Morgunblaðið - 18.01.1963, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLA91Ð
Föstudagur 18. janúar 1963
Krúsjeff vill að rússneskir listamenn séu eins og
hræddir fuglar andspænis kommú nismanum
Off margir skriffinnar í
simasambandi við Stalín,
segja ungu skáldin
Évtúsénkó (t.v.) og Sjostakóvitsj (t.h.) eftir frumflutning þrettándu sinfóníunnar.
MIKEÐ hefur verið ritað og
rætt að undanförnu um bók-
menntir og listir í Sovétríkj-
unum, sérstaklega í sambandi
| við herferð stjómarinnar í
Moskvu gegn nýjum stefnum
og skáldskap, sem ekki er
fyllilega í anda kommúnism-
ans. Nýjasta dæmið um her-
• ferð þessa er ný sinfónía eftir
Dmitri Sjostakovitsj, sem
i hann nefnir þrettándu sinfóní
una. Tónverk þetta er byggt
' á fimm ljóðum eftir Evgéní
I Évtusénkó, aðallega ljóðinu
Í,,Babí Yar“, sem fjallar um
Gyðingaofsóknir. Dregur ljóð
ið nafn sitt af klettagjá
skammt frá Kiev, þar sem
nazistar tóku tugi þúsunda
j| Gyðinga af lífi í síðustu heims
{ styrjöld.
| Sinfóníu Sjostakovitsj hef-
/ ur áður verið getið hér í blað
* inu, og í fleiri blöðum höf-
I uðborgarinnar. T. d. skrifaði
{ Þjóðviljinn hinn 8. þ. m. frétt
i um tónverkið, sem blaðið hef-
/ ur eftir víkuritinu TIME. í
| frétt Þjóðviljans segir m. a.
{ að haft hafi verið í flimting-
í um á Vesturlöndum að und-
I anförnu að tónabrunnur
| Sjostakovitsj væri löngu þorn
| aður, hann hafi árum saman
1 verið „tónlistarskriffinni"
? (orðalag Time), og tónsmíðar
) hans einskisvirði og innan-
\ tómar. En allar þessar hrak-
{ spár og billegu brandarar
{ urðu að engu með flutningi
| þrettándu sinfóníunnar, segir
1 blaðið.
{ Fréttinni i Þjóðviljanum
lýkur með því að lýst er
geysilegum fagnaðarlátum á-
heyrenda. Sjostakovitsj var
sjö sinnum kallaður fram á
sviðið. Síðast kom hann með
Évtúsénkó með sér „og þeg-
ar þeir féllust í faðma mögn-
uðust fagnaðarlætin um allan
helming."
Þetta mun vera rétt lýsing.
2.500 áheyrendur fylltu hljóm
leikasalinn, og ætlaði fagnað-
arlátunum aldrei að linna. —
Sjostakovitsj og Évtúsénkó
voru báðir meðal áheyrend-
anna, og voru þeir óspart
hylltir. 7n menningarpostul-
arnir í Kreml voru ekki jafn
ánægðir með árangurinn. —
Dagblöðin í Sovétríkjunum
minntust ekki á sinfóníuna
eftir frumflutninginn, og
hætt var við að flytja hana
á rússneskri tónlistarhátíð í
London í september nk. Leika
átti sínfóníuna í þriðja sinn
fyrir nokkrum dögum, en
þeim tónleikum var frestað.
Var sagt að einn einleikari
hljómsveitarinnar væri veik-
ur. Síðan hefur ekkert verið
minnzt á þetta nýjasta verk
Sjostakovitsj.
Það, sem yfirvöldin í
Moskvu geta m.a. ekki sætt
sig við, er Ijóð Évtúsénkós,
„Babi Yar“.
Évtúsénkó var harðlega
gagnrýndur þegar „Babi Yar“
birtist fyrst fyrir hálfu öðru
ári. Var sagt að í ljóðinu væri
of mikil áherzla lögð á þján-
ingar Gyðinga undir stjórn
Þjóðverja, án þess að taka
nógu skýrt fram að aðrir
Rússar þjáðust einnig.
f Parísarútgáfu New York
Times birtist sl. laugardag
frétt frá Seymour Topping,
fréttaritara blaðsins í
Moskvu. Segir hann að dag-
inn áður en þrettánda sín-
Sjostakovitsj og Évtúsénkó
fónían var frumflutt hafi
setið fund með Krúsjeff for-
sætisráðherra og nokkrum
fulltrúum Æðstaráðsins á-
samt fjölda listamanna,
skálda og rithöfunda. — Á
fundi þessum kom enn fram
gagnrýni á „Babi Yar“. Var
kvartað yfir því að óvinir
Sovétríkjanna gætu túlkað
ljóðið sem sönnun fyrir Gyð-
inga-ofsóknum í Sovétríkjun-
um. Áður hafði Krúsjeff lýst
því yfir að engin þörf væri
að reisa Gyðingum í Babi
Yar þennan minnisvarða, því
annarra þjóða menn hafi orð-
ið fyrir sömu ofsóknum naz-
ista.
Þrátt fyrir þessa gagnrýni
ákváðu Sjostakovitsj og Évtú-
sénkó að fresta ekki frum-
flutningi sínfóníunnar.
Évtúsénkó er nú í fyrir-
lestra- og kynningarferð um
Vestur-Þýzkaland. — Frétta-
maður í Bonn ræddi við
skáldið um síðustu helgi um
„Babi Yar“ og þrettándu sín-
fóníuna. Áður hafði frétzt að
Évtúsénkó hafi, samkvæmt
kröfu Leonids Ilyisjevs, áróð-
ursstjóra kommúnistaflokks-
ins, fallizt á að breyta ljóði
sínu í samræmi við óskir
flokksins. Ekki vildi Évtú-
sénkó viðurkenna þetta.
— Ég hef víkkað það og
aukið smávegis við það,
sagði hann, en ekki breytt því.
Þetta er eðlileg þróun allra
ljóða. „Babi Yar“ hefur enn
ekki verið gefið út, svo ég
endurbætti það áður en ég
fór. Allir vinir mínir segja að
það hafi verið til bóta.
Aðspurður hvers vegna
þrettánda sinfónía Sjostako-
vitsj með ljóði Évtúsénkós
væri ekki lengur flutt í
Moskvu, svaraði skáldið að
hann héldi að Sjostakóvitsj
hafi beðið um að tónleikun-
um yrði frestað, svo unnt
yrði að gera breytingar á sín-
fóníunni í samræmi við breyt-
ingarnar á ljóðinu.
Rithöfundurinn Ilya Ehren-
burg hefur nefnt tímabil það
eftir dauða Stalíns, þegar
listamönnum var gefið aukið
tjáningafrelsi, „hlákuna". —
Évtúsénkó er ekki sammála i
þeim efnum.
— Ég held að þróunin sé
frekar lík vorinu, vorbyrjun,
oft með nöprum næðingi og
einstaka frostakafla inn á
milli, en, eins og vorið, ó-
neitanlega framför. Að því
leyti er ég skáld vorsins....
En framfarir taka tíma.
Frá Vestur-Þýzkalandi fer
Évtúsénkó í febrúar til Frakk
lands og þaðan til Bandaríkj-
anna.
★
Annað rússneskt ljóðskáld,
Andrei Voznesensky, er 1
ferð um Evrópu. Hann er ný-
kominn frá Róm til Parísar,
en þaðan fer hann til London.
í öllum borgunum les hann
upp úr ljóðum síntun, sem
Ljóðskáldið Andrei Voznes-
ensky.
njóta mikilla vinsælda. Áður
en Voznesensky fór frá Róm,
ræddi hann við fréttamenn.
Kvaðst hann hlakka til að
snúa aftur heim til Sovétríkj-
anna og taka að nýju upp
baráttuna gegn Stalínisma og
takmörkum þeim, sem skáld-
um og listamönnum eru sett.
— Ég er ekki meðlimur í
kommúnistaflokknum, og ég
hef aldrei verið í Komsomol,
æskulýðshreyfingunni, sagði
Voznesensky. En samt sem
áður er ég kommúnisti. Ég
álít að stefna Krúsjeffs sé
rétt og ég dáist að honurn. En
ég álít einnig að of ströng
ritskoðun og of margir Stalín-
istar séu í landi mínu.
— Ljóðið, sem Évtúsénkó
samdi nýlega, þar sem hann
talar um að of margir skrif-
finnar hafi enn símasamband
við Stalín í gröf hans, var
ekki samið að ástæðulausu.
Ég tilheyri Rússlandi, og ég
verð að halda áfram barátt-
unni þar.
í heimalandi sínu er Vozn-
esensky mjög vinsæll. Um 10
þúsund manns koma að hlusta
á upplestra hans og Ijóða-
bækur hans eru gefnar út í
50 þúsund eintökum og selj-
ast vel. Hann stundaði nám í
Framhald á bls. 15

s
*
1
s
1
s
*
*
*
'S
\
\
\
\
\
s
\