Morgunblaðið - 03.01.1962, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 3. jan. 1962
Það er einkum manngiidið, sem gefur
og tryggir smábjóðum tilverurétt
4ramótaávarp Asgeirs Asge>rssonar forseta
Ásgeir Ásgeirsson forseti í skrifstofu sinni.
1. janúar 1962.
GÓÐIR fslendingar,, nær og fjær!
Enn höfum vér lifað ein sól-
hvörf, leggjum gamla arið við
liðna tíð, og byrjum nýtt ár í
Guðs nafni, vongóðir og ful’/r
eftirvæntingar. Á þessum tíma-
mótum þökkum við hjónin gamla
árið innilega, og óskum yður,
hverjum einstökum og þjóðinni
íheild, hjartanlega gleðilegs nýj-
árs, friðar og farsældar á kom-
andi tímum.
Þetta er í tíunda sinn, sem
ég ávarpa yður, landar minir,
íbéðan frá Bessastöðum. Það hefir
margt skeð og breytzt á þessum
árum, og sem betur fer flest til
batnaðar, hygg ég. Hinn síðasti
áratugur er merkur kafli í sögu
íslendinga. Unga kynslóðin tek-
ux við betra landi og á fleiri úr-
kosti en áður hefir þekkst, vísast
allt frá landnámstíð. Það hefir
löngum verið kvartað um að vér
séum fáir, fátækir, afskektir og
einangraðir. Og hvernig er þá
hægt að gera oss til hæfis ef vér
aukum á kveinstafina, þegar
fólkinu fjölgar, efnahagurinn
batnar, og einangrunin hverfur
að mestu úr sögunni? Oss eru
að vísu búin fleiri viðfangsefni
en áður, og sum vandasöm, en
vér höfum málefnin í vorri eig-
in hendi, eins og þjóðin hefir
þráð um aldir. Vér metum for-
feður vora og erum að mörgu
ieyti stoltir af þeirri sögu í harð-
býlu landi. Og því skyldum vér
þá vantreysta vorum eigin mann
dómi til að mæta þeim viðfangs-
efnum í innan- og utanríkismál-
um, sem uppfylling margra óska
og vona flytur óhjákvæmilega
með sér? Hitt liggur nær,
að líta einbeittir fram í
tímann, eins og sjómaðu'rinn á
hafinu, þó báturinn sé lítill og
úthafið stórt. Örugg trygging
fæst ek!ki á lífsins sjó, en það
veldur miklu um örlögin, hverjir
sitja undir árum og við stýrisvöl.
Ég minntist á, að við hjónin
höfum nú setið hér á Bessastöð-
um tíu jól. Það þarf alltaf nokk-
urn tíma til að venjasþ nýjum
bústað og nýju starfi. í minni
stöðu þarf að fylgjast með mörgu,
og vera viðbúinn. Þekking á
mönnum og málefnum er nauð-
synleg, og skal slíkt ekki rekið
nánar. En því fagna ég meðal
margs annars, að á þessum tæp-
lega tíu árum hefir hver ný
stjórn tekið við af annarri án
teljandi tafar. Það er ekki Mtils
um vert, að ábyrg stjórn sitji við
völd á hverjum tíma hjá þing-
ræðisþjóð, og því nauðsynlegra
sem ágreiningur er meiri, og við
fangsefni erfiðari. Að þessu sinni
læt ég nægja að þakka innilega
fyrir hönd okkar hjónanna alla
þá vinsemd og hjálp, sem við
höfum orðið aðnjótandi á þessu
tímabili. Guð launi sagði gamla
fólkið.
Ekki verður annað sagt en að
gamla árið hafiv verið gott og
farsælt til lands og sjávar. Þó er
alltaf héraðsmunur á veðurfari í
þessu landi. Og togaraaflinn
brást. En allt verður það rakið
betur og rætt annarsstaðar nú
um áramótin. Ég læt þó ekki hjá
líða að minnast þess, að á ný-
liðnu ári má telja að úrslit hafi
orðið í handritamálinu, þó bið
verði á afgreiðslu þess. Hinar
miklu gersimar íslenzkrar menn-
ingar, handritin, sem geymzt
hafa í Danmörku, verða afhent
fslendingum. Það verður fagnað-
arstund þegar að því kemur. Og
það skulum vér muna vel og
meta, að þá eru jafnframt leyst
þau ágreiningsmál Danmerkur
og fslands, sem fólust í sjálfstæð
isbaráttunni. Dönum hefur farist
vel, og ber þess að minnast með
þakklæti og virðingu.
Handritin eru hið ytra tákn
íslenzikrar bókmenningar. Ég
hygg að íslendingar séu mest
metnir meðal erlendra þjóða fyr
ir bókmenning og fornt stjórn-
skipulag. Edda, Saga og Alþingi
eru þau íslenzk orð sem flestir
kannast við — auk Geysis og
Heklu. Öðru máli gegnir að vísu
um þá fáu útlendinga sem þekkja
vora íslenzku samtið af sjón og
raun. Menning nútímans í listum
og atvinnulífi nýtur álits í þröng
um hóp erlendra manna. En það
hygg ég, að vér munum um lang-
an aldur eiga orðstir vorn meðal
erlendra þjóða mest undir bók-
menntum og stjómarfari enda er
nú betur fylgst með en áður
vegna aukinna viðskipta og sam-
starfs þjóða á milli. Það eru gerð
ar háar kröfur til þjóðar, sem
hefir auglýst það fyrir umheimin
um, að hún eigi elzta þing, sem
enn er við Mði, ekki sízt nú á
þessum síðustu tímum, þegar svo
margt gengur af göflunum meðal
nýfrjálsra smáþjóða. íslendingar
eru ótvírætt vel ættaðir, en það
hrekkur öllum skammt, sem ggr-
ast ættlerar.
Vér höfum á liðnu ári rækt
frændsemi vora við Norðmenn.
Heimsókn Ólafs Noregskonungs,
og afhending Ingólfsstyttunnar
má hvorttveggja telja til merk-
isatburða. Vér veittum Snorra-
styttunni í Reykholti viðtöku á
sinni tíð, án þess að minnast hans
síðustu stundar, og Norðmenn
þáðu með fögnuði Ingólfsstytt-
una, án þess að minnast við-
skilnaðar ýmsra íslenzkra land-
námsmanna við sitt forna föð-
grafið fyrir öldum, og eingöngu
minnzt frændseminnar og menn-
ingararfsins. En það er önnur
þjóð, sem stendur oss næst Norð-
mönnum að skyldleika, sem vér
höfum þó orðið algerlega við-
skila við, og fennt í sporin. Það
eru frar. Til þess liggja skiljan-
leg rök, sem ekki verða hér rak-
in, en fjarskyld tungumál eru þó
sjálísagt ein höfuðorsökin, og
hitt, að land þeirra liggur ekki í
vorri þjóðbraut. En niú er svo
komið bæði samgöngum og mála-
kunnáttu, að ég hygg, að hvorugt
þurfi að standa í vegi fyrir aukn-
um samskiftum við þá, sem vér
rekjum ætt til, og hinna sem út-
um heiminn búa og geta rakið
ætt sína til fslands. fslendingum
munu nú duga tvö mál, sem flest
ir valda, eitthvert Norðurlanda-
málanna og enskan, til samskifta
og frændrækni um allar jarðir.
Á ferðum okkar um Norður-
lönd áttum við hjónin kost á að
hitta ótrúlega marga íslendinga,
sem sezt hafa þar að, og þeirra
afkomendur. Þó tvær aldir væru
liðnar frá brottflutning ættföð-
urins, þá leituðu ýmsir gamalla
kynna á okkar fund. í Kaup-
mannahöfn hafði ég til fylgdar
einn konungsstallara. Hann hét
Asger að fornafni, og taldi lang-
ömmu sína hafa verið af íslenzk-
um ættum. „Þér eruð þó ekki
kominn af sira Ásgeiri á Stað í
Steingrímsfirði", spurði ég út í
bláinn. Hann sótti ættartölu, sem
afi hans hafði látið gera, og það
stóð heima, þarna var síra Ás-
geir Jónsson á sínum stað Hann
sagði mér, að raunar hafi þessi
ættartala verið gerð til að koma
afa hans í ætt við dönsku kon-
ungsfjölsikylduna, en slíkt er oft j
ast eingöngu fært um íslenzkar j
heimildir. Þessvegna, meðal j
annars, voru islenzk handrit eft-
irsótt fyrr á tímum. Annar '
„danskur fslendingur“ sagði mér
að þrátt fyrir illan kurr, sem oft
hafi gerst milli Dana og fslend-
inga, þá væru flestir stoltir af
því, að geta rakið ætt sína til
íslands, og varðveittu þær minj-
ar.
f Osló hittum við myndarlegan
mann í virðingarstöðu, sem sagði
okkur að hann væri kominn af
Gísla Jónssyni, hálfbróður Jóns
sýslumanns Espólín. Hann gaf
mér niðjatal Gísla, skráð á helj-
armikla örk. Á þeim ættstofni
var geysimikið og þétt lim. og
margt þjóðkunnra manna í
Noregi. Eg nefni þessi atriði sem
dæmi. En skrítnast þótti mér,
þegar ég hitti negrann, blásvart-
an, en að öllu leyti vel á sig
kominn, sem sagðist sennilega
vera ættaður frá fslandi. Eg
spurði, hvað væri til marks um
það. en hann sagði það vera arf-
sögn í sínum ættbálki, að ætt-
faðirinn bafi komið frá landinu,
þar sem vatnið væri eins og
grjót á vetrum. Þarna býzt ég ,
við, að fsland hafi notið nafns I
fremur en frændsemi. — En j
þetta er mín ítrekuð reynsla, að j
það er víðar en á íslandi, höfuð- |
bóli ættfræðinnar, lengi munað
til góðra forfeðra.
íslendingar erlendis og aflkom-
endur þeirra eru mér sérstak-
lega hugstæðir nú eftir ferð okk
ar í haust þvert um Canada, frá
Quebec til Vaneouver. Þar birt-
ust tugir og hundruð fslendinga,
hvar sem numið var staðar. Það j
er talið líklegt að í Canada búi j
um fjörutíu þúsundir manna af
íslenzkum stofni. Það trúa því
víst fáir, sem ekki bafa kynnzt
því af eigin raun, hváð íslend-
ingurinn er ríkur í þessu fólki,
jafnvel þeim sem eingöngu mæla
á enska tungu. Það er rangt að
segja um þá, að þeir hafi „týnt“
MÁLASKÓLI
HALLDÓRS ÞORSTEINSSOIMAR
3-79-08 - SÍMÍ - 3-79 08
Kennsluaðferð:
Kennsla byrjar með talæfingum þegar í fyrsta tíma
í byrjendaflokki. í framhaldsflokkum er reynt að
. auka orðaforða nemenda, fá þá til að segja frá í
samfelldu máli, hvetja þá til að ræða áhugamál sín
eða dægurmál sem vakið hafa athygli þeirra, en
síðast en ekki sízt er reynt að leysa tunguhaft þeirra,
sem hafa flest ef ekki allt lært á bók.
Aldursflokkar:
Nemendum er skipað í flokka eftir aldri að svo
miklu leyti sem því verður við komið. Sú nýbreytni
verður teKÍnn upp að hafa sérstaka síðdegistíma fyr-
ir húsmæður.
Auk þess eru: sérstök námskeið fyrir börn.
Innritun daglega frá ki. 5—8.
Kennsla hefst 8. janúar.
3-79-08 SÍMI 3-79 08
íslenzkunni. Þriðji og fjórði ætt-
liðurinn er oftast alinn upp á
ensku. Skólinn. félagamir, starfs
bræður, blöð og bækur, allt er
enskt, og Vestur-íslendingar
sjálfir kanadiskir eó•. bandarísk-
ir borgarar. En þar íynr lifir
ótúlega mikið af íslenzikri menn-
ing og ræktarsemi í þessu góða
og myndarlega fólki, hvort sem
það talar íslenzku eða ensku
eingöngu, og enginn árekstur
á milli hins erlenda þegnréttar
og hins íslenzka arfs, eins og
þegar má sjá í kvæðum og ræð-
um Stefáns G. Stefánssonar. Þeir
eru ekki týndir fslandi heldur,
og mikils um vert að vér réttum
þeim vinarhönd yfir hafið. Hand
tak þeirra er sterkt, svipurinn
hýr, og séð hefi ég tár glitra í
auga, eins og dögg af himni, —
gleðitár. Það er fjöldi Íslendinga
og afkomenda þeirra út um heim
allan, sem varðveitir í hjarta
sínu dýrmætar endurminningar
sínar eigin eða frásögur afa og
öm-mu, og sjá í hyllingum Fjall-
konuna út við sjóndeildarhring i
átt sólaruppkomu hádegisstaðar
eða sólarlags.
Það má segja að vesturfarir
hefjist um það leyti, sem fslend-
ingar fengu stjórnarskrá, og
straumurinn harðnar svo á hallær
isárunum frá 1880 til aldamóta.
Nú er að mestu tekið fyrir þann
straum, lífskjörin orðin svo
áþekk. Nokkur fólksflutningur á
sér þó stað árlega, sem dreifist
nú orðið til mafgra^ landa og
aldrei er að vita hýar íslendingar
bittist fyrir. Það má búast við
að sHkur tilflutningur haldist
framvegis frá landinu og til þess.
Eins Og nú er komið samgöng-
um, málakunnáttu og sérmenntun
verður ekki varizt fólksflutning-
um, og margar þjóðir gera ser
að skyldu að halda uppi lifandi
sambandi við landa sína Og frænd
ur í framandi löndum um alla
heimskringluna. Það er verkefni,
sem vér íslendingar megum ekki
vanrækja öllu lengur. fslendingur
inn erlendis er fulltrúi sinnar
þjóðar. Sú utanríkisþjónusta get
ur verið bæði kostnaðarlaus og
verðmæt um verklega og andlega
menningu, auk þess sem ættjarð-
arböndin grípa oss föstum tökum.
Þegar vesturfarir hófust fyrir
rúmlega áttatíu árum voru íbúar
landsins tæplega sjötíu þúsund.
Nú eru íslendingar búsettir í
heimalandinu um eitt hundrað og
sjötíu þúsund. Það má sennilega
áætla, að erlendis búi nærfelt sex
tíu þúsund manns af íslenzkum
ættum. Þetta er mikil viðkoma,
og hvað verður um næstu alda-
mót, sem óðum nálgast? Eigum
vér, sem heima sitjum, að láta
þetta fólk hverfa í alþjóða út-
hafið, eða eigum vér að gera oss
far um að styrkja bróðurbönd-
in og rétta þeim hönd, sem fús-
lega vilja taka á móti? Ég hygg
að svarið verði á eina leið hjá
allflestum.
Ég mun ekki ræða í þessu
stutta ávarpi einstök atriði um
framkvæmd slíkrar starfsemi.
Þar er mikla og góða reynslu
annarra Norðurlanda við að styðj
ast. Vafalaust má um skráningu
fslendinga erlendis, styðjast við
Þjóðskrárdeild Hagstofunnar, og
frjáls samtök áhugamanna gætu
unnið mikið og gott starf. Og eng
in ofætlun er það, að halda á
Þingvöllum, á tilteknum fresti,
hátíð fyrir þá sem heimsækja
land og þjóð feðra sinna og for-
feðra.
Vér fslendingar erum fámenn
þjóð og þurfum að vaxa bæði að
mannfjölda og manngildi. Það er
einkum manngildið, sem gefur
Og tryggir smáþjóðum tilverurétt.
Horfnar kynslóðir búa enn í land-
inu á bókfelli, og máli, sem hef-
ir varðveitzt. Komandi kynslóðir
eru nálægar í framtíðardraumum
þjóðarinnar. Og allir fslendingar,
hvar sem þeir búa á jörðunni,
eru boðnir og hjartanlega vel-
komnir til þátttöku í þjóðlífi líð
andi stundar.
Góðir íslendingar! Að svo
mæltu endurtek ég beztu nýárs-
kveðjur, og árna þjóðinni árs og
friðar.