
þeim, þegar þeir komu inn.
Allt þetta er á hgndi eins
manns. Að vísu hjálpar kokk-
urinn t.il frammi á varðstof-
unni eftir því sem hann getur
við komið En hann er það upp
tekinn að hann hefir lítinn
tíma aflögu frá sínu starfi.
Þegar fangarnir hafa verið lok
aðir inni, eru gæzlufangarnir
teknir fram einn og einn og
gengur a þessu fram að há-
degi.
Eftir hádegi þarf að ganga
á klefana og safna matarílát-
um, sjá uro uppvask, sem fang-
arnir í flestum tilfellum ann-
ast. Einnig þarf að annast
ýmsa smásnúninga, sem ekki
hefur unnizt tími til að sinna,
svo sem sendiferðir fyrir fang-
ana.
Kl. 14,45 er opnað fyrir föng
unum aftur. Vaktinni lýkur
svo kl. 16,00, Og er þá búið
að loka inni. Kvöldvaktin
gengur fyrir sig á svipaðan
hátt. Niðurstaðan verður því
sú, að við þurfum að vera
sendisveinar, matreiðslumenn,
réttarvitni stundum, og hjúkr-
unarmenn í viðlögum, þegar
annast þarf geðsjúklinga, sem
settir eru inn til bráðabirgða.
Jafnframt þessu eigum við svo
að gegn gæzlustörfum.
Eg vil varpa því fram hér,
hvort ekki sé orðið tímabært
að ráða sérstakan matsvein að
húsinu, sem eingöngu sæi um
matinn og því sem honum við
kemur, en hætta að láta 6
menn annast matargerðina
sína viKuna hvern eins og nú
er. Hræddur er ég um að mat-
urinn nýttist betur með því
móti. Auk þess ynnist við það
aukin gæzla.
Næturvaktin
Þá er ótalin hin margum-
rædda næturvakt. Aiþýðublað
ið segir, að samkvæmt um-
ræddri skýrslu gegni fanga-
verðir nánast sama hlutverki
og vökukonur á sjúkrahúsi Og
finnst það mildileg varzla á
svona mönnum. Vill blaðið
kenna bar um skort á starfs-
reglum af yfirvaldanna hálfu.
Satt er það, að starfsreglur eru
engar til fyrir fangaverðina og
hafa mér vitanlega aldrei verið
til. Hitt er svo annað mál,
hvort auðvelt yrði að koma
þeim starfsreglum saman
pannig að þær mættu að gagni
koma og unnt yrði að fara
eftir þeim við þær aðstæður,
sem fyrir hendi eru innanhúss
og með þeim störfum, sem
fangaverðir nú verða að sinna.
Eg mun leitast við að skýra
þetta nánar. Um 35 m. langur
gangur er eftir húsinu endi-
löngu. Við hann eru þeir 12
klefar, sem í húsinu eru Og
rúma frá einum upp í fimm
menn. Gólfið í gangi þessum
er að mestu leyti úr tré og læt
ur svo hátt í því þegar þar
er gengið, að það út af fyrir
sig er nóg til að raska svefnró
fanganna. Dæmdir menn eiga
Hegningarhúsið.
'v
rétt á því að hafa svefnfrið
eins og aðrir menn og flestir
nota noitina til þess sem betur
fer. Lúgur (gægjugöt) eru eng
ar á hurðum klefanna, svo
ekki er hægt að fylgjast með
því, sem fram fer inni á þann
hátt. Þá væri það eitt fyrir
hendi að opna hvern klefa með
ákveðnu millibili, t. d. á 30
mínútna fresti, með þeim
hávaða, sem því fylgir í lykla
hringli, skráarsmellum og
hurðaskellum. Hvað myndi
það þýða? Það þýddi óhjá-
kvæmilega það, að enginn
svefnfriður væri í húsinu næt-
urlangt. Hvað heppilegt það
gæti talist að fara þannig með
menn, sem sviptir eru
frelsi sínu, læt ég aðra um að
dæma. En hræddur er ég um
að aukast myndi aðsóknin að
sjúkrahúsinu á Kleppi — og er
hún þó nóg fyrir — ef slíku
yrði til lengdar haldið fram.
Almenningur
á rétt á skýringu
Eg hef nú leitazt við að
draga upp sem sannasta mynd
af því starfi, sem fram fer
á Skólavörðustíg 9 á einum sól
arhring og hver vandi fanga-
vörðunum er á höndum að ann
ast þar þau gæzlustörf, sem
þeim eru falin við þær aðstæð-
ur, sem þeir eiga við að búa.
Eg tel líka, að almenningur
eigi rétt á því að fá nokkra
skýringum á útbrotunum og
að þau veiða ekki með sann-
girni skrifuð á kostnað fanga-
varðanna. Það skal tekið fram,
að aldrei mér vitanlega hafa
þeir Valdimar Stefánsson, sak-
sóknari, Og Logi Einarsson,
yfirsakadómari, kennt fanga-
vörðunum um útbrotin, enda
er þeim manna kunnast hvar
skórinn kreppir að í fangels-
ismálunum, og eru, þrátt fyrir
góðmennsku sína, það sam-
vizkusamir embættismenn, að
þeir myndu ekki hafa þá menn
í þjónustu sinni, sem gerðu sig
seka í vítaverðum afglöpum
hvað eftir annað, eins og sá,
sem lét Alþýðublaðinu upplýs
ingarnar í té, er að reyna að
læða inn hjá almenningi á
miður skemmtilegan hátt.
Hvað var það þá sem skeði,
þegar þessir hraustu menn,
eins og Alþýðublaðið orðar
það, brutust út úr fangelsinu.
Reyndar eru þeir ekki hraust-
ir, nema að það sé hraustleika-
merki að verða sem frægastur
að endemum á landi hér; þá
eru þeir það vissulega.
Loftin brotin
Blöðin sögðu frá því að fang
arnir hefðu brotið rúmin og
notað síðan fjalir úr þeim til
að brjóta loftin. Sannleikur-
inn er hinsvegar sá að hús-
gögnin voru öll heil, þar með
talin rúmm. Hvernig gátu þeir
þá brotið ioftin? öðrum hafði
tekizt að verða sér úti um smá
bút af steypujárni, sem ein-
hver góðviljaður borgari hefur
trúlega rétt honum inn um
gluggann. En mjög auðvelt er
að komast í garðinn þar sem
þessi gluggi er. Með þessu
verkfæn hefur hann síðan
plokkað steypuhimnu þá, sem
í loftinu var, en henni var
haldið upp með hænsnaneti,
sem pinnað var upp í %
tommu fjalir, sem vægast sagt
eru mjög lélegar orðnar, enda
komnar til ára sinna, en engin
yfirklæðning er á loftinu. Múr
inn í loftmu var einn senti-
metri á þykkt í öðrum klefan-
um, en einn og hálfur í hinum.
Þegar þess er gætt að þetta
voru traustustu loftin í þess-
ari álmu hússins, er ekki að
undra þó illa geti farið.
Reynslan hefur sýnt, að fangi,
sem er að reyna að brjótast
út, kappkostar að fara sem
hljóðlegast, og svo mun einnig
hafa verið í þetta skiftið, enda
sýndi steypan það, að þeir
höfðu passað að láta hana fara
í rúmið en ekki á gólfið svo að
ekki skapaðist hávaði. Engan,
sem til þekkir, þarf að undra
þó, að sá, sem á vakt var,
heyrði ekki, þegar þeir plokk-
uðu jiiður fjalirnar. ef fjalir
skyldi kalla, með þeim um-
ferðarnið, sem er frá götunni
alla nóttina og hinum ýmsu
eðlilegu bljóðum, sem í hinu
aldna húsbákni eru. Vonandi
verður nú varanlega gert við
loftin í þessari álmu hússins,
þannig að hægt verði að
geyma erfiðustu fanganna í
nokkurn veginn mannheldum
klefum.
Að lokum vil ég segja þeta:
Eg á ekkert sökótt við blaða-
ma.ininn, sem skrifaði um-
rædda grein í Alþýðublaðið,
því blaðamenn eru nú einu
sinn þannig gerðir að gera
ekki minna úr hltunum en efni
standa tii, heldur er það heim-
ildarmaðut hans, maður, sem
er vel kunnugur öllum að-
stæðum. Hann minnir mann
óneitaniega á persónu þá, sem
Gróa var pefnd og kennd var
við Leiti. Munurinn er bara
sá, að hún hafði engan blaða-
mann til að skjóta sér á bak
við, kerlmgargarmurinn. En
ég efast stórlega um hvort
þessi framkoma er nokkrum
manni til sóma gagnvart sam-
verkamanm sínum, og hvort
hann samrýmist lögreglu-
mannsheiðri hans. Hinsvegar
virtist vera nóg það óorð, sem
strokin skapa utan frá, þó ekki
komi innan frá hálfsagðar sög
ur og biöðunum látið eftir að
geta í eyðurnar. Menn skyldu
vel mmnugir þess að þeim,
sem sama er um mannorð
sitt, verður sama um fleira.
Hafnarfirði, 26. okt. 1961. .
Gunnai Guðmundsson.
•émim
Somkomur
Almennar amkomur
Boðun fagnaðarerindisins
1 i dag sunnud. að Austurg. 6,
Hafnarfirði kl. 10 f. h. að Hörgs-
blíð 12, Rvík kl. 8 e- h. Barna-
eamkoma kL 4 e. h. (litskugga-
myndir).
Hjálpræðisherinn
Sunnudag:
Kl. 11: Helgunarsamkoma.
Kl. 14: Sunnudagaskóli.
Kl. 20.30: Hjálpræðissamkoma.
Stjórnandi Kaft. Höyland og frú.
Velkomin.
Fíladelfía
Almenn samkoma kl. 8. —
Haraldur Guðjónsson segir frá
ferðum sínum frá ísrael o. fl.
taka til máls. Allir velkomnir.
Bræðraborgartígur 34
Sunnudagaskóli kl. 1.30.
Almenn samkoma kl. 8.30.
Allir velkomnir.
Bezt að auglýsa í
Morgunblaðinu
Árni Guðjónsson
hæstaréttarlögmaður
Garðastræti 17
EGGERT CLAESSEN og
GÚSTAV A. SVEINSSON
Þæstaréttarlögmen.
Þórshamri. — Sími 11171.
SI-SLETT POPLIN
( N0-IR0N)
MINERVA
STRAUNING
ÓÞÖRF