Morgunblaðið - 24.12.1961, Síða 1

Sunnudagur 24. des. 7967
!r Ingimiundur gamli riddari sat
á hallartröppunum í húsagarði
EÍnum og mataði trönur sínar.
Vinur hans, hinn vitri Aristpn,
var hjá tionum í orlofi. „Gáðu
nú að,“ mælti Ingimiundur ridd-
ari við gestinn, ,,trönurnar þær
arna eru ljómandi dýr, sjáðu, hve
Iþær baða vængjunum og taka,
J>ví nær dansspor. Og nú er
fþroska mínum þar komið í ver-
öldinni, að ég skeyti ekiki um
annað en trönurnar miínar. Og
þannig ættum vér allir að hugsa,
Iþví að allir erum vér dauðleg-
ir.“
I>á tófk hann að hæla sér áf
Iþví, hve vitur hann var, en álasa
og dæma heimsku annarra.
,,Veittu tii dæmis að taka kóng-
inum okkar athygli. Allt þetta
umstang og gauragangur í hon-
wm nú er til þess eins að eftir
honum sé tekið og um hann tal-
að, sýfknt og heilagt. Á fjalli
einu hér í grennd hefur hann lát
ið leggja breiðar akbrautir og
reist þar íeikhús, hann hefur
Ikomið upp áhorfendasviðum,
sem rúma þúsundir manna, og
'boðið fólki úr öllum heimi að
koma þ-angað og horfa á hina
miklu hátíðaleiki. Hugsaðu þér
annað eins vafstur! Og ég er viss
um, að þú hefur ekki ' ferðazt
alla leið hingað mín vegna, held-
ur til þess að ta'ka þátt í allri
þessari dýrð, sem kóngur býður
upp á. Eg held, að ekki sé fjarri
sanni, að enginn maður í víðri
veröld hugsi um annað en leik-
ana, svo mjög hafa þeir verið
frægðir. Ekki verður þverfótað
á þjóðvegunum fyrir útlending-
u-m. Börn mín keppa í leiikunum,
sveinar mínir eru í óðaönn að
þjálía sig til keppni með því að
kasta stórri steinkringlu. Og
Ihverju eru þeir svo bættari, þeg-
ar öllu er á botninn hvolft? Er
ekki skynsamlegra að mata trön-
ur? Eitt sinn skal hver deyja, og
að hvaða gagni kemur þá stund-
legur frami?“
„ÍÞað veit ég ekki,“ anzaði hinn
Vitri Ariston, „en hitt veit ég, að
fullvissa þess, að dauðinn bíði
manna á næstu grösum, knýr
menn til að vinna afrek, frálbær
efrek.“
Áður en Ingimundur riddari
ígat komið því við að spyrja,
hvernig hann rökstyddi þessa
merkilegu fullyrðingu, bar það
við, að einn hinna ánauðugu
þræla hans kasitaði þungu stein-
kringlunni svo gálauslega, að
hún lenli í höfði eins félaga hans,
og beið hann bana þegar í stað.
„Sko,“ mælti riddarinn, „átti
ekki kollgátuna. Allt er hé-
igómi, nema að mata trönur. Nú
er þessi efnilegi sveinn allur
vegna framigirni sinnar, sem var
einber hrævareldur.“
! Því næst kallaði hann fvrir
sig ðhappamanninn, sem varpaði
kringlunni. Þetta var ungur,
sterkur maður, en kom samt ekki
vel fvrir þessg. stundina. Hann
var niðurlútur og reikaði í igangi,
(hann var með sítt, ógreitt hár,
eem hrundi fram fyrir auguin.
( „Svelnstauli". mælti Tnvimund
ur riddari, ,.þú ert latastur og
Itrassafengnast'ur ®f öihim m?n-
cyTTVnTtnnrrvn TT,ror.»-, f ^ Vrvm
til huiírar að fara að hafast eitt-
fe'Vsð -ð sem kartmenncku hnrfti
tþ’ Nú gkal'tm líka fara beina
leið í gálgann."
T>egar dómur þes'i hmfði veríð
fp11dur, hlandaði Ariston vitri
sér í málið.
„Tngimundur, minn góði,
trvggi vinur. Sé vinátta okkar
jafnlheit og ég hef ætiað. bá væri
vinarbragð af þér að lafa sveini
SMÁSAGA EFTIR SELMU LAGERLÖF
þessum að lifa enn í þrjá daga
og vera frjálsum á faralds fæti
allan þann tíma. Að þeim tíma
liðnum væri ekki ófhugsandi, að
þú skildir hvers vegna ég held
iþví fram, að það brýni menn til
að vinna afrek, ef dauðinn er á
næstu grösum.“
„Hvað er að heyra", anzaði
Ingimundur riddari, „ætli amlóði
sá geri sér nokkuð til ágætis,
þótt hann eigi dauðann yfir höfði
sér?“
Eigi að síður fékk Ariston vilja
sínum framgengt.
Ingimundur riddari lét síðan
ánauðuga þrælinn lofa sér því
að koma aftur innan þriggja daga
og skyldi hann þá hljóta makleg
málagjöld. Hann fékk síðan að
halda leiðar sinnar.
Narcissus hét þrællinn, og hið
fyrsta, sem hann gerði, er hann
var látinn laius, var að lauga sig
og greiða hár sitt. Hann lét einn-
ig nýjar reimar í ilskóna og fór
í tandurhreinan, hvítan kyrtil,
nærskorinn. Hann bjóst svo um,
þar eð dagar hans voru taldir
hvort eð var.
í þessum hugleiðingum sat
hann, unz myrkur rak yfir.
Landssvæðið þarna var hrika-
legt og mannabyggðir engar, þar
voru margar hyldýpisgjár og
ótal hellar, en auk bess hafðist
þar við ræningjahyski; óbóta-
menn og umrenningar sátu um
færi að ráðast á auðuga ferða-
langa, er leið áttu um þessa refil-
stigu, og ræna þá.
Meðal þeirra, sem ferðuðust
fjaliveg þennan til leikanna, var
sonur vellauðugs, ungversks
greifa. Hann ók í litlum, léttum
tvíhjóla vagni, sem fjórir gæð-
ingar drógu. Þjónar hans hlupu
fram með vagninum og béru
blys. Hæningjarnir hugsuðu gott
til glóðarinnar og réðust á höfð-
ingjann. Fyrst drápu þeir þjóna
hans hvern atf öðrum eftir vaska
vörn þeirra allra, því næst
kipptu þeir greifanum unga út
úr vagninum.
Narcissus hafði nýlega gengið
úti á víðavangi hátíðardaigana
þrjá. Þess vegna var þar þegar
fyrir aragrúi ferðalanga og
'þjóna þeirra, er slógu tjöldum og
stöfluðu upp nauðsynjaVarningi,
sem þeir tóku upp úr kistum og
sálum. Áður en Narcissus tók
að velta því fyrir sér, hvar hann
ætti að hafast við sjálfur og
geyma hesta sína, kom þjónn
nokkur og kvaddi hann með
kurteisi. „Þér eruð sjáltfsagt
ungverski greitfinn, sem hústoóndi
minn hetfur búizt við nú á hverri
stundinni og vill að gisti í tjaldi
sínu?“
„Já, svo er,“ anzaði Narcissus.
Hann þóttist vita, að honum
væri fagnað sem aðalsmanni
vegna skikkjunnar og hattsins,
sem tignir menn einir báru.
Hann rétti úr sér og reyndi svo
sem hann framast gat að líkja etft
ir fasi og hátterni hinna kyn-
bornu jungherra, er hann hatfði
stundum séð hfá húsbónda sínum.
Nú reið á, að kunna sig vel. Eg
get eins verið aða'lsmaður og
var nú skinnræstinn og snöfur-
mannlegur og svo hvatur í 'hreyf-
ingum, að enginn félaga hans
þekkti hann atftur.
Því næst gekk hann sem leið
lá til hátíðarsvæðisins.
Hefði hann hins vegar hatft
sama hátt á og áður, hefði hann
d'ormað sig alla hátíðardagana,
sofið frá sér alla lukku, en úr
því hann átti svo skammt eftir
ólifað, þá hafði hann vissulega
ekki tíma til þess að gautfa. Hann
varð að freista gæfunnar.
Og brátt kom i ljós að hann
virtist ekki framar vera hrakíalla
bálkur.
Hann hafði ekki lengi klifið
bratta og bugðótta leiðina til
hátíðarsvæðisins, er kóngur
landsins reið fram á hann með
fylgdarliði fjölmennu. Narcissus
var í sjöunda himni, er hann
hortfði á gæðingana og skraut-
legu, hremmilegu riddaraliðs-
sveitina. Aðra eins sýn hafði
hann aldrei litið. En innilegust
var gleði hans, er hann kom
auga á kóngsdótturina, sem var
einnig í fylgdarliði föður síns.
Hún hvíldi í burðarstól, var dökk
eyg, litaraftið fagurt, 'hun var
stolt og heillandi. Hann hafði að
vísu séð hana tilsýndar áður, er
hún og faðir hennar gistu herra
Ingimund riddara, en hann hafði
aldrei eintolínt á hana tillíka sem
nú. Hann tyllti sér á vegarbrún-
ina, þegar hún var farin fram
'hjá og dreymdi dagdrauma um
hana. Nú hatfði hann dirfst að
stara á hana hauktfránum aug-
um, áður hatfði hann stolizt til
þess að líta á hana andartak og
andartak. Þetta sakaði ekki nú,
fram hj'á stað þesstwn, er þetta
bar við, og mátti hann glöggt
heyra vopnagnýinn. Hann sneri
undir eins við. Hefði þessi at-
burður orðið degi fyrr, þá hefði
'hann skreiðzt inn í runnana og
falið sig. Nú hugsaði hann á þessa
leið: Eg vil ihjálpa þeiim, sem eru
í nauðum staddir, og eiga líf sitt
að verja. Eg verð hvort eð er
kominn undir græna torfu inn-
an þriggja daga. Hann þaut síð-
an æpandi með viðargrein í
hendi á staðinn, bar sem sonfið
hafði til stáls með ræningjunum
og ferðalöngunum, og sveitflaði
ákaft greininni. Ræningjarnir
héldu, að þar færi hópur víg-
ólmra manna, urðu skelfdir og
flýðu.
Ungverski greifinn M á jörð-
inni særður til ólífis. Hann hvísl-
aði með naumindum að Narciss-
usi: „Eg er Fleofar, greitfi atf Ung
verjalandi. Berðu Alvildu af
Andalúsíu kveðju mína.“ Þá er
hann hafði stunið þessu upp, fór
dauðinn á hann.
En ekki. leið á löngu, er
Narcissus heyrði, að ræningjarn-
ir nálguðust aftur.
Hann beið þá ekki boðanna, en
stökk upp í vagninn, hvatti hest-
ana og ók burt í fluiginu. Það
setti að honum kuldahroll, því
að nóttin var hráslagaleg, og
hann linnti ekki á sprettinum.
Hann veitti því athygli að
skikkija greifans hékk á vagn-
brúninni og viðhafnarhattur
hans lá á botni vagnsins. Nar-
cissus snaraði sér þá í skikkjuna
og lét á sig 'hattinn íburðarmikla.
Loks bar hann 1 að kappleika-
svæðinu.
Ætlazt var til, að allir byggju
hvað annað, sagði hann við sjálf-
an sig, — ef út af ber, á ég hvort
eð er að troða helveg innan
þrigigja nátta.
Hann var nú leiddur fyrir hinn
ríka þjóðhöfðingja Andalúsíu,
sem sat í haglegu tjaldi sínu,
dúkað borð var fyrir framan
hann og efnkadóttirin, hertfilega
Ijót, sat við hlið hans. Sem betur
fór hafði þjóðhöfðinginn aldrei
áður séð Fleofar greifa hinn unga
heldur einnngis föður hans. Þjópi-
‘höfðinginn hafði sem sé boðið
unga greifanum að búa hjá sér
meðan á kappleikunum stóð til
þess eins, að hann kynntist gjaf-
vaxta dóttur sinni. Feðumir
'hötfðu fastmælum bundið, að
ráðahagur tækist með börnum
þeirra. Narcissus skildi þetta allt
undir eins. Hann var var um sig
og kom ekki upp um sig, og þeg-
ar hann skýrði frá að ráðist hetfði
verið á hann á förnum vegi af
útilegumönnum og hann hefði
verið rændur og flettur klæðum,
var honum vorkennt og sýnd
óskipt samúð.
Daginn eftir hófust kappleik-
arnir.
Fyrst fór kappakstur fram. Það
var ekki beinlínis fyrir raga
menn að taka þátt í akstrinum
þeim. Hestarnir voru blátt áfram
ólmir. Ökuþórarnir beittu gad'da
svipum, og voru keyri þessi ekki
síður miðuð við það að beina þeim
að keppinautunum en hestunum.
Vagnstengur litlu, tvíhjóla vagn
anna enduðu í stáloddi; þeir öku
þórar eða hestar, sem á þeim
lentu, fengu bar ljóta útreið.
Narcissus tók þátt í keppni þess-
ari í fereykisvagninum, sem ung
versku gæðingarnir drógu. Þó
bar það við, að píslahestar fæld
ust og vagni hvolfdi á miðri ak-
brautinni. Fóru keppendur þó
krók umhverfis þvöguna —
nema Narcissus. Eg hætti á að
hleypa yfir hvaða torfæru, sem
er, hugsaði hann, ég kemfoi hvort
eð er ekki hærurnar. Það brak-
aði í hverju tré vagnsins og gunn
fákarnir frýsuðu og froðufelldu
og Narcissus komst heilu og
höldnu yfir. Og viti menn: Hann
bar hærra hlut í kappafcstrinum.
Fagnaðaróp kváðu við og þeim
ætlaði aldrei að linna. Kóngsdótt
irin fagra var orðin allþreytt, en
hún reif sig upp úr mókinu til
þess að sjá hinn horzka sigurveg
ara. Um kvöldið var þræli herra
Ingimundar riddara boðið að eta
við borð kóngsins.
Næsta dag var dýraat. Villtir
fílar voru brotnir til hlýðni, uxar
ráku hesta í gegn með hornum
sínum og voru síðan reknir í gegn
af skylmingamönnum. Ljón voru
veidd í gildru eins og rottur og
hraðhlaupari háði kapphlaup við
strútahóp. En falsgreifinn Feofar
tók ekki þátt í leikum þessum.
Það, sem eftir var hátíðarinn
ar þennan dag, fór engin keppni
fram, en nöktum óbótamanni var
blátt áfram kastað fyrir tígrisdýr
til þess að það rifi hann á hol
og áhorfendum væri skemmt.
Narcissus varð skelfingu löstinn.
Ef Ariston hinn vitri hetfði ekki
hlutazt til um málstað minn, þá
hefði miér sjálfum ef til vill ver
ið varpað fyrir þetta hungraða
óargadýr, hugsaði hann. Hann
hljóp í löftköstum niður á sviðiS
til þess að freista að hjálpa
manninum, barðist ótrauður við
hlið hans, unz yfir lauk, og felldá
tígrisdýrið. Hann skalf eins og
hrísla í vindi, þegar óargadýrið ló
dautt á vellinum.
Fram að þessu hafði hann genig
ið .heill hildar til, ekkert verið
smeyikur, en hugsað sífellt á
þessa leið: Hverju skiptir, hverniig
mér reiðir af? Á morgun verð ég
ráðinn af dögum, hvort eð er.
Mannfjöldinn rak upp fagnaðar-
óp, þegar hann sigraði í hildar-
leiknum, æpti margsinnis og
stappaði niður fótunum eins og
hann væri af göiflum genginn.
Kóngur gaf sakamanninum, sem
Narcissus hafði lagt litf sitt í söl
urnar fyrir, frelsi þá þegar, og
augu kóngsdótturinnar lukust
upp, djúp og dökk, sem fjalla-
vötn, til þess að virða Narcissus
fyrir sér frá bvirfli til ilja.
Litlu síðar veik hinn ríki þjóð-
höfðingi Andalúsíu Oddúsin sér
að Narcissusi og mælti:
„Þóknist þér að verða tengda-
sonur minn, þá skal ekki á þvl
standa af minni hálfu, að brúð-
kaupið sé drukkið þegar í nótt."
En Narcissus bað hann lengstra
orða að fresta því umstangi, unz
kappleikunum væri lokið. Hann
hugsaði með sjálfum sér: Ætti ég
líf fyrir höndum, myndi það ef
til vill freista mín að kvænast
þessari ljótu höfðingadóttur
vegna þess, hve loðin hún er um
lófana, en nú mun ég brátt týna
lífinu, og þess vegna þarf ég ekki
á gulli hennar að halda.
Um kvöldið snæddi hann enn
við borð kóngsins og sat nú við
hlið kóngsdóttur. Vinur Ingi-
mundar riddara, Ariston hinn
vitri, hneigði sig djúpt fyrir hon-
um, án þess að renna grun í,
hver hann var.
Þriðja hátíðardaginn kepptu
skáld og spekingar í áheyrn alls
fólksins. Narcissus ætlaði að láta
sér slíkt í litlu rúmi liggja. En
í ljós kom, að hann var orðinir
slíkt eftirlætisgoð fólksins, að
honum varð ekki undankomu
auðið að láta til sín taka á þeim
vettvangi líka. Með dynjandi
Frh. á bls. 47