Morgunblaðið - 25.08.1962, Blaðsíða 13

Laugardagur 25. ágúst 1962
MORGVNBLAÐ1Ð
13
Kristín Kjartansdóttir
Laufey SigurBardóttir
Minning
Minning
fædd 25. ágúst 1870, dáin 26. júní
1962.
Við erum stödld í Stóra-Ási í
Hálsasveit 7. júlí. Annir hins líð-
andi dags hafa verið lagðar til
Ihliðar þessa stundina. Það er há-
sumar, mildiur blær fer um mosa
og lyng, eins og rruóðir sem sitrýk-
ur mjúkri hendi um glókollinn
sinn . Tíð hefur verið köld, en í
dag er blítt veður, einn beitasti
dagur á þessu sumri sem af er,
þótt ekki njóti sólar. Hvítá lið-
ast hljóðlát eftir miðju héraði.
Það er kyrrð í lofti eins og land-
vættir þessa héraðs séu að votta
Ihenni, sem við kveðjum í dag,
hinztu kveðju sína, virðinigu og
þökk fyrir langan starfsdag, sem
hiún vann með elju og árvekni
í þessu héraði á meðan starfs-
kraftar entust.
Það er enga sorig að sjá á ein-
um né neinum, enda á það ekíki
við, heldiur það gaginstæða, þar
sem flestum er efst í hug, sem
muna Kristínu Kjartansdóttur,
glaðværð hennar og hvað hún
hafði bætandi álhrif á lundarfar
þeirra, sem með henni divöldu.
Þessvegna gleðjumst við yfir að
hafa átt kost á því að vera henn-
ar ferðafélagi um lengri eða
skemimri tíma þótt við vitum,
að allar ferðir taka enda —
þessi sem aðrar. Þessvegna gleðj-
umst við yfir góðum ferðafélaga
þótt hann sé kvaddur að leiðar-
lokum. Hann skilur eftir minn-
ingar, sem hægt er að gleðja sig
við þótt leiðir skilji, og víða eru
vegaimót á langri leið, ein skilur
við mann á þessum krossgötum,
öðrum er ætluð lengri leið.
Þessi vinkona okkar, sem við
kveðjum í dag, Kristín Kjart-
ansdóttir var fsedd að Norður-
koti í Stafholtstungum 25. ágúst
1870, smábýli, sem stóð skammt
frá stórbýlinu Sólheimatungu.
Það kot er nú löngu komið 1
auðn. Foreldrar Kristínar bjuggu
þar í mörg ár við lítil efni eins
og svo margir á þeim árum. Níu
manna fjölskylda á þeim árum,
sótti eklki sitt lífsviðurværi í
annarra vasa eins og nú, — nei,
þar varð hverjum degi að næigja
sin þjáning, enda var þá öldin
önnur, en sem betur fer, er hér
skipt um til hins betra og fólk
ekki látið líða skort.
Foreldrar Kristínar voru hjón-
in Guðbjörg Benediktsdóttir og
Kjartan Einarsson. Kjartan var
sonur Einars bónda Þórðarsonar
frá Steinum í Stafholtstungum,
sem var giftur Ástríði Guðmunds
dóttur frá Háafelli í HvítáTsíðu.
Var hún seinni kona hans. Þar
ólst Kjartan upp með foreldrum
sínum. Guðbjöng móðir Kristín-
ar var Benediktsdóttir bónda á
Skallhóli í Dölum, Þórðarsonar
prests í Hvammi, Norðurárdal,
en móðir Guðbjargar og kona
Benedikts var Margrét Pélma-
dóttir Þorleifssonar á Breiðabóls-
stað í Sökkólfsdal. Kristín var
því af bændafólki komdn í báð-
ar ættir eins og flestir á þekn
árum.
Sjö voru þau systkinin í Norð-
urkoti, en ein stúlka dó á unga
aldri, enda var ungbarnadauði
tíður á þeim árum, og ekiki sízt
þar sem skorturinn stóð við bæj-
ardyrnar dag hvern. Fiirnm voru
þeir bræður Kristínar, Benedikt,
Einar, Þorsteinn og Guðmundur
fóru allir til Ameriku eins og
trbt var þá, ekiki sizt hjá þeim,
aem bjuggu við þröngam kost en
þráðu efnalegt sjálfstæði. Fimrnti
bróðirinn var Guðjón, sem allan
•inn búskaip bjó að Flóðatanga
í Stafhaltstungum, mannikosta-
maður, mér kunnur sem þessar
linur rita, þar sem hann var hús-
bóndi minn í sex ár .
Eins og að líkum lætur varð
Kristín að fara snemima úr for-
eldrahúsum, enda fer hún þaðan
atrax eftir fermingu og er þá
faðir hennar dáinn. Fer hún þá
•ð Svignaskarði í Boi’garhreppi
og er þar eitt ár. Meðal annarra
verka þar var hún látin hirða í
fjósinu. f þá daga varð að bera
allt vatn í fjós og bæ, því þá var
ekki kornið til með leiðslur á
vatni. Kristín varð því að sækja
vatnið um nokkuð langan veg
og upp í móti handa tíu til tólf
gripum. Þætti það erfitt nú.
Verstur sagði hún að kuldiinn
hefði verið þar sem klæðnaður
var ónógur, kvaðst hún oft hafa
staldrað við á miili ferða til að
láta sér hlýna þegar kalt var.
Eftir þetta eina ár í Svigna-
skarði er Kristín á ýmsum stöð-
um í Borgarfjarðarhéraði, oft-
ast í vinmumennsku, eins og þá
var kallað um árshjú.
Hinn 7. nóvember 1902 giftist
Kristín Guðmundi Sigurðssyni
Guðimiundssonar bómda á Val-
bjarnarvöllum. Móðir Guðmund-
ar Sigurðssonar var Bjargey Guð
mundsdóttir bónda á Sámisstöð-
um í Hvítársíðu, Guðmundsson-
ar frá Háafelli í sömu sveit, og
komu þar samam ættir þeirra
hjóna. Móðir Bjargieyjar var
Guðrún Þoristeinsdóttir frá Kolls
stöðum í Hvítársíðu.
Hér skal fljótt yfir sögu farið,
enda þekkja hana flestir mið-
aldra og eldri sveitungar Krist-
ínar. Þau hjón eru fyrst og
fremist í húsmennsku á Kirkju-
bóli, Hvítársíðu í tvö ár hjá for-
eldrum mínum og þar fór Krist-
ín mjúkum höndum um hvítvoð
unginn Steina, enda voru henn-
ar handtak hlý til æfiloka. 1904
flytja þau að Sigmundarstöðum
í Hálsasveit, sem leiguliðar, en
kaupa svo jörðina eftir nokkur
ár. Enga auðlegð fluttu þau hjón
með sér, sem byrjendur í búskap,
enda af fátækum komin og vinnu
mennska í þá daga gaf ekki í
aðra hönd gull og græna skóga.
Efnin jukusit þó eftir því sem ár-
in liðu, þótt ekki væri um auð-
legð að ræða. Jörðin var bætt
og allur búskapur til fyrirmynd-
ar svo að af bar. Hefur mér oft
verið hugsað til þeirra hjóna og
fleiri bænda, sem sléttuðu tún
sín og færðu út með þeim álhöld-
um sem þá voru, hvað stórtæk-
ir þeir hefðu verið, ef þeir hefðu
átt kost á þeírri tækni, sem nú
er í fullum gangi.
Bkki varð þeim hjónum barna
auðið og var það þeirra fátækt,
en Kristín var barngóð svo að
flestir, sem hjá henni voru,
mundu hana til æfiloka, þótt
leiðir lægju ekki saman eftir
dvöl þeirra á Sigmundarstöðum.
Ég, sem þessar linur rita var
henni kær frá blautu barnsibeini
enda naut ég þess æ síðan. Þótt
ég yrði ekiki hjá þeim hjónum
lengur en varð, lágu til þess aðr-
ar orsakir.
Við erum hér £ dag mættir
nókkrir kúasmalar hennar Stínu
á Sigmiundarstöðum — við köll-
uðum hana ætíð Stínu — og
miinnumst þeirrar hlýju og um
hyigigju, sem við nutum hjá henni
Kristín missti mann sinn í des-
erniber 1932 og hætti þá búskap
vorið eftir. Bróðursonur hennar
Kjartan Bergmann Guðjónsson
tók þá við jörð og búi um noikk-
ur ár, en fluttist svo til Beykja-
víikur. í hans skjóli var Kristín
síðustu æviárin og naut þar góðr
ar umönnunar eftir að heilsan
fór að bila, en hún varð fyrir
því óláni að lærbrotna skömmu
eftir að hún fór fiá Siigttnundar-
stöðum og liggja úti svo dægr-
um skipti um hávetur eins og
kunnugt er.
Ég hef farið hér fljótt yfir
sögu, enda átti þetta ekki að
verða neitt ágrip af ævisögu
Kristínar. Þeir, sem vildu fá nán
ari vitneskju um ævi hennar
geta lesið um „konuna sem lá
úti“ í Andvara 1960 eftir Guð-
mund Böðvarsson.
Það fer ekiki hátt þótt' fjör-
gömul kona leggist til liinztu
hvíldar í skaut jarðar. Þær eru
svo rnargar, sem vinna verk sín
án alls hávaða, án þess að eftir
því sé tekið, en hver og einn er
sem hlekkur í keðju, og þegar
hann er slitinn, verður annar að
koma í staðin.
Við kveðjum Kristínu Kjart-
ansdóttur mieð þökk fyrir allt og
I allt. Þorsteinn Böðvarsson.
T.ATTFF.V Sigurðardóttir andað-
ist 16. ágúst sl.
Hún var íædd 2. september
1895 í Innri-Njarðvík. Foreldr-
ar hennar voru Sigurður Sigurðs
son, útvegsmaður, ættaður úr
Skagafirði, og Guðný Jónsdóttir,
ættuð úr Borgarfirði.
Tveggja ára gömul missti hún
föður sinn og var þá tekin í fóst-
ur af þeim hjónum Sigurði Halls-
syni, kaupmanni í Reykjavík og
konu hans Petronellu Jónsdóttur.
Sautján ára að aldri ræðst Lauf
ey að Franska spítalanum í Vest-
mannaeyjum og þar í Eyjunum
urðu örlög hennar ráðin, er hún
giftist Ársæli Sveinssyni útgerð-
armanni á gamlársdag 1913. —
Þau reistu sér hús 1914 og nefndu
Fögrubrekku. — Var það heimili
þeirra upp frá því.
í bernsku heyrði ég föður minn
tala um Laufeyju á Fögrubrekku
og undraðist í barnaskap mínum,
að hús gæti heitið Fagrabrekka.
En á unglingsárum mínum átti ég
því láni að fagna að dveljast á
Fögrubrekku um tveggja mánaða
skeið. Eg vaknaði margan morg-
uninn við það, er sólin var að
koma upp yfir Yztaklett og hella
geislum sínum yfir Eyjarnar.
Eg sá Eyjafjallajökul tandur-
hreinan í allri sinni morgunfeg-
urð og ég sannfærðist um, að
staðurinn bar með sóma rétt-
nefnið. — En nafnið átti sér þó
miklu dýpri merkingu, sem bezt
verður skýrð með stuttri frásögn
eins þeirra mörgu vermanna, sem
vist áttu á Fögrubrekku. Maður
inn var Norðlendingur, kominn
langa vegu að, þekkti engan
mann í Eyjunum, en hafði ráðið
sig til Ársæls og Laufeyjar að
Fögrúbrekku. Á fyrstu viku ver
tíðarinnar veiktist hann hastar
lega, lá í lungnabólgu mest af
vertíðinni, og var rétt orðinn
vinnufær í vertíðarlok. — Honum
var hjúkrað alla sjúkdómsleguna
sem einkasonur væri, og leystur
út með fullan hlut í vertíðarlok.
Þetta er ein saga af mörgum
um þá fágæto höfðingskonu, sem
Laufey á Fögrubrekku var, en
kannski lýsir hún Fögrubrekku-
heimilinu einna bezt.
Því miður var heilsa hennar
eigi sterk síðustu áratugina, sem
hún lifði. en það aftraði í engu
þeim fasta ásetningi hennar, að
láta engan bónleiðan frá búð
sinni fara. Þeir eru orðnir maeg
ir, sem beina þáðu á heimili henn
ar, eða á Þjóðhátíðinni í Herjólfs
dal, í Fögrubrekkutjaldinu þar.
Ef til vill á ég beztu minninguna
um hana, þar sem hún stendur í
tjalddyrunum fagnandi gestum.
Hjónabaiid þeirra Laufeyjar og
Ársæls var með afbrigðum far-
sælt, og það svo, að öllu samhent-
ari hjónum hefi ég eigi kynnzt.
Afkomendur þeirra eru orðnir
margir. Þau eignuðust 9 börn, 2
dóu ung, en eftir lifa: Lárus,
Sveinn, Petronella, Ásta, Leifur,
Lilja og Ársæll.
Stór var einnig orðinn hópur-
inn af barnabörnum og barna-
barnabörnum og áttu þau eigi lít
inn hauk í horni, þar sem amma
á Fögrúbrekku var.
Spakir monn hafa sagt, að vilji
menn lifa lífinu sem réttast, þá
sé reglan ákaflega einföld. —
Að skapa öðrum sem mesta gleði,
en krefjast sem minnstrar gleði
í sinn hlut. Eg þekki fáar mann-
eskjur, sem nær hafa komizt þess
ari lífspeki en Laufeyju Sigurð-
ardóttur. Því er það með mikinn
þroska, sem hún heldur til næstu
heimkynna, og eigi munu störf
hennar þar reynast gæfuminni
en þau, er hún vann hér í heimi.
Menn ávinna sér þeirra heim-
kynna handan við landamærin,
sem þeir hafa til unnið með lífi
sínu hér. — Því hlýtur hún að
vera unaðslega fögur brekkan,
sem Laufey er búin þar.
Leifur Sveinsson.
RYÐEYÐIR
ER MALNING
SEM EYÐIR RYÐI.
SPARAR TÍMA
OG FYRIRHOFN.
ER AUÐVELD í
MEÐFÖRUM.
SANDBLÁSTUR OG
RYÐHREINSUN ÓÞÖRF.