Morgunblaðið - 01.04.1962, Blaðsíða 3

t Sunnudagur 1. apríl 1962
MORGUNBL AÐtÐ
u
Silfrið
Framih. aá bls. 1.
Ég vissi að það mundi finnast.
— Jón sagði, að þegar hann
var lítill hefðu strálkarnir oit
leitað að silfri Egils, en yfir-
leitt meira í gilinu, sem er
vestan við Mosfell, e.t.v. af
því það var nær. En á seinni
áruim hefðu þeir verið famir
að sætta sig við að silfrið hans
Egils væri annárs konar. Það
vaeri heita vatnið, sem alls
staðar streymir upp úr j örð-
inni á þessu svæði.
Guðmundur, sonur Jóns, 9
ára gamall, var með í förinni
og er fjánsjóðurinn fannst,
sagði hann: — Ég vissi það
alltaf, að silfrið væri þarna.
Pabbi er oft búinn að segja
mér af því. Og ég vissi alitaf
að við mundum finna það!
—: Ég vona bara, að gamli
maðurinn sitji í Vaihöll við
mjaðardrykkju, og ég hugsa
hlýlega til hans, sagði Guð-
mundúr Ásmundsson í lok
viðtalsins við fréttamenn
blaðsins.
Þar eð laugardagur var í
gær, fór blaðið snemma í
pressuna. Eklki hafði þá verið
hægt að gera tæmandi leit
þarna, vegna þess hve gler
harður jarðvegurinn var í gil
inu. Verða að sjáifsögðu gerð
ar við fyrsta tækifæri ráð-
stafanir til að ganga úr
Skugga um hvort meira er
þarna að finna.
Bróðurgjöld Egils fundin.
Engum blöðum er um það
að fletta, að hér em bomin
bróðurgjöld Egils Skallagríms
Tveir af peningum Ólafs
kvarans Sigtryggssonar, sem
fundust við Mosfell. Egils
saga kallar Ólaf kvaran „Ólaf
rauða Skotakonung“.
sonar, silfrið góða ur kistun-
um, sem Aðalst inn Játvarðs-
son konungur Engla galt
Agili eftir orrustuna við Ólaf
kvaran á Vínheiði árið 937.
Þar féll Þórólfur bróðir Egils,
og munu allir kannast við lýs
inguna á því í Egil-ssögu, þeg
ar Egill sat gneypur í sigur-
veizlu Aðalsteins og tók ekki
gleði sína, fyrr en konungur
hafði goldið honum gullhring
og silfurkistur tvær fyrir bróð
ur hans. Cap. LV.
Galt engum neitt.
Egill skildi kisturnar síðan
aldrei við sig og engum
frænda sinna galt hann nein-
ar bætur af silfrinu; ekki einu
sinni föður síinum sonargjöld
in, eins og konungur hafði þó
áskilið.
Vildi láta þingheim berjast
um silfrið.
Undir lok sögunnar segir
svo frá því, þegar Egil lang-
ar til að ríða til þings og hafa
með sér kisturnar Aðalsteins,
en „hvár tveggja er fu.ll af
ensku silfri“. Egill var þá
kominn á níunda tug ára og
sjónlaus orðinn. Var það ætl
un gamla mannsins að „bera
kisturnar til Lögbergs, þá er
þar er fjölmennast; síðan ætla
ek at sá silfrinu, ok þykki mér
undarligt, ef allir skipta vel
sín í milli; ætla ek at þar
myndi vera þá hrundningar
eða pústrar, eða bærisk at um
Er farið var að róta þarna
síðir, at allr þingfheimrinn
berðisk".
Egill bjó þá hjá bróðurdótt
ur sinni, Þórdísi Þórólfsdótt-
ur, og manni hennar Grími
Svertingssyni á Mosfelli Leizt
þeim miðlungi vel á ráðagerð
karls og eyddu henni.
Þrælar og kistur týndust.
Síðan segir frá því, að
kvöld eitt, þegar Grimur og
Þórdís voru bæði að heiman,
og „þá er menn bjuggusk til
rekkna at Mosfelli, at Egill
kallaði tiil sín þræla tvá, er
Grímur . átti; hann bað þá
taka sér hest, — „vil ek fara
til laugar“. Ok er Egill var
búinn, gekk hann út ok hafði
með sér silfrkistur sínar;
hann steig á hest, fór síðan öf
an eptir túninu fyrir brekku
þá, er þar verðr, er menn sá
síðast. En um morgininn, er
menn risu upp, þá sé þeir, at
Egill hvarflaði á holtinu fyrir
austan garð ok leiddi eptir
sér hestinn; fara þeir þá til
hans ok fluttu hann heim. En
hvárki kom aptr síðan þræl-
arnir né kisturnar, ok eru
þar margar gátur á, hvar Eg
ill hafi fólgit fé sitt. Fyrir
austan garð at Mosfelli gengr
gil ofan ór fjalli; en þat hef-
ir orðit þar til merkja, at í
bráðaþeyjum er þar vatns-
fall mikit, en eptir þat er vötn
in hafa fram fallit, hafa fund
izk í gilinu enskir penn-
ingar; geta sumir menn
þess, at Egill muni þar fét
hafa fólgit. Fyrir neðan tún at
Mösfelli eru fen stór ok furðu
liga djúp; hafa þat margir fyr
ir satt, at Egill muni þar hafa
kastat í fé sínu. Fyrir sunnan
ána eru laugar ok þar skammt
frá jarðholur stórar, ok geta
þess sumir, at Egill mundi
þar hafa fólgit fé sitrt, því at
þangat er optliga sénn hauga
eldr. Egill sagði, at hann hefði
drepit þræla Gríms, ok svá
þat, at hann hafði fé sitt fólg
it, en þat sagði hann engum
manni, hvar hann hefði fólg-
it. Egill tók sóft eptir um
haustit, þá er hann leiddi til
bana“ Cap. LXXXV.
Eins og Egils saga skýrir
frá, hafa menn snemma á öld
um byrjað að velta því fyrir
sér, hvar silfrið værj fólgið.
Sjálf nefnir sagan þrjá lík-
lega staði, en nú þarf ekki að
fara x neinar grafgötur um
það, að í gilinu faldi Egill
kisturnar. Egill mun hafa lát
izt um árið 990, svo að silfr
ið hefur legið þarna í 970 ár.
Þrír peningar fundust 1725.
Fyrr á öldum hafa fundizit
peningar á Mosfelli, sem segja
má með fullri vissu, að verið
hafi úr kistunum tveiimur.
Jón Ólafsson frá Grunnavik,
ritari Árna Magnússonar, seg
ir svo frá á einum stað í riti
sínu „Islandske Olditidslevn-
inger“, sem birtist í Antiqv.
Ann., Khöfn 1813: „ErlendTxr
sýslurnaður, bróðir minn, . . .
hefur sagt mér, að hér um
annó 1725 hafi í vatnavöxtum
spýbt fram nokkrum þeirn silf
urpeningum, svo fundizt hafi
hér um þrír, og hafi hann á
nefndum tíma séð einn þeirra
að vísu. Sagði hann peningur
sá hefði verið á stærð sem
einn tískildingur heill vorra
tíma ög hefði staðið á honum
nokkuð krasslegt og ómerki-
legt letur, kannske ANSLAFR
eða þvílíkt með fleiri bókstöf
um“.
Aðalsteinn konungur
gTeiddi Agli með mynt
Ólafs kvarans.
Einu myntirnar. sem slegn-
ar hafa verið með svipaðri
áletrun, eru peningar, er Ólaf-
ur kvaran konungur lét slá
í Jórvík árið 937, skömmu
áður en Aðalsteinn konungur
sigraði hann í orrustunni á
Vínheiði. Á þeim stendur
ANLAF CVNVNC. Jón Grunn
víkingur fer hér eflaust með
rétt mál, því að ekki vissi
hann, að nafnið Ólafur var
stafsett Anlaf fyrir vestan
haf, og sams konar peningar
hafa nú fundizt, sem taka af
allan vafa.
Hefur Aðalsteinn konung-
ur ekki viljað greiða Agli með
eigin mynt, heldur hinni
ógjaldgengu mynt nýsigraðs
konungs, en þeirrar myntar
beið ekkert nema bræðslan.
Þjóðsaga um peningafund
í Kýrgili.
Til er gömul þjóðsaga, sem
bendir til þess, að almenning
hefur grunað, að silfrið Egils
væri að finna í Kýrgili, eins
og nú hefur komið á daginn.
Séra Magnús Grímsson, sem
var prestur á Mosfelli á ár-
unum 1855—60 hefur skrásett
þjóðsöguna, sem er með munn
mælakeim. Segir þar af því,
að bóndinn á Þverárkoti í
Mosfellssókn hafi einhverju
sinni farið til kirkju að Mos-
felli ásamt fólki sínu. Síðan
segir: „En kirkjuvegur frá
Þverárkoti liggur um austur-
hallann á Mosfelli og yfir
Kýrgil ofarlega. Þegar að gil-
inu kom, veik bóndi sér lítið
eitt upp með því til að gegna
nauðsynjum sínum, en fól-kið
hélt áfram gönguna. Þegar
bóndi náði því, varð vinnu-
maður hans þess var, að hann
var moldugur á handleggn-
um, og spurði, hví svo væri.
Bóndi svaraði fáu og vildi
ekkert um það tala; féll þetta
svo niður. Heim varð bóndi
samferða fólki sínu og gekk til
rekkju um kvöldið eins og
aðrir. En um nóttina á hann
að hafa leynzt einsamall frá
bænum og komið aftur með
morgninum. Segja menn, að
hann hafi fundið peningana
í kirkjuferðinni, en sótt þá og
komið þeim undan um nóttina.
Áttí. bóndi þessi síðan að hafa
skipt silfri þessu við Jón
Ólafsson ríka í Síðumúla fyrir
gjaldgenga peninga. Er sagt,
að bóndi hafi á fám árum orð
ið ríkur í Þverárkoti, og á því
er peningafundurinn helzt
byggður".
Hafi sagan einhvern sann-
leiksneista að geyma, hefur
það tæpast verið nema önnur
kistan, sem bóndi fann. En
hitt mun sönnu nær, að sagan
hafi myndazt til skýringar á
auðsæld einhvers bónda í
Þverárkoti fyrr á öldum.

. , * v^vA'. ' . wl.AvV.v..'. 'V. . é,
Nærmynd af Kýrgili. Esja í baksýn.

Myndin er tekin af þjóðveginum í Mosfeilsda Inum. Lengst til vinstri sést nýja prestsseturs-
húsið á Mosfelli, uppi í f jallinn, þar sem ga mla bæjarstæðið var fyrrum. Lengra til hægri er
bærinn Minna-Mosfell og skammt þar fyrir austan er Kýrgiiið, þar serr. Egill hefur faiið silfur
sitt. Ör sýnir staðinn. Húsið næst á myndinni er gamla prestseturshúsið.