Morgunblaðið - 25.01.1963, Blaðsíða 17

Föstudagur 25. janúar 1963
MORCUWBLAÐIÐ
17
Taf1» 11«
1962 ó« 1081
JL2_§_3 19 6 1
l‘- Afll * bor»kv«18u«í Togarar ‘ flöái'." Bátar ■5317 SaatalaT Togarar •smðl. Bátar flsarr Samtalfl “isarr"
tavérlna flékúr. 18623 3039 21662 ^25479 20444' 4180 24624
<TU Xrystiogar, 12819 112660 27269 106091 133360.
m hsrslu> 1732 32033 33767 8778 35803 44581
m aðlttw»rA 743 CS025 68768 4587 61113 65700
1474" 10353 11827 2382 8049 10431
Saatalé 35391 226112 261503 63460 215236 ' 278696
******** gáusst ttM e»s g» wmn B fltKSABBtZ: SKS •KiscMnaac SSSBSBSSaH' *»= BBSSSS8S BSSBZSSS
ð. Afll i »fiav»lBuasr
Tsvarln »fld. 7718 7718 32 «087 4119
ffU Xrystlngar, 18194 18194 50 12149' 12199
m flöltunar. 65515 55515 62 56102 5616«
m bra&slu 330953 330953 184447 184447
Annað, •335 335 114 • 114
Saatalfl «12715 412715 144 '256899 257043
• 5S5MSa IBSSKtSSSSSSESG ISSSSSSSSSSCSMSSSSftSSSSSSSSSSSSSS B3SES xsss = ==jS« ssa
3. Kr«'b,b«flfraafl 1 r
•Til frystingar. £598 2598 ..2300 2300
m niOurau&u,- 66 . 60 '243 243
Saatala 2684 2684 2543 2543
RCSSS SS6SBSSBBSSaBSBS>SSB>BSSSMSaBESSSSSSSSSSBMIBnBSMSSSBanaBWI«l«M»
— Sjávarutvegurlnn
Framhald af bls. 8.
meiri ef aðeins er litið á báta-
aflann, en togararnir rugla hér
myndina.
Aftur á móti var flatfiskafl-
inn nú heldur minni, en bátaflot
inn veiðir mest af honum í drag-
nót. Hafa dragnótaveiðarnar
ekki fært eins mikinn flatfisk-
afla eins og menn höfðu gert sér
vonir um þegar þær hófust aft
ur eftir 8 ára hlé, af hverju sem
það kann að stafa.
Um sumarið voru stundaðar
humarveiðar við Suður- og Suð
vesturland eins og verið hefir
um nokkur undanfarin ár. Gáfu
þær góða raun og mun aflinn
hafa verið nokkru meiri en áð-
ur. öðruvísi var því hinsvegar
varið með rækjuveiðarnar á Vest
fjörðum. Hefir dregið úr þeim
undanfarið og orðið að grípa til
veiðitakmarkana. Mun aflinn
hafa verið minni nú en áður.
HAGNÝTING AFLANS.
í töflu III er yfirlit yfir hvern-
ig fiskaflinn á tímabilinu til októ
berloka var hagnýttur til vinnslu.
Aflinn á þorsk- og karfaveið-
um skiptist á svipaðan hátt og
áður á vinnslugreinar. Nær helm-
ingurinn fór til frystingar og
gætti þar mest afla bátaflotans.
Hinsvegar fór rúmlega helming-
ur hins litla togaraafla til lönd-
unar á erlendum markaði, enda
var, eins og áður segir mjög
hagstætt verð á ísfiskmörkuðun
um lengst af. Af heildaraflanum
fóru um 26% til söltunar og var
það nokkur aukning en hinsveg
ar var upphenging til skreiðar-
verkunar aðeins um 13% og var
það með minnsta móti, sem kom
vafalaust af því, að stöðvun tog-
aranna, á vetrarvertíðinni kom
því nær með öllu í veg fyrir, að
þeir lönduðu fiski til skreiðar-
verkunar.
Að því er síldaraflann snertir
verða breytingar á hagnýtingu
hans oft meiri frá ári til árs, sem
stendur í beinu sambandi við
breytilegt aflamagn. í miklum
aflaárum eykst yfirleitt sá hlut
inn, sem fer til síldarbræðslanna,
þar sem önnur vinnsla takmark-
ast meira af markaðsmöguleikun
um. Þannig var það nú, að til
söltunar fóru aðeins 13,5% en
nær 22% árið áður en hinsvegar
fór rúmlega 80% af síldaraflan
um til bræðslu en tæplega 72%
á fyrra ári. Hluti annarra vinnslu
var svipaður og áður.
StLDVEIÐARNAR.
Miklar breytingar hafa verið
áð gerast í síldveiðunum undan-
farin ár. Ný og bætt veiðitækni
hefir stóraukið veiðimöguleikana
á sumarsíldveiðunum og skapað
•lveg nýja möguleika til vetrar-
síldveiða við Suður- og Vestur-
ktnd.
Mun það vera í fyrsta skipti á
þessu ári, að landað var síld hér
á landi í öllum mánuðum ársins,
en meginmagnið var á sumarver-
tíðinni og svo aftur síðustu tvo
mánuðina.
í töflum IV — VI endurspegl-
ast að nokkru sú þróun, sem átt
hefir sér stað síðastliðin þrjú ár.
Lítum fyrst á töflu IV, vetrar-
og vorsíldveiðarnar. Er þá miðað
við tímabilið frá byrjun ársins
fram að sumarsíldveiðum en þær
hefjast um eða upp úr miðjum
júní. Raunar er engin eðlileg
skipting að telja vetrarsíldveið-
arnar hefjast með janúar, því ein
samfelld vertíð er haustið og
fram í febrúar en þar sem hér
er verið að ræða einungis um
árið 1962 verður látið þar við
sitja.
Árið 1960 voru þessar veiðar
í byrjun og heildaraflinn aðeins
um 12 þús. tunnur. Veturinn 1961
munar orðið allverulega um síld
araflann og á árinu 1962 er vetr
arsíldin orðin þýðingarmikil, fyr
ir bátaútgerðina og fiskvinnsluna.
Voru allmárgir bátar, sem ekki
fóru til annarra veiða á þessum
tíma og enn fleiri, sem stunduðu
sildveiðar fram að þorskanetja-
vertíð og fóru aftur til síldveiða
strax að henni lokinni. Enda þótt
mestur hluti aflans færi til
bræðslu var þó um verulega hag-
nýtingu að ræða á annan hátt,
einkum frystingu og útflutning á
ísvarinni síld.
Það bar til nýlundu á vorver-
tíðinni, að norskar síldarverk-
smiðjur sendu skip til Suðvestur-
lands til kaups á síld til flutnings
í bræðslu í Noregi. Hefir norskur
síldariðnaður átt við mikla erfið
leika að stríða undanfarin ár
vegna aflabrests á vetrarsíldveið
um þar og verksmiðjueigendum
datt nú í hug að bæta sér að ein
hverju upp skortinn á hráefni
með því að sækja það til íslands.
Hætt er þó við að það hafi orðið
æði dýrkeypt uppbót.
Eftir reynslu ársins 1961 og
með tilliti til þess, að fyrirfram
sölur á saltaðri og frystri síld
voru meiri nú en verið hafði áð
ur, m.a. á ýmsa markaði, sem
ekki höfðu keypt áður eða þá
mjög lítið, var ráð fyrir því gert,
að haustsíldveiðarnar mundu hef j
ast snemma í október, enda mun
síldin hafa verið komin á mið-
in, þó sennilega alllangt úti. Hér
fór þó á annan veg. Deilan um
síldveiðikjörin, sem hafði verið
leyst fyrir sumarsíldveiðarnar
með gerðardómnum kom nú upp
að nýju og komið var fram yfir
miðjan nóvember áður en lausn
fengist á henni. Hófst því haust
síldveiðin meira en mánuði síðar
nú en árið áður en þrátt fyrir
það skorti lítið á það við lok
ársins, að sama aflamagn hefði
náðst. Þó var tíðarfar lengst af
stirt, svo sem oft vill verða á
þessum tíma árs. En hvorttveggja
var, að bátarnir voru nú fleiri,
sem stunduðu þessar veiðar og út
búnaður þeirra betri.
Vegna þess hversu vel hafði
tekizt til með sölu á frystri og
saltaðri síld var nú unnt að hag
nýta hlutfallslega mun meira til
?essarar vinnslu en áður og einn
ig var útflutningur ísvarinnar
síldar mun meiri, enda er nú
skortur á síld víða á mörkuðun-
um vegna minnkandi síldarafla
í Norðursjó og víð Noreg.
Eftir reynslu síðasta árs á-
kváðu eigendur síldarverksmiðja
á Suðvesturlandi að auka afköst
verksmiðjanna til muna fyrir
haustvertíðina 1962 en ekki var
þó öll sú aukning komin
í gagnið áður en árinu lauk.
TAFLA IV
Vetrar- og vorsíldveiðarnar við Suðvesturland
IJtflutt ísvarið, tn. uppmælt ........
Til frystingar, tn. uppmælt ..........
Til söltunar, tn. uppsaítað............
Til bræðslu, mál ......................
1 Hér af 16.849 tn. súrsíld.
2 Hér af til Noregs 17.356 mál.
1962
53.752
135.947
24.0611
444.7052
1961
43.457
85.624
44.223
144.019
1960
5.888
2.546
577
3.577
TAFLA V
Sumarsíldveiðarnar við Norður- og Austurland
1962 1961
Utflutt ísvarið, tn. uppmælt........
Til frystingar, tn. uppmælt ........... 42.119 24.384
Til söltunar, tn. uppsaltað .......... 375.429 363.741
Til bræðslu, mál ................... 2.024.153 1.188.822
TAFLA VI
Haustsíldveiðarnar við Suðvesturland
1962
Útflutt ísvarið, tn. uppmælt ............ 42.701
Til frystingar, tn. uppmælt ............. 166.041
Til söltunar, tn. upp'saltað ............. 98.8481
Til bræðslu, mál ........................ 226.403
1 Hér af 8.102 tunnur súrsíld.
2 Hér af 6.174 tunnur súrsíld.
1961
24.515
140.328
91.9482
301.389
1960
834
16.216
126.845
647.517
1960
321
125.293
51.488
65.054
Var þá fyrirsjáanlegt, að
vandræði mundu skapast með 4-
framhaldandi uppgripaveiði eins
og raunin hefir á orðið nú í jan
úar. Eitthvað mun þetta lagast
þegar fullum afköstum hefir ver
ið náð en ekki mun það þó
nægja ti lað taka við allri þeirri
síld, sem berst á land í afla-
hrotum.
Rætt hefir verið um þann
möguleika að flytja síldina til
verksmiðjanna á Norðurlandi en
gífurlegur kostnaður, er því sam
fara. Önnur leið væri sú að auka
enn afköst verksmiðjanna sUnn-
anlands eða byggja nýja verk-
smiðju, sem sinnti engu öðru en
sildarvinnslu, en allar þær verk
smiðjur, sem fyrir eru verða að
vinna úrgang frá frystihúsunum
og tekur það upp verulegan hluta
af afköstum þeirra eftir að vetr-
arvertíð er hafin að fullu. Þriðja
leiðin væri að byggja geymslur
við þær verksmiðjur, sem fyrir
eru, sem gætu tekið við veru-
legu magni þegar aflahrotur
koma en auðvelt er nú að geyma
síld alllangan tíma áður en hún
er unnin. Mundi þetta veita þeim
verksmiðjum, sem fyrir eru
möguleika til betri nýtingar af-
kastagetunnar og ætti þannig að
gera þeim kleift að greiða hærra
verð fyrir hráefnið. Er það raun-
ar yfirleitt svo, að miðað við af-
köst verksmiðjanna eru síldar-
geymslur þeirra mikils til of litl-
ar og væri nauðsynlegt og eðli-
legt að auka þær til stórra muna.
Með hinni vaxandi síldveiði
hefir þýðing síldarleitarinnar
aukist mjög. Má nú heita, að
leit sé haldið uppi nær allan
ársins hring. Á þessu ári varð
enn aukning á síldarleitinni er
bætt var við einu leitarskipi á
sumarvertíðinni og voru þau nú
þrjú, auk tveggja flugvéla eins
og áður. Þá voru lengst af haust-
vertíðarinnar tvö skip við leit.
Er ekki að efa, að þessi aðstoð
við síldveiðiflotann er honum
ómetanleg miðað við þær aðstæð
ur, sem nú eru við veiðarnar
og auka veiði-möguleikana mjög
verulega.
Þegar sumarsíldveiðarnar
skyldu hefjast í júní var óleyst
deila um hlutaskipti á síldveið-
unum. Höfðu útvegsmenn sagt
upp samningum og farið fram
á breytingar á hlutaskiptagrund-
vellinum með tilliti til hinnar
miklu fjárfestingar, sem ný leit-
artæki og veiðitæki höfðu leitt
til, en allur þessi útbúnaður hef-
ir að sjálfsögðu stóraukið veiði-
möguleika skipanna. Um þetta
náðist þó ekki samkomulag og
var allt útlit á, að verulegur
hluti vertíðarinnar og einmitt
sá hlutinn, sem undanfarin ár
hefir verið drýgstur, færi for-
görðum af þessum sökum. Tíl
þess að forða frá þeim voða sem
slíkt hefði getað valdið öllum
þeim, sem framfæri sitt hafa af
síldveiðunum og þjóðarbúinu í
heild greip ríkisstjórnin í taum-
ana og setti hinn 24. júní, bráða-
birgðalög um gerðardóm, er á-
kveða skyldi kaup og kjör á-
hafna á síldveiðiskipunum ef
ekki hefðu tekist samningar
milii aðila fyrir 10. júlí. Sam-
dægurs mátti heita að flotinn
færi úr höfn. Ekki er gott að
segja hvað tapazt hefir mikill
veiðitími framan af vertíð-
inni vegna deilu þessarar, en
miðað við fyrri reynslu má
gera ráð fyrir, að það hafi
getað verið um 2 vikur en ekki
er unnt að áætla neitt um það
beina veiðitjón sem af þvi varð.
En nú, að vertíð lokinni, er auð-
velt að reikna það dæmi hvað
mikið tjónið hefði orðið ef deil-
an hefði ekki verið leyst með
þeim hætti og á þeim tíma, sem
raun varð á. Rétt áður en deil-
an var leyst höfðu fá skip farið
út til veiða og fyrsta síldin mun
hafa veiðst 20. júní en almennt
hófst ekki veiðin fyrr en 24. og
25. júní.
Það, sem einkenndi þessa ver-
tíð einna mest var einmuna veð-
urblíða, sem að sjálflsögðu er
eitt þeirra atriða, sem úrslitaþýð
ingu hafa við síldveiðarnar. Raun
ar mátti segja, að allar ytri að-
stæður við síldveiðarnar á þess-
ari vertíð hafi verið hagstæðar
og er slíkt sjaldgæft.
Þrátt fyrir meiri söltun en:
nokkru sinni fyrr og aukningu
verksmiðjuafkasta á Austur-
landi og ennfremur meiri við-
búnað til flutninga á síld til
verksmiðjanna á Norðurlandi en
áður fór ekki hjá því, að tafir
yrðu á löndun á Austurlandi.
f fyrsta skipti var síld nú flutt
til Suðurlands með flutningaskip
um, bæði til Reykjavíkur og Vest
mannaeyja. Alls voru flutt 234
þús. mál frá Austfjörðum.
Láta mun nærri að heildarafl-
inn á sumarsíldveiðunum, eða
frá 24. júní til 15. sept hafi
orðið um 366 þús. smál. Ef bor-
ið er saman við góð aflaár áð-
ur fyrr, kemur í ljós að þau
hverfa alveg í skuggann. Það
sem kemst næst var árið 1944, en
þá nam heildaraflinn 222 þús.
smál. og meðalaflinn á skip hærri
en nokkru sinni fyrr * eða síðar
og er þá 1962 meðtalið. Árið 1940
var heildaraflinn ekki nema 215
þús. smál.
Síldarleitin á ekki lítinn þátt
í þessum mikla afla, og á það
bæði við flugvélarnar og leitar-
.skipin. Bætt var við einu leitar-
skipi. Er ekki vafi á því,
að í sumar hafa veiðst mörg
hundruð þúsund mál beint vegna
aðgerða síldarleitarinnar.
í töflu V er yfirlit yfir hag-
nýtingu sumarsíldarinnar.
Nokkur aukning varð á fryet-
ingu síldar en mest af þeirri síld
fer til beitu. Enn jókst saltsíld-
in og var því meiri en nokkru
sinni fyrr á einni vertíð.
Eins og jafnan þegar mikið
berst að fer meira til bræðslu og
aldrei hafa síldarverksmiðjurnar
fengið annað eins magn til
vinnslu og á þessari vertíð.
Hvalveiðar.
Undánfarin ár hefir farið
fram veruleg endurnýjun á hval
veiðiflotanum og í viðbót við
tvö skip á árinu 1961 kom á
þessu ári enn eitt skip. Þó ekki
sé þar um ný skip að ræða eru
þau mun stærri en hin eldri og
í alla staði betur fallin til veið-
anna.
Undanfarin ár hafa veiðarnar
gengið misjafnlega og yfirleitt
heldur treglega og virtist svo
sen> hvalurinn færðist fjær land-
inu.
Á þessari vertíð varð hér breyt
ing og veiddust nú 483 hvalir
en 350 árið áður. Búrhvalir voru
hins vegar heldur færri, eða 136
en 150 árið áður en aðrar tegund
ir voru langreiðar 303 og sand-
reyðar 44.
Fi;amleiðsla hvalafurða var
3460 smál. af lýsi, 2794 smál., af
kjöti og 2115 af mjöli.
SELJUM í DAG
Opel Kapítan 1960
glæsilegur einkabíll.
Bflasalan ÁLFAFELLI
Hafnarfirði — Sími 50518.