Morgunblaðið - 28.08.1962, Blaðsíða 10

10
MORGVNBLAÐlb
Þriðjudagut 28. ágúst 196*

Viðtal Jóns E. Ragnarssonar við Vilhjálm Stefánsson
BLABAMABUR Morgunblaðs
ins var siaddur í Hanover i
New Hampshirefylki í Banda-
ríkjunura seinni hluta júní-
mánaðar sl. í Hanover, sem
er lítiU bær á kyrlátum stað,
er einn af þekktari háskólum
Bandaríkjanna, Dartmouth, og
þar bjó Vilhjálmur heitinn
Stefánsson. — Blaðamaðurinn
hitti Vilhjálm að máli á heim-
ili hans þar vestra og átti við
hann viðtal fyrir Morgunblað
ið. Viðtalið var hálfklárað í rit
vélinni sl. sunnudag, þegar
hingað bárust þau hörmulegu
tíðindi, að Vilhjálmur væri lát
inn. Það ber því ekki að skoða
þessar línur sem minningarorð
um Vilhjálm, heldur síðbúið
viðtal og lýsingu á heimsókn á
heimili hans síðustu vikurnar,
sem hann lifði.
TELUR SIG ÍSLENZKAN
Eg var að snæða kvöldverð
á heimili bandarísks prófess-
ors við Dartmouthháskólann,
og hann segir allt í einu við
mig:
— Já, þú ert íslendingur,
hefur þú ekki heyrt um Steff,
Þessi mynd var tekin nýlega af Vilhjálmi ásamt nokkrum stúdentum fyrir framan Baker Lib-
rary í Hanover, þar sem hið fræga bókasafn Vilhjálms um heimskautafræði er til húsa.
Ljósm.: National Film Board of Canada. Birtingarréttur Mbl,
„Ég hef aldrei starfað af
meira kappi en einmitt nú“
— sagði Vilhjálmur heitirm Stefánsson i viötali við Mbl.
lok júnimánaðar s.l.
i
— Steff. segi ég, hver er
það?
— Vilhjálmur Stefánsson.
Heimsfrægur heimsskauta-
fræðingur og vísindamaður.
Hann c-r í tengslum við skól-
ann hér. Hann er víst fæddur
í Kanada og er bandarískur
þegn, en þrátt fyrir það telur
hann sig ávallt íslenzkan,
vegna þess að foreldrar hans
voru frá íslandi. Eg hef alltaf
furðað mig á þessu.
Við ræðum um Vilhjálm um
stund og síðan hringir gest-
gjafi minn heim til Vilhjálms
og segir staddan hjá sér ungan
íslending. sem langi til þess að
hitta hann að máli. Hann kem
ur að vörum spori úr símanum
með þau skilaboð frá Vil-
hjálmi að hann biðji mig að
líta inn hjá sér daginn "eftir,
taka með sér glas og ræða við
sig.
Nýleg mynd af Vilhjálmi Stefánssyni, þar sem hann er að
flytja fyrirlestur. Mynd þessi er ein af fjölda mynda, sem
kanadiska ríkisstjórnin léta taka af Vilhjálmi fyrir skömmu.
Ljósm.: National Film Board af Canada. Birtingarréttur Mbl.
f HEIMSÓKN HJÁ
VILHJÁLMI
Eg var fullur eftirvænting-
ar, þegar ég gekk eftir friðsæl
um götum smábæjarins og
fann að lokum hús Vilhjálms
við Allen Lane, lítið en snot-
urt einbýlishús úr timbri. Á
leiðinni rifjast upp fyrir mér
ýmsar sögur af þjóðsagnarper
sónunni Vilhjálmi Stefánssyni,
sem einn bjó með eskimóum
á hjara veraldar, frægasta syni
íslenzkrar þjóðar á þessari öld.
Hveinig skyldi þessi mað
ur líta út?
Frú Evelyn, kona Vilhjálms
gegnir biöllunni, þegar við
kveðjum dyra, og býður okk-
ur brosandi að ganga í bæinn.
Frú Evelyn, sem er fögur
kona á bezta aldri, segir okkur
frá því í gamni, að númerið á
bíl þeirra hjóna sé IGLU, sem
er grænlezka og þýðir (snjó)
hús. Húsið þeirra heitir IGLU-
VUK, sem einnig er grænlezka
og þýðir: Tvær manneskjur,
eitt hús.
Hún segir okkur frá því, að
Vilhjálmur sé á kjöt „diet“,
eins og þegar hann bjó hjá
eskimóuuum og kenni sér nú
einskis rneins. Honum hafi
fundizt hann vera farinn að
eldast um 65 ára aldur, en
síðan þá segist hann vera hætt
ur að eldast. Vilhjálmur hafi
tilhneigingu til þess að skýra
hluti út frá mataræði, en hún
vilji hinsvegar skýra hlutina
út frá sásarfræði. Hafi Vil-
hjálmur sagt, að einhverntima
skyldu þau rita bók í samein
ingu, sem heiti: Food versus
Freud.
Skómmu síðar gengur Vil-
hjálmur inn í stofuna og mér
hefur sjaldan brugðið eins við
komu manns, svo öflugur og
„sláar.di“ var þessi persónu-
leiki, hvíthærður og hrukkótt-
ur, haltur á öðrum fæti og
gekk við staf, gekk hægt, en
ákveðið og yfir þessum gamla
manni var einhver kraftur,
sem hafði alla viðstadda á
valdi sínu um leið og hann
birtist í dyrunum. Hann geng
ur til okkar og heilsar með
þéttu handtaki. Þegar við
kynnum okkur, þá endurtekur
hann nöfnin, eins og hann sé
að reyna að muna eitthvað, og
biður okkur síðan að rita í
gestabókina.
Við setjumst og Vilhjálmur
spyr okkur, hvort við viljum
heldur bourbon-whiskey eða
þurran Martini og þegar við
viljum bourbon, segir Vil-
hjálmur, að bezt sé að við
drekkum öll það sama og okk
ur er borinn drykkurinn og
snittur og eigum þarna mjög
skemmtilega klukkustund.
— Eg er Þingeyingur, segir
Vilhjálmur við okkur á lýta-
lítilli íslenzku, hreimurinn er
fremur amerískur, og síðan
■reynir Vilhjálmur að tala ís-
lenzku. Það gengur sæmilega,
nema orðaforðinn er tregur og
ensk orð eru fremur áleitin við
setningar hans og trana sér
fram, eii hann leiðréttir sig
jafnóðum Síðar ræðum við
saman á ensku.
Vilhjálmur segir okkur frá
áhuga sínum og starfi til þess
að fá bvndaríska flugfélagið
Pan American til þess að
hefja reglulegar flugferðir til
íslands og um ísland á árunum
í kringum 1930. Hafi flugfélag
ið fengið samning við ríkis-
stjórnina á þeim árum og hafi
hann átt ánægjulega samvinnu
við próf. Alexander Jóhannes
son í þessu máli.
Þá sagði hann okkur frá
síðustu heimsókn sinni til ís-
lands og spyr um menn og mál
efni. Evelyn syngur fyrir-okk
ur íslenzk þjóðlög að beiðni
Vilhjálms, textana kunni hún
utanað og framburðurinn er
lýtalaus. Lögin lærði hún af
þjóðlagabók Bjarna Þorsteins
sonar, sem er henni kærust
allra bóka að því er hún sagði
okkur. Mér sýndist Vilhjálmur
klökkna við sönginn, hann
þurrkaði sér um augun og vai
mjög þögull á eftir. Hann
sýndi nú á sér þreytumerki og
frú Evelyn þakkar okkur fyrir
komuna. Þau hjónin hafa boð-
ið okkur í mat einhvern næstu
daga og þá er prófessor Stefán
Einarsson væntanlegur í heim
sókn. Eg hafði það á tilfinn-
ingunni að þau hjónin hlakk-
aði mjög til heimsóknar prót
Stefáns. Stefán Einarsson er
að flytja til íslands, segir Vil
hjálmur, og röddin og augna
ráðið var annað. Hvort það
var söknuður eða öfund get ég
ekki dæmt um.
VHDTAL FYRIR MORGUN-
BLAÐIÐ
Næstu daga var ég mjög önn
um kafinn við fundahöld, svo
ekki varð af kvöldverðinum
með þeim hjónum, en næst
hitti ég þau á eina hótelinu í
Hanover, þar sem þau
snæddu hádegisverð með próf.
Stefáni og syni hans. Vilhjálm
ur kynnti okkur fyrir þeim
Stefáni og bauð okkur upp á
hanastél. sem því miður var
ekki hægt að þiggja vegna áð
urnefndra fundahalda, en það
talaðist svo til með okkur, að
ég hringdi til hans einhvern
daginn og þá skyldi hann veita
mér viðtai fyrir Morgunblaðið.
Það viðtal var síðan ákveðið
kl. 5 næsta dag, sem var 25.
júní »1. Það hittist svo illa á,
að ég forfallaðist á síðustu
stundu og það var með hálfum
huga, sem ég hringdi til Vil
hjálms og fæ viðtalinu frestað
til næsta morguns.
— Það gerir ekkert til, sagði
Vilhjálmur vi* mig í símann,
ég er alltaf upptekinn við eitt
hvað, svo að tíminn skiftir mig
engu máli.
Morguninn 26. júni hringi ég
svo í Vilhjálm og spyr, hvort
ég megi koma.
— Sjálfsagt, segir Vilhjálm
ur, en komdu snemma.
Eg feta óðar af stað, en þeg-
ar ég hef hringt bjöllunni á
húsi hans góða stund, verður
mér ljóst að Vilhjálmur situr
uppi á lofti og fylgist með sjón
varpi og muni vera einn
heima. Kona hans var við starf
sitt í bókasafninu og ég heyri
mannamál og tónlist frá sjón
varpstækinu. Eg snarast því í
næstu verzlun og hringi enn.
— Fyrirgefðu, segir Vil-
hjálmur, ég hef sennilega ekki
heyrt í bjöllunni.
ALDREI STARFSAMARI
Eg spyr Vilhjálm" fyrst,
hvort hann sé ekki seztur í
helgati stein.
— Eg hef aldrei haft fasta
atvinnu, segir Vilhjálmur, og
hef því ekki dregið mig í hlé
frá neinu. Eg hef aldrei starf-
að af meira kappi en einmitt
núna. Eg vinn að ritstörfum og
rannsóknum 12 tíma á dag 6
daga vikunnar, en á sunnudög
um svara ég bréfum með að-
stoð einkaritara míns.
— Að hvr.ða verkefni ert þú
að vinna núna, Vilhjálmur?
— Eg er að vinna að sjálfs-
ævisögu minni, sem á að koma
út í New York eftir eitt ár.
Eg hef verið að vinna að bók
inni í rúmt ár og hef lokið við
fyrsta uppkastið. Bókin á að
koma út seinna á Akureyri,
þegar búið verður að þýða
hana. Mér þykir vænt um að
hún komi út á Akureyri, því
að ég er úr Eyjafirðinum. Bær
föður míns er Tunga á Sval-
barðsströnd og þar á ég frænda
á lífi, Stefán Stefánsson á
Svalbarði.
— Hvernig ert þú til heil#-
Framih. á bla. 15.

«%*■

1