Morgunblaðið - 10.12.1961, Blaðsíða 1

II
Suimudagur 10. des. 1961
árúsin á Pearl Harbo:
frú sjánarmiði Japana
SÍÐASTLIÐINN fimmtudag voru 20 ár liöin frá því Jap-
anir réðust á bandarísku flotastöðina Pearl Harbor á
Hawaieyjunni Oahu Dagurinn 7. des. 1941 mun lifa í
minningu Bandaríkjamanna sem dagur svívirðingarinnar.
Hvaða augum líta Japanir á skyndiárás þessa, sem
gerð var án stríðsyfirlýsingar? Og hvað finnst þeim um
Pearl Harbor í dag?
Bandaríska vikuritið U. S. News & World Keport birt-
ir um þessar mundir svör við ýmsum þeim spurningum
varðandi Pearl Harbor, sem ekki hefur fyrr verið svarað.
Ræddi .tímaritið í þessu sambandi við tvo sérfræðinga. —
Annar þeirra er dr. Gordon W. Prange, prófessor í sögu
við Marylandháskóla. Hann dvaldi í sex ár í Japan eftir
stríð þar sem hann vann að rannsóknum á opinberum
gögnum og ræddi við ýmsa þá Japani, sem aðild áttu að
árásinni. Hinn sérfræðingurinn er japanski aðmírállinn
Shigeru Fukudome, sem skipulagði árásina.
Fer hér á eftir útdráttur úr viðtölunum, sem tímaritið
birti:
— Prange prófessor, hvers-
vegna réðust Japanir á Pearl
Karbor?
.— Þeir höfðu aðeins eitt tak-
mark, þ.e. að gera bandaríska
flotann óstarfhæfan næstu sex
mánuði. Þetta var gert til þess að
Japanir gætu náj sínu raun-
verulega marki, að leggja undir
sig Suðaustur-Asíu. Árásin var
nokkurskonar öryggisráðstöfun,
hún tryggði það að bandaríski
flotinn léti Japani afskiptalausa
meðan þeir legðu undir sig Suð-
austur-Asíu.
Dr. Gordon W. Prange prófessor
— »Og héldu Japanir að
Bandaríkin mundu ekki berjast
til úrslita?
— Auðvitað vissu þeir að við
mundum herværast. En þeir
vonuðust til að verða fljótir að
binda endi á styrjöldina í Suð-
austur-Asíu. Svo vonuðu þeir að
þeim tækist að nýta auðlindir
Suðaustur-Asíu og draga styrj-
öldina við Bandaríkin á langinn
þar til unnt yrði að ná viðtmr
andi friðarsamningum. Að sjálf-
sögðu er auðvelt að sjá það nú
að þetta var óskhyggja hjá Jap-
önum. En til að skilja aðgerðir
Japana 1941, verður að líta á
málin eins og þau litu þá út
frá sjónarmiði þeirra.
Það verður að hafa hugfast,
að árið 1941 virtist Hitler vera
að vinna sigur í styrjöldinni í
Evrópu. Hann hafði sigrað
Frakkland, lagt undir sig Hol-
land og Belgíu og hrakið Breta
burt af meginlandinu. Hersveit-
ir nazista voru í sókn í áttina
til Moskvu. Og þótt Japan væri
ekki aðili að styrjöldinni í Ev-
rópu, var landið í öxulbanda-
laginu með Hitler og Mussolini.
Margir Japanir litu sv'o á að nú
væri einstakt tækifæri til að
láta heimsvaldadrauminn ræt-
ast. Meðan Bretland, Frakkland
og Holland voru bundin í stvr;
öldinni í Evrópu, voru nýlendur
þeirra í Suðaustur-Evrópu varn-
arlausar —* og Japanir ætluðu
að hremma þær.
Þetta var hinn raunverulegi
tilgangur Japana. Þeir ætluðu
að leggja undir sig hollenzku
Austur-Indíur, franska Indó-
Kína, brezku Malayalöndin, Fill
ipseyjar og Thailand. Þetta
voru auðug landsvæði og þar
gátu Japanir fengið það sem
þeir þörfnuðust mest: hrísgrjón,
olíu, tin, gúmmí og fleiri hrá-
efni.
— Hvenær ákváðu Japanir að
styrjöld við Bandaríkin væri ó-
umflýjanleg?
— Um það er erfitt að segja.
Japönsk blöð höfðu. lengi haldið
því fram að verið væri að um-
kringja Japan og var það að
nokkru leyti rétt. Það verður að
muna eftir því að Japan hafði
átt í styrjöld við Kína frá því
1937 og Bandaríkin kröfðust
þess að Japanir yfirgæfu Kína.
Japanir voru einnig að reyna
að koma sér fyrir í Indó-Kína
og Bandaríkin voru andvíg því.
Frá því 1939 voru Bandaríkin
að smá herða á því, sem Jap-
anir nefndu fjárhagslegt hafn-
bann. Og þegar bandaríski
Kyrrahafsflotinn var fluttur frá
vesturströnd Bandaríkjanna til
Pearl Harbor, litu Japanir á það
sem ógnun, beint gegn sér.
En það var í júlí 1941, sem
fyrst fór að kreppa að. Þá var
Frakkland fallið og Vichy-
stjórnin samdi við Japani um
að gera Indó-Kína að sameigin-
*

Orustuskipið Arizona að sökkva.
' - c.-. ■ •"...v
legu verndarsvæði Japans og
Frakklands. Þá gerði Koosevelt
Bandaríkjaforseti allar japansk-
ar eignir í Bandaríkjunum upp-
tækar og bannaði alla olíuflutn-
inga til Japans.
Um þetta leyti höfðu Japanir
aðeins olíubirgðir til eins og
hálfs árs. Þeir hefðu ekki verið
færir um að fara út í styrjöld
hefðu þeir beðið eitt ár enn.
— Og hvað um þá hugmynd,
sem fram hefur komið, að
Roosevelt forseti hafi boðið
hættunni heim er hann flutti
bækistöðvar flotans til Fearl
Harbor?
— Japanir hlæja að þessari
hugmynd og segja hana hreina
vitleysu. Þeir hefðu sjálfir gert
þetta í sporum Roosevelts, því
þarna átti flotinn heima. — í
Pearl Harbor var fullkomin
flotastöð með viðgerðarverk-
stæðum og gríðarstórri þurrkví.
Og þarna var flotinn mun nær
þeim svæðum, sem hann átti að
vemda — Fillipseyjum, Wake
og Guam.
Það er hreinasta fjarstæða að
láta sér koma til hugar að
Roosevelt hafi getað leikið með
Japani eins og þeir væru peð
á einkatalflborði hans á Kyrra-
hafinu. Enginn gat fengið Jap-
ani til að hefja styrjöld á ann-
an hátt en þeir höfðu þegar
ákveðið. Þar með er talin
skyndiárás á Pearl Harbor.
Og ein ástæðan fyrir því að
skyndiárásin heppnaðist var sú
að enginn átti von á henni, sér-
staklega ekki á þessum tíma, og
á þetta jafnt við um Roosevelt
forseta, Knox flotamálaráðherra,
Marshall, yfirmann hersins,
Kimmel aðmírál, yfirmann flota
stöðvarinnar á Pearl Harbor og
fjöldann allan af öðrum áhrif»
mönnum.
Ef Roosevelt forseti og banda-
ríska herstjórnin bjóst í raurv
inni við árás Japana^ á Peari
Harbor, gátu þeir sett þar ups
gildru, sem hefði getað valdií
því að Japanir töpuðu stríðina
á einum sunnudagsmorgni.
Hvenær ákváðu Japanir a8
ráðást á Pearl Harbor og hvei
skipulagði árásina?
— Það er viðurkennt að Iso-
roku Yamamoto aðmíráll átti
hugmyndina. En hann varð yfil
maður japanska flotans 30.
ágúst 1939. Hann var með þessa
árás í huga þegar í janúar 1941
og jafnvel fyrr. í júní var verið
að æfa flugmenn imdir árásina.
Og 19. október 1941 gaf flota-
ráðið leyfi sitt til að árásin yrði
gerð ef til styrjaldar kæmi. En
endanlega og óafturkallaniega
ákvörðun tók keisarastjórin 1.
desember.
Afar mikil leynd hvíldi yfir
öllum undirbúningi, enda byggð
ist allt i því að árásin kæmi að
óvörum, og vissu aðeins örfáir
æðstu menn hers og ríkisstjórn-
ar um áformin.
Það hefur verið talað um að
sendiherra Japana í Washing-
ton, Kichisaburo Nomura, hafi
vitað um árásina, sem gerð var
meðan hann sat að samninga-
viðræðum við Cordell Hull, ut-
anríkisráðherra Bandaríkjanna.
Hann er, einn mesti sómamað-
ur, sem ég hef kynnzt. Ög hann
sagði: „Ég vissi það ekki“. Ég
trúi honum skilyrðislapst. Ef iit-
ið er á þetta frá hernaðarlegu
og sálrænu sjónarmiði er aug-
ljóst að Japanir þorðu ekki að
segja honum frá árásinni. — í
fyrsta lagi var ávallt hætta á
að upplýsingarnar kæmust í
hendur Bandaríkjamanna, og
svo hefði vitneskjan getað vald-
ið honum allt of miklum erfið-
leikum meðan hann sat við
samningaborðið í Washington.
— Hvaða augum líta Japanir
í dag á árásina á Pearl Harbor?
— Þeim finnst þeir hafa gert
skyldu sína gagnvart keiraran-
um og föðurlandinu. Þeir hafa
e k k e r t sam-
Iggvizkubit. Min-
fi;oru Genda, sem
j:;.. nú er yfirmað-
|::ur herforingja-
r á ð s japanska
'■ flughersins og
■V ' *"',* m i k i 11 vinur
' ■■^■■■■■^■■■■■■■^■- Bandaríkjanna,
. á 11 i þátt í að
skipuleggja árás
ina. Mitsuo Fuc
hida, sem nú er
prestur í Japan og einnig mik-
ill vinur Bandaríkjanna, stjórn-
aði flugárásinni. Þeir hafa báðir
lýst þessu yfir við mig..
— Hvernig vissu Japanir að
bandaríski flotinn ' yrði í Pearl
Harbor?
— Það var auðvelt. I fyrsta
lagi hafði flotinn komið í höfn
svo til um hverja helgi í marga
Framh. á b) s. 2.
Mitsuo Fuchida
Orustuskipið West Virginia í björtu báli.
*