Morgunblaðið - 21.10.1962, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 21. október 1962
tíðíndi
d
Enn Berlín
>AÐ VAR tijíkynnrt á laugardag
íyrir viku, að Konrad Adenau-
er, kanslari V-Þýzkalands, myndi
fara í opinbera heimsógn til
Waahington 7. nóv. nk„ degi eft-
ir kosningarnar í Bandaríkjuin-
ufli. Fróttamenn í Bonn sögðu
þessa frétt hafa komið á óvart,
þar eð nokkrum dögum áður
'hftfi því verið haldið fram af
oþinberum aðilum þar, að kanzl
arinn myndi ekki halda vestur
um haf til viðræðna við Kennedy
forseta,- fyrr en að ári. Sama dag
var tilkynnt í Washington, að það
vseri að beiðni og í boði Kénné-
dys og að viðraeðurnar yrðu
haldinar. .
■.Bandarískir fréttaritarar, þeir,
sém kunnastir eru málunum í
Wlasðiington, segja, að Kennedy
sé' á þeirri skoðun, að framund
ari sé meiriháttar hættuástand
végna Berlínar. Byggi forsetinn
þá skoðun sina á margendurtekn
utþ yfirlýsingum ráðamanna Sov
'étríkjanna um að gerðir verði
sérstakir friðarsamningar við A-
Þýzkaland. Óttist forsetinn, að
shriri kunni að líða að því, að
iokaákvörðun verði tekin í þessu
mfáli af hálfu Krúséffs, forsætis
ráðherra Sovétrikjanna. Dragi
hánn þá ályktun m. a. af
þýí, að Krúséff hafi lýst bví yfir
fyrr á þessu hausti, að hann
myndi bíða með að taka meiri-
háttar ákvarðanir um framtíð
Berlínar, þar til kosningarnar
vestra yrðu afstaðnar. Kosning
arnar fara fram eftir hálfan mán
uð.
Á miðvikudaginn var það stað
feSt í Washington, að Krúséff hafi
látfð í ljós vilja um að koma til
Bandaríkjanna síðar á þessu
'haust. Mun sú heimsókn senni-
lega fara fram eftir 20. nóv. en
fyrir 21. des, er síðustu fundir
AllSherjarþings fyrir jól fara
fram. Fyrr mun Krúséff ekki
toýggja á vesturför, þar eð fund
ur miðstjórnar rússneska komm
úriistaflókksins verður haldinn
15—20. nóv.
íyfiriýsingin á miðvikudag kom
degi eftir að Krúséff boðaði ný-
skipaðan amibassador Bandaríkj
anna í Moskvu, Foy D. Kóhler,
á ’fuhd. Ræddust beir við í þrjár
klukkusiundir, og var Berlínar
málið hl.a. á dagskrá.
j>ar ! éndurtók Krúséiflf flyrri
yfirlýsingar sínar um sérstakan
fríðarsarnning, er fela mundi í sér
algjört vald a-þýzku stjórninni
tii handa um aðgang til Berlínar,
a.pi.k. að nafninu til.
•Hins vegar lýsti forsætisráð-
herrann því yfir, að hann vildi
eiga viðræður við ráðamenn Vest
uEveÍdanria áður en Sovétríkin
taekju lókaákvörðun sína. Ekki
mun Krúséff hafa vikið frá fyrri
kíofu sihni að Vesturveldin dragi
tií baka herlið sitt frá V-Beriín.
!Á fimmtudag átti Gromyko,
utanrikisráðherra Sovétríkj anna,
viðræður við Kennedy, forseta,
og var þar til umræðu Berlínar
málið. Mun vilji Krúséffs um við
ræður hafa verið endurtekinn á
þéim fundi.
Ótti ráðamannanna vestra um
að iíu sé í aðsigi lokastig Berlín
arimálsins, hefur víða komið fram
Dean . Rusk, U'tanríkisráf fl erra
Bándaríkjanna, hefur lýst áhyggj
urii sínum yfir þvi, sem fram-
undán kann að vera. Róbert
Kéhnedy, dómsmálaráðherra,
sagði nýjega, að hann áliti „mikla
alvörutíma“ framundan. Land-
varnaráðherrann, Robert S. Md
ffftftMftl
Vtwusr
Namara, hefur lýst beirri tfkvorð
uri Bandaríkjamanna, að ef til
átaka komi um Berlín, þá verði
gripið til kjarnorkuvopna, ger-
ist þess þörf.
Bandaríska stjórnin telur, að
ráðamenn í Evrópu hafi sýnt tóm
laptiir málefni Berlínar. að
undanförnu. Þar virðist allir
verja tíma sínum til að ræða
Efnahagsbandalagið. ■ Sömuleiðis
virðist mörgum vestan hafs sem
Kúlbumálið sé það, sem mest
hætta stafar af nú. Stjómin, og
sérstaiklega forsetinn, eru hins
vegar á þeirri skoðun, að Berlín
sé fyrst og fremst það þrætuepli,
sem taka verði fasta og ákveðna
afstöðu til.
Kennedy telur, að bezt verði
komizt hjá styrjöld vegna Berl-
ínar með því, að Bandaríkm og
sam'herjarnir í Evrópu taki sam
eiginlega afstöðu; lýsi henni yfir
á þann hátt, að ekki verði um
villzt, að þau muni aldrei víkja
frá rótti sínum í Berlín. Samfara
þessu vilja ráðamenn Bandaríkj
anna, að herstyrkur Vesturveld-
anna í V-Berlín verði aukinn,
a.m.k. á þann hátt, að hægt verði
að 'grípa til varaliðs með litlum
Kennedy vlll samstöðu VesturveEda
um EBerlinarmálið9 sem hann telur
mestu ógnun við helmsfriðinn nú —
Laos og 99troika44fyrirkomulagið —
Mjisjöfn aðstaða Indverja og
Kínverja í Ladakh
þá var það tilkynnt í London á sem áður töglin og hagldirnar.
miðvik(fdagskvö;d, að Bretar og
Bandaríkjamenn muni vara
Rússa við að gera neinar þær
iáðstafanir — þ.e. að fela A-
Þjóðverjum yfirráð yfir aðgangi
til V-Berlínar — er miði að þvi
að ganga á rétt Vesturveldanna.
Verði það gert. þá kunni það að
leiða til styrjaldár.
Þrátt fyrir, að Bretar muni
ætla að fylgja stefnu Kennedys,
forseta, þá er étti ráðamanna í
Bretlandi talinn muin minni, en
ótti Kennedys. Segja stjórnmála
fréttaritarar, að það sé skoðun
margra í Bretlandi, að ef það
væri raunverulega ætlun Rússa,
að gera friðarsamninga við A-
Þjóðverja, þá myndi meira hafa
verið rætt um það mál á opin
berum vettvangi í Rússlandi und
anfarna mánuði, en raun ber
vitrii.
Afstaða Waiter Ulbrichts er að
nokkru leyti sögð sú sama og
Krúséff, þ.e. að mália skuli
rædd við Vesturveidin, áður en
ákvörðun verður tekin. Lýsti
hann því yfir á fundi kommún-
istaflókksins nýlega.
Verði friðarsamningar undir-
ritaðir, er það ætlun Vesturveid
ana að neita að viðurkenna þá,
'hver, sem ihinn raunverulegi til-
'gangur þeirra kann að verða.
Stefna Kennedys er fyrst og
fremst sú, að sameina Vestur-
veldin í afstöðu sinni til Berlín-
armálsins og þeirra kosta — eða
afaikosta — sem Krúséff kann
að leggja fram síðar á þessu
hausti.
Laos
Sú var von manna, er sam-
fcomuilag var uindirritað um fram
tíð Laos, að tekizt hefði að
tryggja frið og ró í .landinu um
fyrirsjáanlega framtíð. í júlí
settust fulltrúar 14 þjóða að
borði í Genf og undirrituðu samn
inga, þar sem því var heitið, að
frelsi og hlutleysi landsins skyldi
virt. Jafnframt var á'kveðið, að
fyrir 7. nóvember skyldiu allir
erlendir herliðar og hernaðar-
ráðunautar á brott úr lamdinu.
Bandarikin hafa flutt á brott
Komdu og skrifaðu undir friðarsamningana — hér er nóg blek.
fyrirvara. Sérstaklega hefur þess
um tilmæl'um verið beint til V-
Þjóðverja og Breta.
Þetta kemur að miklu leyti
heim við skoðanir Willy Brandts,
borgarstjóra í V-Berlín, er ný-
lega ræddi við Kennedy í Wash
ngton. Hann telur að auka eigi
samstöðu V-Berlínarbúa og V-
Þjóðverja, og hefur jafnvel stung
ið upp á atkvæðagreiðslu í V-
Berlín um það mál.
í vikunni, sem leið, voru um
ræður háðar í v-þýzka þinginu
um Berlín Niðurstaða þeirra varð
sú, að fjórveldin, Rússland,
Bandaríkin, Bretland og V-
Þýzkaland ættu að halda ráð-
stefnú, er miðaði að því að leysa
Berlínarmálið.
Adenauer verður þriðji v-þýzki
ráðamaðurinn, sem fer til Wash
ington á skömmum tíma, til við
ræðu um Berlín. Gerihard Sdhröd
er, utanríkisráðherra V-Þýzka-
lands, hefur verið þar að undan-
förnu, og ræddi við Dean Rusk
Hins vegar hefur Wladyslaw
Gomulka, leiðtogi pólzkra komm
únista, komið fram með nokk-
urs konar málamiðlun. Hann
sagði í ræðu, sem hann flutti sl.
miðvikudag, að Berlín ætti að
verða hlutlaus borg, ■ þar sem
frjáls aðgangur fyrir alila væri
tryggður með samningi stórveld
anna. Hins vegar lagði hann á-
herzlu á, að gera yrði friðarsamn
inga við A-Þjóðverja, auk þess,
sem hann sagði, að ekkert tillit
væri hægt að taka „til þeirra
aðiia, sem hótuðu styrjöld“. Hann
gagnrýndi stefnu Vesturveld-
anna, og mun enginn pólskur
leiðtogi hafa tekið jafn djúpt í
árinni og hann, fram til þessa.
Á föstudagskvöld lauk dvöl ar
Gerhards Schröder í Washington
Við komuna til Bonn sagði hann
stjórnir V-Þýzkalands og Banda
ríkjamna vera samimála um stefn
una í Berlínarmálinu.
Sama dag áttu þeir viðræður
við Gromyko, uitanríkisráðherra,
sl. mánudag. Þeir munu hafa f Kennedy, forseti og Dean Rusk,
rætt málið í smáatriðum. Engin utanríkisráðherra. Fregnir af
yfiriýsing var gefin út um ein- þeim fundi sögðu, að lítið eða
stök atriði viðræðnanna, en frétta ekkert hefði miðað í samkomu
menn segja, að þeir hafi m.a. rætt lagsátt. * ,
möguleikana á sameigim'egri yfirj Friðarsamningar við A-Þýzka
lýsingu V-Þjóðverja, Breta og land gætu verið tvenns konar
Bandaríkjamanna, þess efnis, að eðlis, þeir gætu þýtt, að Rússar
ekki væri nóg að tryggja óhindr ] ætluðu í raun og veru að fá A-
aðan aðgang herliðs Vesturveld Þjóðverjum í hendur ölil völd í
anna til V-Berlínar, heldur einn | Berlínarmálinu — þeir gætu Mka
ig rétt V-Þjóðverja til
framvegis.
Hvað afstöðu Breta viðvíkur,
þess i verið gerðir í þeim tilgangi ein
| um að styðja stjórn Ulbrichts,
þannig, að Rússar hefðu eftir
sína sérfræðinga, 800 talsins, en
komimúniHar, sem ráðið hafa
norðurhluta landsins, hafa ekki
staðið við samkomulagið. Af um
10.000 herliðum kommúnista frá
N-Vietnam, er voru í Laos, hafa
aðeins 3000 horfið á brott; þeir
'hafa verið sendir til S-Vietnam
til að auka herstyrk kommúnista
þar. 7000 herliðar N-Vietnam eru
enn í Laos.
Souvanna Phouma, forsætis-
ráðherra Laos, og fuiltrúi hlut-
lausra í þjóðstjórn landsiiis, á
í síauknum erfiðleikum. Honum
gengur erfiðlega að stjórna land
inu, en eins og kunnugt er, þá
eiga auk hlutlausra, kommúnist
þ.e. Fathet Lao, og hægri
sinnar aðild að stjórninni. Þing
landsins hafði samþykkt einróma
að feia forsætisráðherranum full
völd til að stjórna landinu í eitt
ár — ’ innig að þing landsins
starfaði ekki á meðan. Komm-
únistar hafa hins vegar gengizt
fyrir ákafri gagnrýni á Souvanna
Fhouma. Foringi kommúnista er
S'ouphan'ouvong.
Hann er nú í Moskvu, en full
trúi hans, Vongohiviit, upplýsinga
málaráðherra, hefur í fjarveru
Souphanouvong lýst því yfir, að
ekki komi til mála að viður-
kenna þau völd, sem þingið fól
Souvanna Fhouma. Vongtíhivit
hélt því jafnframt fram, að slík
völd til handa forsætisráðherr
anum brytu gróflega í bága við
það samkomulag, sem náðst
hefði milli hinna þriggja aðila
í júní sl.
Á föstudag í fyrri viku boðaði
forsætisráðherrann til fundar
með leiðtogum kommúnista og
hægrisinna. Beiddist hann þess
af þeim, að þeir gerðu sitt til
að eining gæti ríkt um innan
landsmál Laos. Fundurinn varð
ekiki árangursríkur, enda mætti
ieiðtogi hægrimanna, Nosavan,
'hershöfðingi, ekki.
Vestrænir fréttaritarar í Laos
telja deilur hægrimanna og
kommúnisita — Pathet Lao — nú
færast í aukana. Landvarnaráð-
herra Thailands. Thanom Kitti-
kachorn, hershöfðingi, hefur lýst
þeirri skoðun sinni, að fylgis-
menn kommúnista í Laos telji
hlutlausa hafa svikið, þar eð
þeir eigi nú nána samvi'nn'U við
hægriimenn. Eins og kuimugt er,
þá var náin sapwinna milli hluit
lausra og Pathet Lao fyrr. Telur
landvarnaTáðherrann, að bað sé
nú tilgangur kommúnista að
reyna að hindra allt samstarf
Nosavans og Souvanna Fhouma.
— Þannig reyndist þá „troika“
eða þríeykisfyrirkomulagið f
framkvæmd, fyrirkomulagið, er
Rússar vilja láta taka upp við
stjórn S.Þ.
Deilur Indverja
og Kinverja
Nehru, forsætisráðherra Ind-
lands, virðist hafa tekið mjög
ákveðna afstöðu í deilum Ind-
lands og Kína. Hann hefur nú
lýst því yfir nokkrum sinnum
síðustu daga, að hann muni ekki
ganga til samkomuiags við Kín
verja, fyrr en þeir hafa allt sitt
lið á brott af indversku land-
svæði. Jafnframt hefur hann
gefið yfirihershöfðingja sínum í
Ladakh-ihéraði skipun um að
reka Kínverja tafarlaust af ind
verskri grund.
Fréttaritarar í Tzepur, nærri
hinu umdeilda svæði, telja, að
yfirihershöfðinginn, B. M. Kaul,
hafi fengið viðfangsefni, sem erf
itt geti orðið úrlausnar. Svo virð
ist, sem það, er Nehru hefur nú
farið fram á, sé hægar sagt en
gert. •
Aðstaða Kínverja og Indverja
í Ladakh er mjög misjöfn. Kín
verjar hafa Iagt veg, sem greið-
fær er í öllu veðri, meðfram víg
línuna. Kínamegin. Þar hafa
kínversku hermennirnir gnægð
burðardýra, er flytja allar birgð
ir og vopn jafmharðan til her-
stöðvanna. Á svæðinu fyrir norð
an og vestan Tzepur hafa Kín-
verjarnir komið sér fyrir í djúp
um hellum í fjallshlíðunum,
þannig, að þeir geta hafizt þar
við, er vetra tekur og alira veðra
er von.
Aðstaða Indverja er allt ðnnur
Þeirra me'gin, á indverska land-
svæðinu, er ekki um neina vegi
að ræða. Aiíir flutmingar eru
mjög erfiðir, enda eiga flutning
liðar upp í móti að sækja. Svo
bratt er þarna víða, að ek'ki er
hægt að koma burðardýrum við.
Verða liðarnir að bera vopn og
vistir á bakinu um 100 km leið,
og bröttustu hlíðamar fara þeir
eftir kaðalstigum, sem þar hef-
ur verið komið fyrir.
Svæðið, sem um ræðir, liggur
mjö.g hátt, eða í aliit að 4000 m
hæð. Því er ekki hægt að koma
við þyrlum, öðrum en þeim, er
sérstaklega eru gerðar fyrir flug
í svo lofti.
Framh. á bls. 23