Morgunblaðið - 23.11.1962, Qupperneq 5

Föstudagur 23. nóv. 1962
MnRGrNBLAÐiÐ
3

☆
FYRIR nokkru frétti ég af
Guðsmanni utan af landi,
sem var hér á nokkurra
daga ferð fyrir sunnan —
að ná í jeppann sinn. Ekki
svo að skilja, að það væri
neitt óvenjulegt, þótt prest
ur ætti jeppa, jafnvel þótt
hann stundaði líka búskap.
Þar sem hér var um að
ræða gamlan Reykvíking
og tollheimtumann í 17 ár,
þá fannst mér hann lík-
legur til að geta spjallað
nokkuð um daginn og veg
inn. Því sótti ég hann heim
kvöld eitt, áð Hjallavegi 35,
þar sem hann gisti hjá
dóttur sinni.
Við sátum yfir kaffisopa
Séra Grímur Grímsson og frú Gaðrún
kíri fleiri
\ Rabbað við sé:a G^im Grímsson,
fyrrverandi tollhelmtumaim,
um daginn og vegLin
um stund og presturinn,
séra Grímur Grímsson í
Sauðlauksdal, sagði mér
eitt og annað, gamalt og
nýtt, um húskap og prest-
skap, kreppuna fyrir fyrri
heimsstyrjöldina og námið
sem tekið var í tveimur á-
föngum — með 17 ára milli
bili.
Það var ekki fylgt nein
um sérstökum frásögu-
þræði; aðeins rabbað. Les-
andanum kann að finnast
upphaf viðtalsins nokkuð
snubbótt — og án tilefnis,
en þess skal getið til skýr-
ingar, að þegar ég fór að
þéra hann, brá honum
nokkuð við, og því varð
það fyrsta umræðuefnið.
„Þingmönnum að þakka —“
„Eg þéraði fyrst, kvenfólk
ið lengur en karlana, en nú
þúast allir. Eg er ekki frá því
að þingmennirnir eigi nokk-
urn þátt í því — þeir reyna
að gera allt fyrir fólkið og
eru lí'ka dús við alla.“
Hvað er viðdvölin löng
hérna núna, séra Grímur?
„Es? kom til að sækja jepp-
ann, hann var í viðgerð. Eigin
lega er það támanna tákn, að
viðgerðin kostaði meira en
bíllinn nýr og var þó hvergi
nærri fullkomin. T.d. lét ég
ekki sprauta hann.
Hann sagði mér, hann Árni
viðgerðarmaður hjá Agli Vil
hjálmssyni: ,,Ef þú byggir
upp bíl úr vara'hlutum, þá
kosta. hann líklegast milljón“
Kemurðu oft suður?
„Sumir prestar eru oft á
ferð. Eg kem ekki oft, venju
lega 1—2svar á ári. Þeir geta
komið oftar, sem ekki stunda
búskap“.
Hvernig hefur hann geng-
ið?
Búin bera sig varla.
„Sæmilega. Þaið er mikil
vinna, en annars er sama hljóð
ið í mér ng öllum, sem búa.
Búin bera sig varla. Meðalbú
er fyrir einyrkja. Stendur
ekki undir vinnufólki. Þegar
börnin eru farin, fæst ekkert
fólk og þá lendir vinnan á
manni sjálfum — ef maður
færi að yfirbjóða, þá er eng-
inn hagnaður lengur".
Þú hefur tekið þann kost-
inn að búa með prestskapn-
um?
„Mér finnst sveitaprestur,
sem fær jörð í hendur og íbúð
arhús, hálf setja niður, ef ekki
er búið. Annars er það fyrst
núna, sem það opinbera reyn
ir að byggja upp kirkjustað-
ina. Þó hefur þar því miður
að nokkru verið slegið vind-
högg, því að prestarnir vilja
helzt ekki búa“.
Þar hófst kartöflurækt.
Þú situr á merkilegri jörð.
„Já, þetta er mektarjörð.
Björn Halldórsson hóf þar
kartöflurækt. Nú er litil stund
lögð á hana. Landið er sendið
og jarðvegurinn grunnur. Þeg
ar þurrkatíð er eins og í sum
ar, > getur uppskeran brugð
izt. Það hefur ekki verið á
landgæðum, sem Björn byggði
sína rækt. Þetta hefur verið
hans persónulega framtak.
Annars dvaldist Eggert Ólafs
son hjá Birni; það mun hafa
verið síðasta veturinn áður
en Eggert dó. Eggert var gift
ur Ragnheiði, systur Björns.
Heilsaði aftur fyrir sig.
Það ganga enn sögu'--"iir
fyrir vestan um Eggert. Hann
þótti merkilegur með sig, var
sagður hafa heilsað mönnum
aftur fyrir sig.
Annars gáfu foreldrar Egg
erts, Ólafur Gunnarsson í
Svefneyjum og kona hans,
prédikunarstól í Sauðlauks
dal. Þar er líka hökull, sem
séra Björn bar. Það er greini
legt af honum, að Björn hef
ur verið stór maður. í hökul-
vísuim Eggerts segir, að k-ona
Björns hafi gert hann, en hins
vegar segja sögur fyrir vest
an, að systir Eggerts hafi
saumað hann.
Hökullinn er fallegur grip-
ur. Þó hefur enginn gengið eft
ir því að fá han.. á safnið hér
fyrir sunnan.“
Er hökullin.. enn notaður?
Óskemtr.dur enn.
„Nei, en hann er fallegur
og óskemmdur. Dálítið snjáð
fóðrið. Reyndar má það merki
legt teljast, að til skuli vera
gripur úr vefnaðarvöru, svo
vel á sig kominn, frá þeim
tíma, er fyrstu kartöflurnar
voru ræktaðar á íslandi. Nú
eru kartöflurnar löngu orðnar
þjóðarréttur“.
Eru ekki einhverjar minjar
til u . Bjöm í Sauðlauksdal?
,,Engar öruggar leifar eru
til frá tíð séra Björns. Þó er
það Ákurgerði, sem Eggert
orti um, uppi undir hlíð, en
þar er tún núna.
„Ranglát“ — kölluðu
þeir hann.
Svo var það garðurinn Rang
látur. Björn mun hafa fengið
konungsleyfi til þess. Garð-
urinn átti að varna sandfoki
é túnið og víst er, að þar er
ekkert sandfok núna.
Þeir nefndu hann Ranglát,
þarna fyrir vestan. Björn tók
bændur frá slættinum, og það
mun þeirn ekki hafa líkað.
Hafa sennilega aldrei verið
eins vanir embættismanna-
valdinu, eins og þeir fyrir
sunnan, sem bjuggu nær Bessa
stöðum. — Það má nefna í
þessu sambandi, að fram að
þessu hafa flestar kirkjur
vestra verið í bændaeign, þótt
þær séu yfirleitt safnaðar-
kirkjur núna“.
Segðu mér, hvernig atvik-
aðist það, að þú tókst ekki
prestskapinn strax fyrir? Hafð
irðu aldrei hugsað þér á yngri
árum að gerast prestur?
Fékk löngunina 11 ára.
„Jú ekki skal ég neita því.
Þegar ég var 11 ára var ég
í sveit hjá séra Þorvarði Brynj
ólfssyni á Stað í Súgandafirði
Þá fannst mér, að það gæti
verið skemmtilegt að vera
prestur í sveit — búandi prest
ur.
Stúdentspróf.
Svo ’iðu árin. Eg fór í
Menntaskóla og tók stúdents
próf 1933. Þá var kreppa í
landinu. fátækt og getuleysi.
Samt ákvað ég að fara til
Kaupmannahafnar. á Níels
Brocks Handelshöjskole.
Fyrsta veturinn var ég þó
heima, sótti tíma í heimspeki
við Háskólann, þótt ég inn-
ritaðist ekki í neina deild.
Tók svo próf í henni um vor
ið.
Bankalán
Næsta haust, haustið 1934
lagði ég svo af stað til Kaup-
mannahafnar. Þá fékk ég með
góðra manna hjélp 1500 króna
lán í Landsbankanum, og góð
ur maður gaf mér 500 d. kr.
Það var farareyririnn.
Próf og engin vinna í 2 ár
Haustið 1935 var ég búinn
að taka próf í Kaupmanna-
höfn, og þá kom ég heim.
Ekki var ástandið betra þá,
en þegar ég fór. Eiginlega
finnst mér, að það viti enginn
hvað erfiðleikar eru, sem ekki
hafa dfað þá tíma. Enga vinnu
féikk ég, og það var ekki
fyrr en 1937, að ég réðist til
Tollstjóra, fyrir 200 kr. á mán
uði. í fyrstu átti aðeins að
verða um mánaðarvinnu að
ræða. Eg kom þá í staðinn
fyrir ma \, sem fór burt um
situndaTsa'kir.
Eg var þar í 17 ár, fram
til 1954. Þá útskrifaðist ég úr
Háskólanum.
f háskóla eftir 17 ár.
Það var 1950, að ég gekk
upp ; Háskóla einn dag og inn
ritaðist í Guðfræðideildina.
Hins vegar vann ég alltaf með
þessi 4 ár. Eg gat ekki komið
því við að sækja alla tima,
en fékk stundum víxlað vinnu
stundum“.
Fannst þér ekki erfitt að
stunda nám með vinnunni?
„Ekki svo mjög. Það var
minna, sem glapti fyrir þá,
en stundum áður — maður
var júinn að hlaupa af sér
hornin. Annars er það ekki
þar fyrir, mér finnst ekki, að
menn í skóla eigi aldrei að
líta upp úr bókunum — þeir
þurfa að kynnast lífinu lika“.
Vígður ’54 — og strax vestur.
Þú hefur tekið vígslu sama
árið og þú útskrifaðist?
„Efa vígðist í júní 1954 og í
júlíbyrjun var ég kominn vest
ur.“
Hvernig fannst þér sveitin
eftir 17 ár í Reykjavík?
„Eg var reyndar búinn að
vera lengur en það hér í
Reykjavík, því að kér hef ég
verið frá því ég var 11 ára
gamall. — En satt að segja,
þá var þetta alger kúvending.
Húsið var að vísu gott, en raf
magnið var ekkert og það
fengum við ekki fyrr en um
jólin — ljósamótor.
Aldrei leiðzt.
Mér hefur samt aldrei leiðzt
alltaf kunnað vel við mig fyr
ir vestan. þótt afskekkt sé“.
Þú þjónar tveimur presta-
köllum?
„Sauðlauksdalsprestakall og
Brjánslækjarprestakall hef ég
bæði“.
Kirkjurnar eru fleiri en
tvær, ef ég man rétt?
„Já, þær eru fimm, 3 í himt
fyrrnefnda prestakalli og 2
í hinu“.
Er patta ekki erfiður starfi
með búskapnum?
„Mér hefur aldrei fundizt
það erfitt. Samgöngurnar eru
góðar núna, það er bílfært
um allt, nema í snjóum.
Góð kirkjusókn.
Kvartar þú undan kirkju-
sókn, eins og þeir gera sum-
ir prestamir hér fyrir sunn-
an?
„Nei, það get ég ekki gert.
Eg get ekki sagt, að nokkur
maður hafi aldrei komið til
kirkju. Það næst til allra
sóknarbarnanna oft á ári.
Stundum koma fleiri til
kirkju, en í sókninni eru.
Venjulega kemur allt heimil
isfólk og börnin“.
Hvað um aukastörfin, er
fylgja prestskapnum?
„Prestarnir taka manntal
— fara á bæi. Þá spjallar mað
ur við fólkið, lætur börnin
lesa. Þetta er nú mikið til að
hætta, víðast hvar a.m.k. En
ég held, að fólkið vilji þetta.
Manntalinu á að vera lokið
1. des., en við þann dag miðast
íbúðarskráin. Annars er odd-
vitinn raunverulega mann-
talsstjóri og við berum okk-
ur saman við hann“.
Fækkað um 50.
Mannfækkunin — flóttinn
úr sveitunum — er hann lífca
vandamál hjá ykkur?
„Þau rúm 8 ár, sem ég hef
verið í Rauðasandshreppi, hef
ur fækkað úr 200 í 150. En
fækfcunin segir einnig til sín
annars staðar“.
Heldurðu að til komi, að
byggð leggist alveg niður
þarna?
ækkunin á vafalaust eft
ir að verða eitthvað meiri, en
hins vegar held ég ekki, að
hún leggist niður. Nei, því
trúi ég ekki.
Hættir róðrum.
Hins vegar hafa búskapar-
hættir fólks breytzt mikið frá
því, sem var. Það var nú nær
vegalaust þarna vestra, þar
til fyrir 10—15 árum, að vegir
fóru að koma. Þá fór fólk að
leggja stund á nútíma búskap.
Sjósófcn er hins vegar alveg
horfin í Rauðasandshreppi,
þar fer enginn á sjó lengur.”
Sjálfstætt fólk.
Hver eru kynni þín af Vest
firðingum?
„Þetta er sjálfstætt fólk og
það er myndarbragur á heim
ilunum og yfirleitt eru allir
vel bjargálna. Ég hef aldrei
haft upp á neinn að kvarta.
Svo er þetta nægjusamt fólk.
Og úr því við vorum að tala
um -ólksfækkunina, þá get ég
sagt, að þó nokkuð virðist um
viðleitni, sem bendir tjl, að
fólk muni verða þarna áfram
T.d. er nú verið að reisa slát-
urhús í Örlygshöfða. Þá er
einnig komið nýtt félagsheim
ili, þó að oft sé erfitt um
skemmtanalíf á vetrum, vegna
þess, hve erfitt er yfirferðar.
Góð afkoma.
Annars held ég, að Rauð-
sendingar séu betur í sveit
settir en Barðstrendingar.
Framhald á els. 15.