Morgunblaðið - 18.01.1962, Page 3

Fimmtudagur 18. jan. 1962
MORGUNBLAÐIÐ
3
Á undarnföirnum ámm hafa
rannsóknarskipin, sem stund-
uðu rannsóknir í sambandi við
alþjóðlega jarðeðlisfræðiárið
staðfest tilveru nokkurra
hryggj a og tilsvarandi
sprungna á jarðkringlunni,
undir sjó. Þessir hryggir liggja
eftir nær öllum úthöfunum.
Þeir eru um 40 þús. mílur á
lengd og daglega verða jarð-
skjálftar enhvers staðar með-
fram þeim.
Vitað hefur verið um hluta
af hryggnum eftir miðju
Atlantshafi í næirri beila öld,
en það var ekki fyrr en eftir

1 ■ . . .
Uppdrátturinn sýnir hvernig menn hugsa sé r að berg komi upp um sprungur á botni út-
hafanna, breiðist út til beggja hliða og þung ar bergtegundir sökkvi svo aftur, en löndin
úr léttum bergtegundum fljóti of an á þar sem straumarnir mætast.
Er Atlantshafsbotn
síðustu heimsstyrjöld að vart
varð við stóra sprungu í hon-
um. í sambandi við alþjóð-
lega jarðeðlisfræðiárið fóru
vísindamenn frá Lamont rann
sóknarstöðinni á rannsóknar-
skipinu Vilma til að finna þá
hluta sem vantaði og sanna
að þetta væri einn geysistór
hryggur með sprungu eftir
endilöngu .Nyrsta hlutann

fann kafibá'turinn Skate á
hinni sögulegu ferð sinni und-
ir ísinn við heimiskautið. Og
nú hafa menn geysimikinn á-
huga á að rannsaka þenn-
an hrygg og aðra sannsvarandi
í öðrum höfum.
Þar sem sprungan liggur að-
eins á einum stað yfir land,
ísland, beinist athyglin mjög
að þessum stað. ísland hefur
meira af virkurn eldfjöllum
en nökkur annar álíka stór
blettur á jörðinni og talið er
að á fslandi hafi runnið um
þriðjungur af þvd hrauni sem
komið hefur á landi siðan
1500 f. Kr. Yfirborð landsins
er því mjög þakið hrauni. Dr.
Heezen, annar þeirra vísinda-
manna, sem mest hefur rann-
sakað Atlantshafshrygginn
segir að hann hljóti að hafa
mjög svipað landslag og er
á íslandi, nema hvað hann
sé miklu óheflaðri, þar sem
vindar og veður taki ekki af
nibbur og brúnir. Þarna á
hafsbotni séu milljónir fer-
kílómetra af nibbum, tenntum
klettabrúnum, gýgum, kletta-
brotum eftir jarðskjálfta
dældum og eldfj allamyndun-
um af öllum gerðum.
Óeðlilega lítil botnleðja í
úthöfunum.
Slíkar myndanir í jarð-
skorpunni vekja að sjálfsögðu
mjög forvi'tni vísindamanna.
Hefur athyglin aftur beinzt að
kenningunni um að löndin
„fljóti" á jörðinni. Hún kom
fyrst fram árið 1910, og þá
rökstudd með því að Suður-
Amerlka þótti í laginu þannig
að hún hefði brotnað af Aust-
ur Afríku Og dýra- og plöntu-
1/f mjög skylt á báðum stöð'
um. Var haldið að þessi lönd
hefðu einhverntíma flotið sitt
í hvora áttina. Einnig var tal-
ið að Madagascar hefði verið
föst við Afríku. En á þeim
tíma gátu menn illa sætt sig
við þá hugmynd að heilar
heimisálfur gætu verið á floti,
og fékk kenningin eikki fyligi.
En bergsegulrannsóknir seinni
ára hafa leitt í ljós að löndin
„afa a.m.k. hreyfzt og snúizit.
Og öruggt er talið að Ástralia
fæirist nú t.d. í norður.
Með botnrannsóknum á haf-
inu hefur, auk þess sem hrygg
ir og sprungur hafa fundizt,

Þessa mynd tók dr. Bruce C. Heezen á Þingvöllum (Ár-
mannsfell í baksýn) og birti í Scientific American sem
dæmi um sprungubeltið er stóra Atlantshafssprungan
myndar þvert yfir ísland.
Mynd sem Leonard Engel
birti i N.Y. Times til að
sýna sprungu á íslandi, eina
„þurra“ staðnum á Atlants-
hafssprungunni miklu.
sífelldri hreyfingu?
Langar sprungur liggja eftir hryggjum í úthöfunum. Upp um þær á skv. nýjustu kenn-
ingum sífellt áð fljóta berg úr iðrum jarðar.
komið í Ijós að þar er óeðli-
lega lítil botnleðja. Ef út-
höfin hefðu alltaf verið einis,
þá ætti nú að vera komið
mjög þykkt lag af loðju á
botninn. Auk þess er vitað að
klettar út af Kalifomíu
hafa færst nokkur hundiruð
mílur í vestur. Þetta styður
allt nýjustu kenninguna um
að yfirborð jarðarinnar sé
víða á hægri hreyfingu. Upp
um þessar löngu sprungur á
botni úthafanna gubbist hraun
vegna þess að meiri hiti og
þrýstingur er í iðrum jairðar
en á yfirborðinu. Það breiðist
síðan hægt út, t-d. færist botn-
inn í Atlan'tshafiniu í austur
og vestur, sitt hvoru megin
við stóru sprunguna og straum
urinn liggi svo niður undir
Ameríku og Evrópu. Und-
ir meginlöndunum mætist
straumar beggja megin frá,
og þyngri bergtegundir sökkvi
Framhald á bls. 2.

STAKSTEIIAR
Verum á v'irðbergi
Varðberg, félag ungra áhuga-
manna um vestræna samvinnu
úr öllum lýðræðisflokkunum,
hefur farið mjög myndarlega af
stað og þegar áunnið sér verðugt
traust. Hefur félagið haldið
| nokkra umræðu-
fundi um vest-
ræna samvinnu j
og var hinn síð- i
asti í fyrrakvöld
í Hafnarfirði,
geysifjölmennur
fundur og hinn
ágætasti, ekki
sízt vegna þess
að nokkrir
kommúnistar komu til fundar.
Höfðu þeir sýnUega smaiað liði
og ætlað að láta að sér kveða, en
urðu tU þess eins að auka áhrif
fundarins.
Kommúnistar
á móti hlutleysi
Kommúnistum þeim, sem þess
óskuðu, var leyft að tala á fund
inum og gáfu sumir þeirra athygl
isverðar yfirlýsingar. Jónas Árna
son lýsti því yfir í upphafi máis
síiL'; „tU þess að forða misskiln-
ingi“ að hann hefði ekki staðið
upp tii að verja Rússa, og Björa
Þorsteinsson, formaður féiags
þess, er kennt er við menningar-
tengsl íslands og Tékkóslóvakíu -
sagði orðrétt:
„Eg veit að sannir kommúnist
ar segja líka að hlutleysið sé fá
nýtt“.
Báðir lögðu menn þessir sig I
líma við að reyna að telja fund
armönnum trú um, að þeir væru
ekki kommúnistar og hældu jafn
vel á hvert reipi vestrænni menn
ingu. En athyglisverðust er að
sjálfsögðu sú yfirlýsing Björns
Þorsteinssonar, manns, sem gjör-
þekkir stefnu og störf kommún-
istaflokksins, enda einn af rnestu
áhrifamönnum hans, að „sannir
kommúnistar“ séu andvígir hlut
leysi. Er ekki úr vegi, að menn
hafi þau orð hugföst, þegar „Sam
tök hernámsandstæðinga“ eða aðr
ar deildir hins alþjóðlega komm-
únisma hefja næstu herferð fyr-
ir „hiutleysi“ íslands. Einn koinm
únisti, Markús Þorgeirsson, var
þó sjáifum sér samkvæmur og
flutti að vissu leyti merkari ræð«
en hinir spekingamir. Hann
sagði það „sæmdarheiti að vera
kallaður kommúnisti" og talaði
um kommúnústji sem sérstaka
| „stétt“.
Ömurlegt hlutskipti
Eldri Framsóknarmaður, Eirík-
ur Pálsson, skattstjóri í Hafnar-
firði, tók einnig til máfls á fund-
inum. Enda þótt fundarstjóri
hefði í upphafi fundar ’ýst því
yfir, að um umræðufund væri að
ræða, en ekki væri til fundar
stofnað til að gera áiyktanir, las
áann upp tUlögu undirritaða af
sjö mönnum. Voru þó aðeins tveir
þeirra mættir á fundinum. En
hitt var ömurlegra, að maður
þessi skyldi í klökkum rómi
Icggja málstað heimsKommúnism
ans lið, auðheyrilega þó án þess
að aðhyllast sjálfur ofbeldisskoð-
anir. Það er þcssi manngerð, sem
heldur að heiðra eigi skálkinn
svo hann skaði ekki, heldur að
ofbeldismenn á borð við Krúsjeff
muni fleygja atómbombunum i
hafið, ef lýðræðisþjóðirnar á-
kveða að afvopnast. Slíkur barna
skapur er sannarlega ótrúlegur,
eftir öll þau tíðindi, sem borizt
hafa um ofbeldis- og glæpahneigð
þeirra manna, sem ríkjum ráða
austur í Kreml. En hinsvegar
var mjög heppilegt, að einnig
þetta sjónarmið skyidi koma
fram á Varðbergsfundinum. Án
alls efa hefur það opnað augu
margra æskumanna, sem þar
voru staddir, fyrir hættu þeirri,
sem stafar af baráttu hinna nvt-
sönr« sakleysingja, sem kommún-
istar hagnýta hvarvetna.