Morgunblaðið - 29.08.1962, Qupperneq 8

V
8
Monnrnvnrjfíifí
Miðvikudagur 29. ágúst 1962
Jóhann
HlálmarssoAi:
Á MÁNUDAGINN var frum-
sýnd í Stokkhólmi ný kvik-
mynd eftir Arne Mattsson.
Eins og kunnugt er stjómaði
hann töku „Sölku Völku“.
Mattsson hefur aðallega feng-
ist við gerð sakamálamynda
og léttra gamanmynda sein-
ustu árin. Þessar myndir
hafa fallið almenningi í geð
en vandlátum kvikmynda-
gestum hefur þótt þær harla
aumar samanborið við fyrri
myndir Mattssons: „Brauð
ástarinnar", „Sumardansinn"
og „Hemsöborna“. (f Svíþjóð
þykir kvikmyndin um Sölku
Völku gott listaverk) Með
þessari nýju mynd sem nefn-
ist „Vaxbrúðan“ hefur Matts-
son áunnið sér virðingu á ný.
í Stocholms-Tidningen stend-
ur eftirfarandi: „Myndin er
ekki síðri en bestu kvik-
myndir sem gerðar hafa ver-
ið í heiminum nú um skeið.
Hún er ekki taglhnýtingur
frönsku öldunnar, og hún er
Næturvörðurinn (Per Oscarsson) og vaxbrúðan í nýrri sænskri kvikmynd um einmanaleik-
ann í stórborginni og baráttunni við hann.
Vaxbrúðan
heldur ekki „ítölsk". Myndin
er sænsk.“ Og harðgerðasti
gagnrýnandi Svíþjóðar, Jörn
Donner, er ánægður þrátt
fyrir nokkuð ósanngjarna
gagnrýni að mínu áliti.
Kvikmyndahandritið er
samið af Lars Forssell, Ijóð-
skáldi og leikritahöfundi.
Hann hefur stuðst við kunn-
ar fyrirmyndir, en tekist að
gefa efninu skáldlegt líf,
nýjan svip. Ljóðið sem sung-
ið er í upphafi og að lokum
gæti ekki verið eftir annan
en hann. Það fjallar um
manninn og brúðuna, og er
mjög fallegt í háleitum ein-
faldleik sínum.
Aðalhlutverkin í myndinni
leika þau Per Oscarsson
(næturvörðinn) og Gio Petré
Pétur Ólafsson:
(vaxbrúðuna sem lifandi
veru). Bæði fara þau með
hlutverk sín af snilld. Það er
erfitt að gera greinarmun á
hvað er brúða og manneskja.
Gio Petré sér um það. Þessi
unga leikkona sýnir mikla
leikgetu, og Per Oscarsson
vinnur sinn fyrsta stóra sig-
ur í hlutverki næturvarðar-
ins. Hann er næstum óhugn-
anlega sannur í eintali sínu
við brúðuna, og breytni
sinni gagnvart nábúanum,
sem hann óttast að taki frá
sér ást sína. Einn gagnrýn-
andinn líkir honum við
Harriet Andersson í kvik-
myndinni „Eins og í spegli"
eftir Ingmar Bergman.
„Vaxbrúðan" fjallar um
ungan næturvörð í Stokk-
hólmi, sem þjáist af einmana-
kennd. Þegar hann kemur
heim úr vinnu sinni á morgn-
ana er enginn til að taka á
móti honum nema tómleiki
veggjanna. Hann skolar nið-
ur mjólkurskammtinum og
hverfur til drauma sinna um
unga stúlku sem er honum
góð og elskar hann.
Vinna hans er meðal ann-
ars fólgin í því að gæta versl-
unar einnar, sem hefur marg-
ar vaxbrúður í fórum sínum.
Eina nóttina rekst hann á
brúðu sem er ímynd kven-
hugsjónar hans. Hann hefur
hana á brott með sér, og
kemur henni fyrir í herbergi
sínu. f húsi því sem nætur-
vörðurinn býr er samankom-
ið allskyns fólk, ein eldri
kona lifir fyrir kettina sína,
rakari nokkur fyrir girndina,
og húseigandinn sem er ung
kona með ör ef-tir brunasár á
annarri kinninni, minnir
leigjendurna á greiðslu húsa-
leigunnar. Hún er líka ein-
mana og elskar næturvörð-
inn í laumi.
Nú hefjast samskipti næt-
urvarðarins og brúðunnar.
Hún verður lifandi fyrir aug-
um hans, drekkur með hon-.
um kaffið, spjallar við hann
og nýtur ástar hans. Þegar
næturvörðurinn stígur dans
við brúðuna heyra rakarinn
og ástmey hans fagnaðarlæti
næturvarðarins. Þeim þykir
tal hans undarlegt, því að
þau vita ekki til að hann hafi
nokkurn tíma verið við konu
kenndur. Nábúarnir komast
að lokum að hinu sanna í
málinu. Þeim hefur þótt
margt skringilegt í fari næt-
urvarðarins. Einn daginn
mæta þeir honum í stiganum
og spyrja hvort það sé kven-
maður í herbergi hans. Hann
kveður já við, ségir að það sé
stúlka, nú sé hann á leið út
til að kaupa pels handa
henni og muni bráðlega
kynna hana fyrir þeim. Hús-
eigandinn, sem er afbrýði-
söm, spyr um nafn stúlkunn-
ar. Það segist næturvörður-
inn ekki vita. En hann skuli
spyrja hana að því. Nábúarn-
ir sem eru meira en í hófi
forvitnir ryðjast einn daginn
inn á næturvörðinn. Þeir
koma að honum í faðmlögum
við brúðuna. Hann segist
vera hamingjusamur, en rak-
arinn skilur ekki að maður
geti verið hamingjusamur
með dauðum hlut. Skelfdir
nábúarnir hverfa á brott, og
skilja næturvörðinn eftir
með brúðunni. En þeir hafa
sannfært hann um að hún er
dauður hlutur og hann molar
hana mélinu smærra í bræði
sinni. Á gólfinu liggur haus-
inn, hárlaust brúðuhöfuð sem
horfir á ógnvald sinn. Næt-
urvörðurinn kemur brotun-
um og höfðinu fyrir í ferða-
tösku og fleygir öllu saman í
sjóinn. En þegar hann kemur
heim liggur sköllótt brúðan í
rúminu. Hún segir að hún
geti hvorki lifað né dáið án
hans.
Þannig endar myndin um
manninn og brúðuna, og
ástina sem var í eðli sínu
hamingjusöm og fögur. Varg-
ar hversdagslífsins tortímdu
henni með heimsku sinni.
Það er eins og enginn fái að
hafa neitt fyrir sig einan í
friði. Allt er annaðhvort
skrýtið eða geðveikt sem
liggur utan við seilingu van-
ans.
Myndin er ákaflega draum-
kennd eins og að líkum læt-
ur, en hún er svo spennandi,
eins og tekið er til orða, að
maður kemst ekki undan
neinu sem gerist. Myndin er
sigur fyrir sænska kvik-
myndagerð og sannar að það
er ekki eingöngu Ingmar
Bergman sem á þann heiður
að sýna endurnýjunarmátt
sænskrar kvikmyndalistar.
Hún er á traustu bjargi reist,
allt frá Stiller og Alf Sjö-
berg.
!
^3 LuiLm vi n dctóci
<j
SÁ EINN ER SEKUR.............
(Anatomy of a Murder).
Lcikstjóri: Otto Preminger.
Kvifcmyndir Otto Premingers
eru margvíslegar að efni og mis-
jafnar að gæðum: Stalag 17, sem
igerist í stríðsfangabúðum naz-
ista; Carmen Jones, nútíma út-
setning á hinni frægu óperu Biz-
ets; The Man with the Golden
Arm, kvikmynd um eiturlyfja-
nautn; Porgy and Bess, sem var
sýnd hér fyrir skömmu, en væri
þó líklega bezt gleymd. Prem-
inger er kunnur af fyrirlitningu
sinni á hverskonar hömlum kvik
myndaeftirlits og hefur oftar en
einu sinni lent í stappi við sjálf
skipaða eða lögskipaða sið-
Hafnarfjörður
Stúlka óskast nú þegar til afgreiðslu-
starfa. — Upplýsingar á staðnum.
Bo5abúð
Sjónarhól._________
Glæsileg íbtíð til leigu
6 herbergja, glæsileg íbúð í Hiíðunutn er til leigu frá
15 .sept Tilboð senaíst afgr. Mbl. íyrir laugardag
merkt: „Glæsileg hæð — 298“
gæzlumenn vegna kvitomynda
sinna Svo var einnig um Ana-
tomy of a Murder. Bann var lagt
við sýningum á henni í Ghicago,
en Preminger höfðaði mál vegna
þess og fékto banninu hrundið.
Tilefni þess banns mun vera
viss skjólflik kvenna, eða tas-tl-
ur af henni, sem handfjötluð er
og umrædd í kvikmyndinni og
sömuleiðis viss orð sem fara um
munn og munu etoki áður hafa
heyrzt frá sýningartjaldinu.
Rangt væri samt að álykta að
Preminger sé efst í huga að
vekja á sér eftirtekt með þessu
eða hneyksla. Til þess er hann
of samvizkusamur leikstjóri.
Sá einn er sekur ... (Laugarás-
bíó) er gerð eftir metsölubók
bandarísks lögfræðings og mun
vera byggð á réttarböldum sem
hann var viðriðinn sjálfur sem
verjandi og er að notokru leyti
sjálfsævisaga. Kvikmyndin ger-
ist að mestu í réttarsal og er ná-
kvæm lýsing á málaferlum gegn
Frederik Manion liðsforingja
(Ben Gazzara) vegna dráps
manni sem nauðgað hefur Lauru
(Lee Remick) konu hans, nokk-
uð léttlyndri kvenpersónu. Vörn
verjanda hans, Paul Bieglers
(James Stewart), byggist á því
að sanna að Manion hafi verið
haldinn stundarbrjálæði er hann
framdi verknaðinn. Lok málsins
virðast samt etoki undir sekt
eða sakleysi sakborningsins kom
in, heldur sniðugleik og gáfum
sækjanda og verjanda. Þeim sem
sjá munu myndina er enginn
greiði gerður með að rekja frek
ar gang málsins eða skýra frá
enaalokum þess, en éig get full-
1 v awpr* susbiw
James Stewart, Lee Remick og Ben Gazzara í „Sá einn er sekur“.
vissað þá um að þetta er ein
bezta sakamálamynd sem hér
hefur lengi sézt. Þar kemur til
leikstjórn Premingers, fáguð og
tæknilega frábær; handrit sem
er skynsamlega samið og á köfl-
um bráðfyndið, en fyrst og
fremst er það leikurinn sem
gerir myndina jafn góða og hún
er og heidur athyglinni ó®kiptri
allt til enda, þrátt fyrir lengd
hennar (160 mínútur). Beztur
al'lra er Joseph N. Welch í hlut-
verki dómarans. Weloh er þó
ekki leikari að atvinnu, heldur
kunnur bandarískur lögfræðing-
ur. Samt tekst honum ætíð að
halda athyglinni frá hinum
reyndu atvinnuleikurum, hve
nær sem hann er innan sjónmláls
elskulega rólegur og broslegur
en jafnframt göfugmannlegur og
virðulegur öldungur.
James Stewart er skínandi
góður og heilsteyptur1 verjandinn
og lætur ekkert tækifæri ónotað
til að beita sínum klassísku „sjap
merandi" einkennum, stami og
vandræðalegu fáti. Ben Gazzara
og Lee Remicto eru og all sann-
ferðug sem hin vafasömu hjú. í
raunsæistilgangi er myndin tek-
in á raunverulegum stöðum, rétt
arsalurinn er raunverulegur rétt
arsalur og barinn er hinn rétti
vettvangur drápsins. Myndatak-
an er nákvæm og sannfærandi
nánast dókumentarísk, svo að
innlifun áhorfandans hlýtur að
vera auðveld, mjög hreyfanleg
og snuðrulaus, án allra tækni-
bragða og styður að sem beztri
túlkun vandaðs leiks.
í grein minni síðastliðinn föstu
dag, um mynd John Fords, hef-
ur spegilbrot orðið áð sprengju-
broti og hefur sú óskiljanlega
efnabreyting orðið til að gera
greinina óskiljanlegri en hún
var fyrir. Til að ásakanir mínar
verði ekki of persónulegar, skal
prentvillupúkanum um kennt.