Morgunblaðið - 23.11.1962, Side 10

10
MORCVNBL 4ÐJÐ
Fðstudagur 23. nóv. 1962
ufrávíkjanleg
í landinu er
járniönaöarins
innflutningur
Ég tel mig hér tala fyrir munn
flestra starfsbræðra minna, víðs-
vegar um landið, sem hafa nú á
mörgum undanförnum árum not-
ið minnar og minna manna fyrir-
greiðslu og samstarfs um öflun
þess efnis, sem þeir hafa þurft
að nota á hverjum tíma.
Vona, að skýringar þessar upp
lýsi hvað er rétt og hvað er
rangt í þessu máli.
V irðingarf yllst,
S I N D R I H. F.
E. Ásmundsson.
Leyfisíarganið vinnur gegn hagsmunum
járniðnaðarins i landinu
Einar Asmundsson í Sindra ritar um
erfiðleika járniðnaðarins vegna
efnisskorts, sem stendur í vegi
fyrir eðlilegri tœkniþróun í landinu
Mörg undanfarin ár hefur járn
iðnaðurinn hér á landi þúið við
mikinn efnisskort, sem hefur háð
honum svo mikið, að hann er,
tæknilega séð, mörgum árum á
eftir járniðnaðinum í nágranna-
löndum okkar. Það stafar aðal-
lega af eftirfarandi:
Um 200 tegundir (stærðir) af
smíðajárni og stáli, af um 300,
sem nota þarf, eru ekki til í
landinu þegar á þeim þarf að
halda. Vegna þess verður oft ó-
hæfileg töf á ýmsum framkvæmd
um. Margt, sem er smíðað, verð
ur dýrara vegna efnisskorts. Mik
ið af smíðajárni og stáli er keypt
inn í smáum stíl frá erlendum
birgðastöðvum og þá á háu verði.
Við, sem höfum fengizt við
þessi mál, bjuggumst við, að
þetta myndi breytast þegar mikið
af innflutningi var gefið frjálst,
en það hefur ekki reynzt svo með
smíðajárnið. Þetta eitt mesta út-
flutnings- og innflutningsár, sem
sögur fara af hérlendis, hefur
verið eitt erfiðasta árið hvað
snertir efnisvöntun fyrir járniðn
aðinn. Til að nefna dæmi: Vatns
leiðslupípur, svartar og galvani
seraðar, allar venjulegar stærðir,
hafa ekki fengizt mánuðum sam
an. Flatt stangajárn, í tugum
stærða, hefur vantað mánuðum
saman. Algengustu tegundir af
vinkiljárni hafa ekki fengizt mán
uðum saman. Sama er að segja
um stálbjálka, I- og U-formaða,
sem hafa ekki fengizt nema að
takmörkuðu leyti mánuðum sam-
an, á sama tíma og þeir hafa
verið fluttir inn sundurskornir og
gataðir sem tilbúin stálgrinda-
hús o.fl. Ef siglingar tefðust til
landsins í nokkrar vikur, stæðum
við jámiðnaðarmenn járnlausir
og þá verklausir. En hætt er við,
að það yrði einhverjir fleiri verk
lausir, og þá sæist, hvaða þátt
járniðnaðurinn, þetta olnboga-
barn stjórnarvaldanna, ætti í allri
framleiðslu og uppbyggingu þjóð
arinnar.
Sem eina fyrirtækið í landinu
er leitazt hefur við að sérgreina
sig sem birgðastöð fyrir járniðn-
aðinn, höfum við frá einstaka við
skiptamönnum okkar fengið á-
mæli um að þessi efnisvöntun
vær okkar sök.
Til að hrinda því ámæli, og
sýna að við höfum leitazt við að
gera það, sem í okkar valdi stend
ur, til að fá þessu ástandi breytt,
vil ég geta hér nokkurra bréfa
til innflutningsyfirvaldanna og
iðnaðarmálaráðuneytisins, skrif-
uð á fyrra hluta þessa árs.
8. febrúar, 1S62.
Til Gjaldeyris- og Innflutnings
nefndar bankanna, Reykjavík.
í framhaldi af samtali við skrif
stofustjóra, Ingólf Þorsteinsson,
þ. 18/1 ’62, og fleiri nefndarmenn
í önnur skipti, þar sem talað var
um fyrirkomulag á úthlutun
gjaldeyrisleyfa á frjálsum gjald
eyri (glóbalkvóta) fyrir smíða-
járni. Skrifstofustjórinn taldi, að
þeir hefðu fengið fyrirmæli frá
viðskiptamálaráðuneytinu um eft
irfarandi:
„Leitast skal við að taka fullt
tillit tii þarfa iðnaðarins“.
Þessum fyrirmælum hefur
nefndinni ekki tekizt að fara eft-
ir, hvað járniðnaðinn snertir,
heldur mætti segja, að leitazt
hafi verið við að koma í veg fyrir
að járniðnaðurinn ætti aðgang að
nauðsynlegum birgðum af smíða-
járni og stáli í landinu, og stuðl
að hafi verið að dýrari, ófullnægj
andi og einhæfari innkaupum,
leitazt hafi verið við að koma í
veg fyrir að hægt væri að kaupa
járn frá vöruskiptalöndum, leit-
azt hafi verið við að hnekkja
starfsemi þeirrar einu járnbirgða
stöðvar, serri tilraun hefur gert
til að koma upp járnlager hér á
landi, sem reynt hefur að taka
fullt tillit til þarfa alls járniðn-
aðar í landinu.
Þetta eru þær alvarlegu afleið
ingar af þeim „starfsreglum",
sem nefndin virðist hafa sett
sér, en þær eru, að takmarka eða
binda leyfisveitinguna ekki við
kaup frá vöruskiptalöndunum.
Þetta torveldar, og ef til vill úti
lokar kaup frá vöruskiptalöndum,
og skapar þar að auki óþolandi
misrétti. Það eru gefin út leyfi,
sennilega til flestra sem sækja
um þau, án þess að nefndin geti
haft nokkuð til að styðjast við
um þarfir hinna einstöku umsækj
enda.
í flestum tilfellum er leyfisupp
hæðin svo lítil, að það er einung
is fyrir litlum hluta þarfanna.
Við skulum taka dæmi af miðl
ungsstórri vélsmiðju úti á landi,
það er vélsmiðjan Þór á ísafirði.
Við skulum áætla, að hún fái
100.000.00 króna leyfi við fyrstu
úthlutun. Hún fær leyfið í hend
ur í síðustu viku janúar. For-
stjóri hennar snýr sér til um-
boðssala hér í bænum, og biður
hann að kaupa járn fyrir sig frá
verksmiðju. Fyrir þessa upphæð
fær vélsmiðjan tuttugu tonn af
járni, en þar sem verksmiðjan af
greiðir ekki minna magn en 5
tonn af stærð, þá fær vélsmiðjan
4 stærðir, en þessi smiðja hefur
tekið út hjá okkur á sl. ári ca.
150 stærðir.
Þessi 20 tonn, 4 stærðir, má
áætla, að verksmiðjan afgreiddi
í aprílmánuði. Þá yrði þessi 1/3
hluti ársbirgðanna kominn til
smiðjunnar í maí, en „vegna
þarfa iðnaðarins“ þá bannar
nefndin að gjöra nokkrar pantan
ir fyrr en leyfi er fyrir hendi, að
viðlagðri refsingu. En þá vantar
smiðjuna 146 stærðir, en með
því, að hér er um að ræða 1/3
af ársnotkuninni, þá „reduserar"
hún þörfinni niður í 100 stærðir,
svo það eru þá aðeins 96 stærðir,
sem hún þarf að kaupa til viðbót
ar. Hvað á nú að taka til bragðs?
„Vegna þarfa iðnaðarins“ hefur
innlendur lager, sem hefur leyfi
til 9% álagningar, verið talinn
óæskilegur. Svo smiðjan á ekki
annars kost en að afturkalla „stór
kaupin" frá verksmiðju, og snúa
sér í að kaupa 100 tegundir af
járni frá erlendum lager, sem
leggur 20% á járnið, en þá fær
smiðjan sennilega flestar tegund
ir innan mánaðar, ca. 200/250 kg.
af stærð. Við skulum áætla, að
50 stærðanna nægi þetta magn, en
hinum 50 stærðunum mun magn
ið ekki á neinn hátt nægja.
Þar sem „leitast skal við að
taka fullt tilíit til þarfa iðnaðar-
ins“ þá verður forstjóri smiðj-
unnar að taka sér ferð á hendur
til Reykjavíkur, og ganga þar
fyrir alla nefndarmenn, og að
fengnu leyfi, þá að hafa sam-
b„nd við umboðssala í Reykja-
vík, sem hefur samband við um-
boðssala í K^upmannahöfn. Hann
hefur samband við lager, þar og
gerir kaupin, með 20% álagningu,
auk ómakslauna fyrir sifa og ís-
lenzka umboðssalann. Þetta munu
menn kalla, að þeir kaupi beint,
vegna þarfa iðnaðarins. Ég full
yrði, að hér er verið að fremja
stór afglöp og misrétti gegn járn
iðnaðinum.
Það skeði fyrir nokkru hér
hjá okkur í Sindra, að við réð-
um afgreiðslumann. Hans verk
var að afgreiða (úthluta) járn
til viðskiptamanna okkar. Maður
inn taldi sig hvorki þurfa að
nota mál né vog við afgreiðsluna.
Hann taldi sig geta séð hvað
platan eða stöngin vigtaði, og
skrifaði svo sína úthlutunarseðla
Einar Ásmundsson
eftir ágizkun. Við töldum, að'
þessi vinnubrögð hentuðu hvorki
viðskiptamönnunum né okkur,
og urðum að láta manninn taka
annað starf. Okkur leikur grun-
ur á, að eitthvað sé skylt m«ð
úthlutunarreglum nefndarinnar
og þeim aðferðum, sem afgreiðslu
maðurinn vildi hafa.
Sú eina leið, sem til er í þess-
um málum, meðan járnið er ekki
frjálst, er að miða frjálsan inn-
flutning að verulegu leyti við inn
kaup frá vöruskiptalöndum. Ann
að er algjört óréttlæti, og vinn-
ur á móti kaupum frá vöruskipta
íöndunum, sem verður svo til þess
áð iðnaðurinn stendur uppi með
alveg ófullnægjandi efnisbirgðir
í landinu, og verður að leita til
erlendra lagerfyrirtækja eftir
hendinni um kaup á dýru járni,
ef þeir þá fá leyfi til þess.
Mér hefur verið borið á brýn,
af hendi nefndarmanna, að ég á-
sakaði nefndina um hlutdrægni í
garð fyrirtækis míns. Ég ásaka
úthlutunarnefndina fyrir að
vinna gegn hagsmunum járniðn-
aðarins í landinu, en það vill nú
svo til, að í þessu máli fara sam-
an hagsmunir járniðnaðarins og
innlendrar birgðarstöðvar, hvort
sem það væri ein eða fleiri.
Staðreyndin er sú, að Sindri
hefur komið hér upp birgðastöð,
með kaupum á jár^i frá vöru-
skiptalöndunum. Þeim úthlutun
arreglum, sem settar hafa verið
um frjálsan innflutning á járni,
er óumdeilanlega stefnt gegn
þeirri þjóðhagslegu starfsemi,
sem við höfum þar hafið.
Ófrávíkjanleg krafa járniðnað-
arins í landinu, er frjáls innflutn
ingur. Þá fyrst getur hann gegnt
því mikilvæga hlutverki sem
haiin gegnir í öllum tækniþróuð
um löndum.
Vonum, að þér takið þessar at-
hugasemdir, sem ekki eru skrifað
ar í neinu ádeiluskyni en stuðzt
við staðreyndir, til vinsamlegrar
yfirvegunar.
- Virðingarfyllst,
S I N D R I H. F.
C. Ásmundsson.
22. febrúar, 1962.
Iðnaðarmálaráðuneytið,
Reykjavík.
Samkvæmt ósk Gunnars Vagns
sonar fulltrúa, þá sendum við hér
með skýrslu yfir kaup okkar á
smíðajárni og stáli frá vöruskipta
löndum, og svo aftur á móti frá
frjálsgjaldeyrislöndum. Skýrslan
nær til kaupanna á sl. ári, 1961.
Eftir því sem við vitum bezt,
þá hefur sáralítið járn verið
keypt frá vöruskiptalöndum ut-
an þeirra 1300 tonna, sem við
höfum keypt þaðan á árinu, en
þessi kaup kosta nær sjö milljón-
ir króna. Við skulum nú samt
áætla, að smíðajárnskaupin frá
vöruskiptalöndunum hafi verið
10 milljónir. Þá er þetta um
0,1/3% af heildarinnflutningi, og
20% af öllum smíðajárnsinnflutn
ingnum.
Ef það reynist rétt vera, að
kaupin á smíðajárni séu ekki
meiri en þetta frá vöruskiptalönd
unum, þá er algjörlega fallin for
sendan fyrir því fargani að hafa
smíðajárnið á leyfum. Sá, sem
þetta ritar, er fullviss um, að
frjáls innflutningur á smíðajárni
mundi beinlinis endurgreiða helm
inginn af þessari upphæð, eða 5
milljónir króna, í hagstæðari
kaupum, fyrir utan þann mikla
beina hagnað, sem járniðnaður-
inn, og allir sem þurfa á hans
þjónustu að halda, hefði af frjáls
um innflutningi.
Ég tel engin líkindi til þess, að
við, sem höfum keypt nokkuð af
okkar þörfum frá vöruskiptalönd
unum, mundum hætta því. En þá
er ég viss um, að þau mundu
bjóða þau kjör, sem við getum
fengið á frjálsa markaðinum. En
okkar höfuð-andstæðingar á
kaupum frá vöruskiptalöndum
eru leyfislöndin, þar sem þeir
hafa vitað að við yrðum að
kaupa, hvað svo sem verði og
öðrum kjörum liði.
Ég mundi þora að skuldbinda
fyrirtæki mitt til einhverra á-
kveðinna kaupa á smiðajárni frá
vöruskiptalöndunum, gegn því,
að innflutningur yrði gefinn
frjáls, en hér tala ég af tölu-
verðri reynslu um viðskipti við
þessi lönd á einni þýðingar-
mestu og erfiðustu vörutegund, I
sem hefur fengizt frá þessum
löndum.
Leyfiskerfið á smíðajárnsinn-
flutningnum vinnur að eftirfar-
andi: Fjölgar innflytjendum.
Fækkar stærðunum sem inn eru
fluttar. Innkaupin verða dýrari.
Magnið sem inn er flutt verður
meira, en einhæfara./Við áætlum,
að 300 smíðajárns- og stáltegund
ir þurfi að flytja inn. Allir leyfis
hafar flytja inn 20—30 stærðir,
sem mest er notað af, og af þeim
verða til margfaldar birgðir í
landinu, en meginhlutinn af hin
um stærðunum verður ekki til í
landinu, og það verður að kaupa
þær eftir hendinni frá erlendum
birgðastöðvum, sem tekur óvið-
unandi langan tíma, og gerir inn-
kaupin dýrari.
Frjáls innflutningur gerir inn
kaupin á öllum sviðum hagkvæm
ari, og aðlaðar sig þörfunum. Ger
ir birgðirnar í landinu fjölbreytt
ari, en um leið minnkar sá gjald
eyrir, sem þarf til innkaupanna,
og jafnvel minnkar magnið sem
flytja þarf inn. Það þarf ekki að
útiloka kaup frá vöruskiptalönd
unum. Þar hafa bankarnir aðra
möguleika, sem eru áreiðanlega
affararsælli.
Með þessum línum tel ég mig
hafa leitt rök að því, að leyfis-
farganið vinnur á móti hagsmun
um járniðnaðarins í landinu, og
þá um leið á móti þjóðarhag.
Frjáls innflutningur vinnur að
hagsmunum járniðnaðarins, og
þá um leið að hagsmunum þjóð
arbúsins.
8. marz, 1962.
Til gjaldeyrisdeildar bankanna,
Laugavegi 77, Reykjavík.
Nú næstu daga skipum við út
í skip hér í Reykjavík 700—800
tonnum af brotajárni og málm-
um, sem við seljum til V-Þýzka-
lands. Verðmætið mun verða eitt
hvað á aðra milljón íslenzkra
króna, bankaábyrgð stofnuð við
Landsbanka íslands.
Hér með förum við þess á leit,
og leggjum mikla áherzlu á, að
við fáum úthlutað gjaldeyris- og
innflutningsleyfi fyrir smíðajárni
sem svari til þessa útflutnings
okkar.
Leyfi þetta væri úthlutað
vegna umsókna frá 36 vélsmiðj-
um úti á landi, eða flestum vél-
smiðjum staðsettum utan Reykja
víkur. En þessar smiðjur hafa fal
ið okkur umboð til að framfylgja
gjaldeyrisumsókn þeirra, og mót
taka leyfið fyrir þeirra hönd.
Þessir aðilar hafa sótt um leyfi
að upphæð kr. 3.550.000,00, vegna
fyrsta ársþriðjungs, en verið út-
hlutað aðeins kr. 500.000,00, eða
undir 15% af umbeðinni upphæð,
eða ca. 14.000,00 á hvert fyrir-
tæki, sem svarar til verðmæti fyr
ir 2% tonnum af járni á hverja
smiðju, og ef hver smiðja notar
þetta til kaupa á 100 tegundum
af þeim 300 tegundum, sem norm
alt er áð nota, þá nægir þetta fyr
ir 25 kg. af hverri tegund.
Umsótta upphæðin, 3,5 milljón
ir króna, með tillití til fyrsta árs
þriðjungs, mundi ekki af neinni
sanngimi vera talin of há af þeim
mönnum, sem nokkuð þekkja til
starfa og mikilvægis þessarar iðn
greinar. En tölurnar 15% —
14.000,00 — 2V2 tonn og 25 kg.
sýna að vísu vissan skilning, en
hvort sá skilningur á mikilvægi
þessarar iðngreinar er réttur
þorir sá, sem þetta ritar ekki að
kveða dóm upp um, af hræðslu
við að verða ekki talinn nógu
háttvís.
Hér í landinu er lögbann við
jafn ágætri og mikilvægri iðn-
grein og bjórbruggun, sem er
sterkari en 2%. En í tilfelli járn
iðnaðarins er verið að reyna að
lögbinda hann til að nota ekki
meira en 30% af þeim efnisteg-
undum, sem hann þarf að nota.
Brotajárnið, sem við erum að
flytja út, er að mestu leyti komið
frá þeim vélsmiðjum sem skipta
við okkur, bæði úti á landi og
hér í bænum, svo það getur ekki
talizt óeðlileg krafa frá þeirra
hendi að sá gjaldeyrir sem fæst
fyrir þetta járn, eða upphæð sem
því til svarar, verði notaður til að
bæta úr brýnustu þörf járniðn-
aðarins í bili.
Til að bæta úr þessu og gera
þetta ekki að neinu vandræða-
máli, þá væntum við fastlega að
umbeðið leyfi verði veitt.
Væntum, að þessari umsókn
verði svarað mjög fljótlega.
Virðingarfyllst,
S I N D R I H. F.
E. Ásmundsson.
23. apríl 1962.
Til Iðnaðarmálaráðuneytisins,
Reykjavík.
Við vísum til bréfa okkar til
Gjaldeyris- og Innflutningsdeild
ar bankanna dags. 8/2 og 8/3
1962 og Iðnaðarmálaráðuneytis-
ins, dags. 22/2 1962. Afrit af bréf
um til Gjaldeyris- og Innflutn-
ingsdeildar bankanna hafa verið
send ráðuneyti yðar. öll þessi
bréf fjalla um innflutning á
smíðajárni,. og leyfisveitingar fyr
ir því.
í bréfum þessum eru færð rök
fyrir því, að leyfisveitingar fyrir
smíðajárni valdi dýrari innkaup-
um og óviðunandi afgreiðslu og
innkaupin geti tkki orðið nema
Framhald á bls. 15.