Morgunblaðið - 29.12.1962, Blaðsíða 6

6
mORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 29, desember 1962
Þjó^Seikhásið:
Pétur Gautur
Henrik Ibsen
Tónlist: Edvard Grieg — Þýðandi Einar
Benediktsson skáld — Leikstjóri;
Gerda Ring.
Frumsýning á annan í jólum.
í>EGAR Pétur Gautur var sýnd-
ur hér í Iðnó vorið 1944 á vegum
Leikfélags Reykjavíkur og Tón-
listarfélagsins, komst ég svo að
orði í leikdómi mínum í Morgun-
blaðinu:
„Það mun jafnan verða talinn
stórviðburður í sögu íslenzkrar
leiklistar, er Pétur Gautur, hið
stórbrotna listaverk Henriks Tb-
sens, var sýndur hér í fyrsta
sinn síðastliðið föstudagskvöld í
snilldarþýðingu Einars skálds
Benediktssonar. Að vísu eru að-
eins þrír fyrstu þættir leikritsins
sýndir, enda ógerningur að sýna
það allt á voru fátæklega leik-
sviði.... má það vera öllum
gleðiefni að þessir tveir aðilar
(L. R. og Tónlistarfél.) hafa tek-
ið höndum saman um að skapa
hér hærri og fegurri list en vér
höfum átt kost á hingað til á
þessu sviði og spáir góðu um
öra þróun þessara mála með oss
í framtíðinni“. — Þessi spá hefur
vissulega rætzt í ríkum mæli,
því að á engu tímabili hefur ís-
lenzkri leiklist fleygt eins geysi-
lega fram og á þeim tæpum
tveimur áratugum, sem liðnir eru
síðan þessi framangreindu orð
voru rituð. Þá var það hin mikil-
hæfa norska leikkona Gerd
Grieg, er setti leikinn á svið,
með þeim ágætum, að undrun
sætti, eins og allar aðstæður
voru. — Síðan hefur Þjóðleikhús
ið komið til sögunnar með allri
sinni tækni og miklu möguleik-
um til að leysa vel af hendi hin
erfiðustu verkefni. Og enn er
það afburðagóð norsk leikkona
og leikstjóri, frú Gerda Ring,
sem hefur annazt leikstjórnina á
Pétri Gaut, og nú er leikurinn
sýndur allur, eða því sem næst,
aðeins sleppt þeim atriðum, sem
ekki henta fyllilega leiksviðinu.
-Jt Umferð í myrkri.
Velvakandi Morgunblaðinu
í Morgunblaðinu í dag 13.
desember eru leiðbeiningar til
fólks í sambandi við umferð í
myrkri. Er þar talað um að
hafa í hendinni ljósan klút eða
blað. Ekki veit ég hvernig klút
eða hvaða blað blaðamaðurinn
hefur haft í huga, en sennilegt
þykir mér að hvorutveggja yrði
— Pétur Gautur var, sem kunn-
ugt er, upprunalega saminn til
lestur, en ekki fyrir leiksvið, en
hefur síðan verið hagrætt í sam-
ræmi við kröfur leiksviðsins, og
þá jafnan verið felld niður þau
atriði verksins, sem ekki hefðu
notið sín á leiksviði. Þó er það
svo að leikurinn leynir ekki
uppruna sínum, sem bezt lýsir
sér í hinum mikla mun á fyrri
hluta leiksins og hinum síðari. I
fyrri hlutanum eru persónurnar
mannlegar og lifandi og atburð-
irnir í samræmi við það (að frá-
dregnum hugarórum Gauts:
Grænklædda konan, í höll Dofr-
ans og Beygurinn), en síðari
hlutinn er táknrænn hugmynda-
leikur, að vísu snilldarlega sam-
inn, en nær þó ekki jafn sterk-
um tökum á áhorfandann sem
fyrri hlutinn.
Pétur Gautur er margslungið
listaverk, sérstætt og voldugt
bókmenntaafrek á borð við Faust
Göthes, enda hefur mikið verið
um verkið ritað, eðli þess og til-
gang. Hér verður ekki við komið
að rekja efni leikritsins enda
ekki hægt að gera það í stuttu
máli, en þess skal getið að leik-
urinn gerist bæði í Noregi og
víða erlendis. Höfundurinn gerir
þarna upp við samtíð sína, segir
henni til syndanna í hárbéittri
og vægðarlausri satíru. Róman-
tíkin, sem reyndar er að fjara út
um þetta leyti, verður þarna illi-
lega fyrir barðinu á höfundinum,
og þeir menn, sem lifa í draum-
um og hugarórum og standa
þróttlausir og viljalausir gagn-
vart staðreyndum lífsins. Þeir
ganga aldrei heilir til verks, eru
hálfir í öllu — illu sem góðu,
þora ekki að horfast í augu við
sannleikann og kjósa heldur að
sniðganga örðugleikana en sigr-
ast á þeim. Þeir beygja af eins
og Pétur Gautur:
„ — já, óska þess, hugsa það, já
enda vilja það,
en gera það, nei, sjálfur skrattinn
má skilja það“.
þannig lýsir höfundurinn þessum
mönnum. Og hann deilir hart á
margt í fari landa sinna, einkum
þjóðernishrokann og sjálfbyrg-
ingsháttinn. Kemur það hvað
bezt fram í þessum orðum, er
skáldið leggur Dofra, konungi
þursanna í munn:
„Þar úti, sem nótt fyrir árdegi
víkur
er orðtakið: „Maður, ver sjálfum
þér líkur".
En meðal vor, þar sem myrkt er
öll dægur,
er máltækið: „Þursi, ver sjálfum
þér — nægur“.“
hálf rytjulegt í þeirri tið, sem
gengið hefur undanfarið.
Mér hefði ekki þótt úr vegi
fyrst farið er að leiðbeina fólki
í þessum efnum að minnast á
endurskinsefnin. Þau eru nú
orðin allvel þekkt af vegskiltun
um um allt land, svo og af götu
málningunni, sem Reykjavikur
borg notar. Þess utan nota skjól
fatagerðir þessi efni töluvert
En jafnframt þessari ádeilu er
leikritið sammannlegt í eðli sínu.
Við höfum ekki aðeins hugboð
um það að höfundurinn sjái sjálf
an sig í ýmsu í fari Péturs Gauts,
heldur finnum við einnig að í
okkur sjálfum býr meira og
minna af þessari manngerð.
Leikstjórinn, frú Gerda Ring,
hefur leyst starf sitt frábærlega
vel af hendi. Hún hefur lagt á-
herzlu á hugmyndaflugið, hið
ljóðræna eðli leiksins og mann-
lýsinguna, án þess þó að það sé
gert á kostnað meginefnisins.
Gefur það verkinu nokkru mild-
ari blæ en ella, en dregur þó á
engan hátt úr ádeilunni. Ber
sýningin öll með sér að leikstjór-
inn hefur haldið öllum þráðum
leiksins í öruggri hendi sér og
kann þá mikilvægu list að laða
fram hjá leikendunum alla þá
hæfileika, sem þeir búa yfir,
enda hefur árangurinn orðið eft-
ir því. — Ýmsar raddir hafa fyrr
og síðar verið uppi um það að
tónlist Griegs við Pétur Gaut, sé
ekki í samræmi við efni leiksins,
sé of rómantísk. Mun Ibsen hafa
verið á þeirri skoðun og sagt er
líka að Grieg hafi ekki verið hrif
inn af að semja tónístina við
leikinn, því að honum hafi þótt
hann „andstyggilegasta og við-
á ytri fatnað barna og unglinga.
Um langt skeið hefur verið
reynt að vekja áhuga forráða-
manna bifreiðaeftirlitsins á að
nota endurskinsefni á bifreiða
númerin, en án árangurs. Ó-
sjálfrátt verður manni hugsað
til þess, hvort ekki hefði mátt
afstýra slysinu á Hringbrautinni
nú á dögunum, ef bílnúmerið
hefði verið með endurskinsefni.
bjóðsiegasta" leikritið sem hann
þekkti. Ég er ekki frá því að þeir
sem halda fram misræmi milli
tónlistar Griegs og leikritsins
Mér er ekki kunnugt um af-
stöðu frú Ring til þessa máls, en
hitt er víst að tónlistar Griegs
gætir minna við þessa sýningu
en tíðkast víða annars staðar.
Hygg ég að það sé rétt ráðið og
dáist ég þó út af fyrir sig, að
þessari fögru músik. — Eitt
atriði vil ég minnast á í þessu
sambandi og þakka frú Ring, en
það er að hún hefur ekki
falið einhverri lærðri söngkonu
að syngja „Söng Sólveigar" að
tjaldabaki eins og svo víða er
gert. Einmitt það að leikkonan
syngur þarna sjálf með sinni
litlu og hversdagslegu rödd, gef-
ur atriðinu þann sanna og ein-
falda blæ sem því hæfir.
Aðeins eitt atriði leiksins,
þegar þeir Pétur eru á skips-
kænunni, olli mér vonbrigðum.
Það naut sín ekki eins vel og
efni standa til.
Hlutverk leiksins eru fjölda-
mörg, en hér verður aðeins getið
þeirra, sem veigamest eru.
Aðalhlutverkið, Pétur Gaut,
leikur Gunnar Eyjólfsson. Er
þetta eitt mesta og erfiðasta
Framh. á bls. 23.
Slysavarnafélagið hefur lítið
gert til þess að hvetja notkun
þessara efna og er það miður,
því að ekki aðeins á landi held
ur einnig á sjónum veita þau
mikið öryggi á ódýran hátt.
G. Á.
P.S. Ég sé í blaðinu í dag 14.
desember er einmitt minnzt á
endurskinsefnin og hvar þau
muni fást og gæti ég í því sam
bandi bent á verzlunina Vogue
á Skólavörðustíg 12, Reykjavík.
G. Á.
Staðsetning bréfakassanna.
Á ljósastaur fyrir utan
verzl. Krónuna við Löngu-
hlíð er festur bréfakassi á svo
herfilegn hátt að mér finnst
að þar hljóti að hafa verið að
verki grunnt hugsandi menn.
Hvernig geta menn látið sér
detta í hug að snúa opinu á
kassanum út að akbrautinni.
Fólk sem ætlar að láta bréf í
kassann verður að standa úti á
akbrautinni til þess að geta kom
ið bréðunum á sinn stað, því
ljósastaurinn, sem umræddur
kassi er festur á stendur á brún
gangstéttarinnar. Frá mínu sjón
armiði séð væri vissulega heppi
legra að snúa opi bréfakassans
inn á gangstéttina, svo fólk
þyrfti ekki að leggja sig í lifs-
hættu við að koma frá sér bréf
um sinum — Hlíðarbúi