Morgunblaðið - 17.03.1962, Síða 8

Morgunblaðið - 17.03.1962, Síða 8
8 MOPGVNBLAOIO Laugardagur 17. marz 1962; Sögueyjan speglast i opnum listamannasálum - segír Erik Clemmesen í “Kristeligt dagblad6 um sýninguna “sslenzk list að fornu og nýju 66 TIGNARLEG náttúra íslands setur mark sitt miskunnárlaust á Ihina frá'bæru sýningu „fslenzk list aS fornu og nýju“, sem opnuð verður í Louisiana safninu hjá Humlebsek í dag, og hún er þar í hverjum hlut, bæði náttúru- myndum og abstraktmyndum, ísaum, vefnaði, skartgripum, bús- hlutupi og höggmyndum. Sá, sem átti raunverulega hug- myndina að sýningunni er prófessor Einar Meulengracht, og hann hefur unnið mikið, sem formaður „Dansk-Islandsk Sam- fund“, við að fá fé til sýningar- innar og hefur innt geysilega vinnu af hendi til að safna þessu stórfenglega úrvali saman, ásamt fjölda annarra manna, t.d. fyrr- verndi menntamálaráðherra Jörg en Jörgensen, Agnethe Vöt'hz, ráðuneytisstjóra, prófessor Einar Einarsson og Knud W. Jensen for stjóra. I>eir hafa gert okkur hér í Danmörku mögulegt að öðlast þessa stórfenglegu reynslu. Við sjáum Sögueyjuna endurspeglast í opnum listamannasálum, sem hafa túlkað aftur með sjaldgæf- um krafti og óbundinm skynjun fund þeirrar náttúru, sem við óravíddir iandsins og annan halla sólargeislanna virðist lýsa og tindra gegnum hug og liti, svo að áhorfandinn fær jafnvel þótt hann hafi aldrei heimsótt fsland, ógleymanlega mynd af einhverju tígulegu og fögru, sem samtímis er þrungið hita og glóandi lita- dýrð. Það virðist ekki ná okkur gegnum milliliði túlkunarinnar, heldur spretta beint upp úr jörð- inni og þjóta sem stormur um okkur, þrumandi eins og brim- garðurinn í sínum mikla, en þó þögla og ómálga hávaða. Að gæðum er sýningin stór, en minni að magni, og hún er þægi- leg að fá yfirlit yfir. Ekkert óþarft hefur verið tekið með. Um það bii 25 nafngreindir lista- menn sýna, en þarna eru einnig nafnlausir menn, sem að engu leyti eru smáir, er hafa ofið, skor ið og saumað. — Allir hafa þeir saman ofið hinn risavaxna mynd vefnað „fsland“ sem smábætt hef Ur verið við öldum saman. Margt og fagurt er að finna í yngsta hluta vefsins og tímans, þar sjást einkum hlutir frá hendi lista- manna, sem fæðst hafa frá 1881 til 1925, en okkur rennir grun í hinar litauðgu sögur og hugsanir, hinar heitu þrár og rólegu íhug- un að baki — og við skynjum komandi tíma, því það er eins og við sjáum bregða fyrir línum, sem liggja lengra. Nútímann sjá- um við í spegli tírnans, hann er hluti okkar eigin aldar. En öll þessi tilfinning fyrir fortíð, nú- tíð og framtíð er án efa hluti af af þeirri gáfu, sem hin lifandi íslenzka náttúruskynjun er. Ef til vill hefur hið stöðuga og miskunnarlausa samlíf með nátt- úrunni fjarlægt þýðingarlítil og lítilfjörleg smáatriðí, og þótt skrautlist beri vott um þekkingu á dýrð Austurlanda og hinum iðandi rókokkó, hefur aðeins mergurinn úr þessum stílgerðum orðið eftir við nærfærinn og öruggann skurð styrkra handa á hinum löngu vetrarnóttum. Alrangt væri að byrja að skýr- greina hin ýmsu stíláhrif á einn eða annan hátt. Skýjafar himins- ins, hlíðar fjallanna og litir blóm- anna geta í senn verið barok, rókokkó, fútúrismi og expressjón ismi, því allt þetta á sínar rætur, og rætur þess hljóta að vera í rótum náttúrunnar. ; i Maður verður að ganga um meðal listaverkanna á sama hátt og maður gengur til fjalls. En skógur fyrirfinnst enginn. í stað- inn eru heitar uppsprettulindir og undir holri jörðinni drynja þrumur og eldingar. í fyrstu umferð eru landslags- málararnir Jóhannes Kjarval, Jón Stefánsson, Jón Þorleifsson, Ásgrímur Jónsson og Snorri Arin bjarnar sennilega aðgengilegast- ir, að því er virðist. Kjarval er sjáandinn haldinn náttúrinni. En mannamyndir hans eru jafn leikandi og froðan á öldutoppunum meðan landslags myndirnar eru stórar og viða- miklar, já nærri óyfirsjáaplegar. Og þótt myndirnar séu stórar, er hver mosató, steinn og blóm með í yfirþyrmandi fjölda smáatriða. Og í ,,Hvassárgilinu“ búa álfkon- ur, fossbúar og nykrar, og að end ingu er hann fyrirrennari nútíma myndhöggvarans Jóhanns K. Ey- fells og ævintýralegra, öskuibor- inna alúmíníum- og koparhraun- dranga hans, sem bæði eru högg- myndir og náttúra. Blómstrandi, brennandi litir og brunnin form í hrjáðum flötum, sem bera merki eldbrunans. Málarinn Jón Stefánsson er á yfirborðinu meiri evrópskur ein- staklingshyggjumaður, en manna myndir hans, t.d. af Halldóri Laxness, geta a'ðeins verið íslenzk ar. Hver annar en Laxness gaeti verið með gallgult bindi, sem hverfur við koparlitaða Seifs- mynd hans? Og um leið og Jón Stefánsson getur tjáð persónu- leika svo fyllilega og nákvæmt með litum sínum, hefur hann Ijómandi seið sumarnæturinnar á valdi sínu, þar sem tveir stórir fuglar eru smáir við hlið fjallris- ans, en eigi að síður jafn stórir og andar náttúrunnar. í „Baulu“ Jóns Þorleifssonar eru litirnir jafn fíngerðir og hjá Cézanne í „Mont-Saint Victoire", en jafnframt er hún svo sérstæð og byggingarfræðileg að gerð, að dularfull spenna myndast milli hinna undurléttu lita, og bygg- ingarinnar, sem rís þarna . mót himni, svo að maður finnur spenn una nálgast 'hámark. f „Bátum“ sínum er Snorri Arinbjarnar fábreyttur, breiður og beinn, en Jóhann Briem minn- ir bæði í „Kindur á fjalli" og „Jarðræktarmaður" ósjálfrátt á Millet með sinni jarðbundnu, byltingarkenndu og leikrænu skynjun. í fyrsta salnum opnar Ásgrím- ur Jónsson fyrir flóðgáttir allra lita, og alls hins undursamlega gegnsæja í hinum íslenzku litum. Og síðasti veggur aftasta salar- ins endar á verkum Svavars Guðnasonar, sem er stórbrotinn í skynjun sinni, og ef til vill abstrakt í tjáningu, en þó er hin fagra „komposition" „ísa- brot“ svo hljómmikil og mettuð litum svo algerlega litrænt og skýrt í uppbyggingu, að manna finnst maður standa frammi fyr- ir myndeðlinu sjálfu, þar sem það hvílir, ólýsanlegt. í sjálfu sér. Svavar Guðnason er kvikur, fálm andi og leitandi — og myndræn tjáning hans er breytileg. Sú dá- samlega mynd, sem Louisiana hef ur eignast er ef til vill í sjálfu litavalinu eins mikið dönsk og íslenzk, litblær hennar getur minnt á Weie, en hin sundrandi myndbygging getur aðeins verið komin frá eldfjallaeyjunni. Steinþór Sigurðsson expressjónistiskur, lýsandi punkt ur meðal hvínandi sverðanna er oddurinn, sem hittir I mark, en Sverrir Haraldsson nálgast meira súrrealisma miðnæturinnar, þeg- ar lágstæð norðurljós og fallandi stjörnur mynda lýsandi merki í myrkrinu. Lýsing hans á fyrir- brigðunum, sem myndast í djúp- um himingeimsins er nærri vís- indalega kristaltær. Þorvaldur Skúlason nákvæmur og skýr sem dagurinn, blátt áfram í sínum hreinu flötum með skýrt mörkuðum dráttum, en í litavali sínu er hann ljóð- rænn og skáldlegur, alger and- stæða Eiríks Smith, sem er djúp- huga, logandi og glóandi, þegar hann lýsir því, sem sézt, ef horft er inn í skíðalogandi eldstæði. Nína Tryggvadóttir slær lita- samhljóma sína með öruggum og sérstæðum persónulegum grip- um, þeir standa þarna þungaðir sem terrossedynamik og gefa arð, þegar maður hefur vanist hinu sterka ljósi hennar, en Guð- munda Andrésdóttir er hin þaul hugsandi, leitandi, já, jafnvel til- fundna listakona, sem vinnur með samhljómandi dráttum er minna á spínett. Og alger and- stæða hennar er svo aftur Karl Kvaran. Form hans leika saman stór hrein og orkurík, blá, hvít og svört, strengileg og karlmannleg, algerlega frjáls í sinni grófu fer- köntun. Ef til vill er Gunnlaugur Söhev ing fjölhæfastur. Hann hefur varðveitt alla sína náttúru- reynslu á sjó og landi, en um leið er hann hinn íslenzki listamað- ur, sem mesta áherzlu leggur á fletina. Hann hreyfir þá og lætur iþá hreyfa sig, þegar 'hann er á hafinu gleðst hann við veltandi veldi þeirra, en í sveitinni getur hans lýst sveitalífinu með því meiri ró. Hann sýnir hér mynd- rænt innsæi og reynslu, sem virð ist innihalda mikið af undirstöð- um framtíðar islenzkrar málara- listar. Því hér er svæði, sem í íslenzkri list hefur verið látið liggja í órækt vegna hrifningar af litum og tilfinningu. Sigurjón Ólafsson virðist í sín- um spenntu og sérstæðu högg- myndum riálgast Kína með hinu áraþúsunda gamla veldi graníts- ins, og um leið lætur hann skína í örmjótt austurlenzkt ívaf — t.d. 0 0***000 0^0 í tré — og járn — myndinni „Píslarvottur“, þar sem mann rennir hálft í hvoru grun í berg- mál af ilmandi náttúruskynjun Knut Hamsun. Málverk Jóns Engilberts virðast á svipaðan hátt minna á Edward Munoh og norskan expressjónisma. Ásmundur Sveinsson stundar fyrirbrigði loftsins í eir-, plast- og járnmyndum sínum. „Hrafn Óðins“ er hrap í höggmynd og sama má segja um „Gegnum hljóðmúrinn“. Á einkennilegan, en réttan hátt leggja þessi heiti áherzlu á ný svið hins óendan- lega fjöíbreytilega myndmáls abstrakt-höggmyndanna, en menn hafa aðeins farið rétt inn fyrir landamæri þess. Tveir yfirlætislausir listamenn eru Valtýr Pétursson, sem á ein- faldan hátt finnur auðlegð mósaikmynda sinna í litarheimi steinanna, og aðeins bætir hinum gimsteinslíkan hreinu litum við, þegar það er bráðnauðsynlegt, þar sem millilitunum lýkur, og hin hér í Danmörku vel þekkta listakona Júlíana Sveinsdóttir, sem í þetta sinn er aðeins kynnt með einföldum sérstæðum tepp* um, sem eru að vísu frábær en ættu þó að vera í öðru sæti eftir málverkum hennar, sem hefðu átt að sjást. Túlkun Ólafar Pálsdóttur á hin um unga sitjandi mannslíkama er nærri táknræn og hefur í senn myndræn og mannleg áhrif. Verk ið er allt að því fullkomlega symmetriskt í byggingu og lýsir æskunni, sem býður átekta opin fyrir nýju lífi. Það er furðulegt og atihyglis- Framhald á bls. 9. (0J.0.00*0.0.00:.0'0 '0000<t' *i Viðhald tannanna VIÐ ÍSLENDINGAR erum að vakna til meðvitundur um gildi þess að halda tönnum okkar. Við höfum séð, að hægt er að gera það með hollu mataræði, með þvi að draga úr sætmetisneyzlu, með auknu hreinlæti og reglulegu eftirliti. Þrátt fyrir það, hefur tann læknisþjóniusta að mestu legið niðri í skóluim Reykja víkur, og ríkir þetta ástand enn. Þau þúsund skólabarna, sem þannig fara á mis við tannviðgerðir á vegum skól anna, verða því að vera vel áxverði um tennur sínar. Því er það að Tannlaeknafé lag íslasnds skorar á allt æsku fólk þessa lands að láta ekki sitt eftir liggja til þess að draga úr tannskemmdunum. Munið, að með því stuðlið bið að betri heilsu ykkar sjálfra í framtíðinni. Þið sparið for eldrum ykkar fjárútlát. Þið sparið ykkur sjálfum áhyggj ur, sársauka og heilsutjón og verðið hraustari og fallegri en ella. Hér eru svo að lokum helztu reglurnar, sem hafa ber í huga: Borðið holla fæðu! Burstið tennurnar vandlega eftir máltíðir! Borðið eingöngu á matmáls tímum, en ekkj millj mála! Látið gera við tennurnar reglulega tvisvar á ári! Forðist sætindi í mat og drykk! Leiðbeinið yngrj systkin- um ykkar í þessum efnum! Sofið ávallt með hreinar tennur! Fræðslunefnd Tannlækna- félags íslands hefur ákveðið í samráði við fræðslustjóra Reykjavíkur og fræðslumála stjóra að efna til ritgerða- samkeppnj um efnið: „Hvern ig get ég vemdað tennurn- ar?“ Tilgangurinn með þessari samkeppni er að hvetja sem flesta nemendur á bama- og unglingastiginu til umhugsun ar urn hirðingu og vernd tanna sinna. Skal því öllum börnum landsims á fræðslu- skyldualdri gefinn kostur á að taka þátt í keppninni. Rit gerðirnar skulu ekki vera lengrj en 350 orð. Þær skulu samdar með hliðsjón af vænt anlegum blaðagreinum fræðslunefndar Tannlækna- félags íslands og öðrum upp lýsingum, sem börnin geta aflað sér. Greinar fræðslunefndar eru fimm að tölu, hin fyrsta birtist í öllum dagblöðum vera búnir að póstleggja rit gerðirnar fyrir 10. sama mán aðar. Bezta ritgerðin fra hverj- um skóla verður verðlaunuð með viðurkenningarskjali. Þar að aulci verða veitt verð laun, bækur o.fl., fyrir nokkrar beztu ritgerðirnar, og tvær þær, sem skara fram úr, verða verðlaunaðar með flugfarj innanlands. Reykjavíkur ’augardaginn 17. febrúar og síðan hver grein- in af annarri á samja hátt með viku millibili og sú síðasta hinn 17. marz. Ritgerðir í sama skóla skal skrifa á arkir af sömu stærð og gerð til þess að auðvelda úrvinnslu. Þær skal skrifa í skólanum undir umsjón kenn ara. Síðan vinnur hver skóli úr sínum ritgerðum og sendir þrjár þær beztu til Tann- læknafélags íslands, Reykja vik, greinilega merktar neíni höfundar og aldri, bekk og skóla. Fræðslumálaskrifstof- an hefur lofað að annast mi.li göngu, ef skólum þykir hent ara að senda ritgerðirnar þangað. Við úrvinnslu skal að sjálf sögðu taka tillit til aldurs nemendanna. Skólar, sem taka þátt í keppninni, þurfa að hafa lok ið hennj fyrir 1. apríl og Hér er framhald Iistans yf ir no'kikur þeirra verðlauna, sem veitt verða fyrir góðar ritgeðir : Nöfn gefenda er í sviga. — Virkir dagar — G. Hagalín Vatnaniður — B. Blöndail. Stakir Steinar — Kr. Eldjárn (Norðri). Lotta — T. N. Wullf. Ungi hlébarðinn — Sven W. Nils sen. Áslákur í Bakkaviík — Carl Sundby. Þrír vinir — F. W. Farrar (Bókag. Lilja). Litla Uglan hennar Mariu — Finn Havrevold. Katla gerir uppreisn — Ragnhéiður Jónisdóttir. Fegujrðardrottn- ingin — Hennabo Holm. — (Ísafoldarprentsmiðja h.f.). Og margt fleira. Haldið fræðslugreinunum sarnan. Klippið þær úr blöð- unurn. — Geymið þær. — Fyrsta greinin birtist laugar daginn 17. febrúar. (Frá fræðslunefnd Tannlæfcnafélags ís- lands). ..Sfcvlmineum" sínum beinllnis , 0'e0000«00i0 0 00<0:00.00:000.0.0s00,,^-0 0^0<0.0000 00S0ms0s00i0e0

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.