Morgunblaðið - 21.02.1963, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 21. febrúar 1963
MORCUNBLAÐIÐ
13
4-
Annars kemur mér í þessu ur hvort lagður er einn km af
Eftir hann kom Björn son-

Landiö

HVERGI hef ég á bæ komið,
þar sem jafn víðsýnt er af
heimahlaði eins og í Holti á
Síðu.
Þaðan blasir við allt undir-
lendi Vestur-Skaftafellssýslu
austan Mýrdalssands. Jökla-
kóngurinn heldur vörð í austri
þar sem hann gnæfir í tign
sinni yfir flatlendi Skeiðarár-
sands. í vestri blasir Mýrdals-
jökull við. Upp af sléttu sands
ins framan við hann rísa Haf-
ursey og Hjörleifshöfði. Beint
framundan Útsíðuheiðunum
handan Skaftár hreiðist
mesta hraun í íslands hyggð-
um — Skaftáreldahraunið 565
ferkm. að víðáttu. Það er úfið
og grátt og grett, ]>egar kom-
ið er að því. Héðan að sjá er
það eins og mjúkt og grænt
flosteppi. Einkum finnst mér
það fagurt yfir að líta á
haustin.
—oOo—■
Holt á Síðu er mikil jörð, —
ein landmesta jörð þessa héraðs.
Þar hefur jafnan verið búið vel
og búið stórt. í Skaftáreldum
voru þar þrjú heimili með 24
manns. Sex þeirra dóu í Móðu-
harðindunum. Er það færra en
á flestum öðrum bæjum. Bendir
það til þess, að þar hafi verið
betri aðstaða til að standa af sér
hörmungar eldsógnanna heldur
en víða annars staðar.
Eftir miðja síðustu öld var
hinn mikli og auðsæli búmaður,
Árni Gíslason, sýslumaður Skaft
fellinga. Þá var sýslumannsset-
ur á Klaustri og bjó hann þar
stórbúi. En annað bú hafði hann
í Holti. Þá jörð hafði hann keypt,
og þangað mun hann hafa ætlað
að flytjast er hann lét af em-
bætti. Efndi hann þar til húsa-
gerðar á stórmannlegan hátt.
Var það langhús mikið með
hlöðnum veggjum á þrjá vegu
en þili að framan. Grindin var
úr fírkahtstrjám af rauðviði og
þiljur flett borð úr sama úrvals-
efni. Þá var bárujárnið ekki
komið til sögunnar. Á þekjuna
— skarsúðina — var þakið ipeð
mel'stöngum og síðan tyrft yfir,
en framþilið var varið fyrir
yætu með zinkbynnum.
Þetta hús Árna sýslumanns
var hið vandaðasta og mjög
reisulegt & sinni tíð. Og enn í
dag sómir það sér vel á þessu
landmikla höfuðbóli, enda hefur
Bj örn í Holti, sem er smíður góð-
ur, haldið því við af vandvirkm
og alúð.
En það átti ekki fyrir Árna
sýslumanni að liggja að flýtja
búferlum í Holt, þótt hugur hans
hafi staðið til þess. Þegar hann
lét af embætti fluttist hann til
Krýsuvikur vorið 1880. Þar bjó
hann til dauðadags. Þá seldi
hann Holt Runólfi Jónssyni frá
Búlandi í Skaftártungu. Síðan
hefur sú ætt setið Holt og gert
garðinn frægan.
Hreppstjórar i melra
en hundrað ár
Runólfur 1 Holti var á allan
hátt hinn merkasti maður. Hann
var hreppstjóri i hartnær hálfa
Þjööfélagsleg nauðsyn að landbún-
aðurinn verði eítirsútt atvinnugrein
Rætt við Siggeir BJörns-
son, hreppstfóra,
Holti á Síðu
ur hans og var hreppstjóri í
meira en fimmtíu ár. Síðan hann
sleppti því starfi hefur Siggeir
sonur hans verið hreppstjóri
Kirk j ubæj arhrepps.
— Svo þetta hefur gengið í
erfð eins og konungsríkin í
gamla daga, segi ég við Siggeir
Björnsson. Ég sit inni í stofu hjá
þeim hjónunum í hinu nýja vist-
lega húsi þeirra í Holti.
— Það má segja það, svarar
hreppstjóri. Ætli það sé ekki
nokkuð algengt að sonur taki við
þessu af föður, ef hann á ann-
að borð staðnæmist í sveitinni.
Þú þekkir nú dæmi af því í
Hörgslandshreppi, þar sem hver
Bjarninn hefur tekið við af öðr-
um.
— Hvert er aðalstarf hrepp-
stjórans nú á dögum?
— Það er nú innheimta á op-
inberum gjöldum og að annast
dreifingu á ýmsum greiðslum frá
Runólfur Jónsson
þvf opinbera síðan tryggingamar
urðu almennar. Þá var hrepp-
stjóri formaður skattanefndar.
Nú eftir skattalagabreytinguna
er hreppstjórinn umboðsmaður
skattstjóra. Það verður mikið
starf. Auk þess á hreppstjóri að
annast mat á fasteignum milli
aðalmata er fer fram á 25 ára
fresti.
— Mvert er álit þitt á lög-
gæzlu á samkomum? Geta
hreppstjórarnir ekki hjálpað
eitthvað upp á sakirnar í þeim
efnum?
— Löggæzla á samkomum er
nú sem getur fer ekkert vanda-
mál hér hjá okkur, miðað við
það, sem er víða annars staðar
yfir sumarmánuðina. Ekki hef
ég trú á því að hreppstjóri geti
háft þar mikil áhrif.. Ég lít svo
á að eftirlit á samkomum sé bezt
komið í höndum lögreglumanna
frá Reykjavík. Auk þess þarf að
efla löggæzlu á vegunum yfir
sumarið. En til þess þarf mikil
fjárráð og fjölmennt lið.
sambandi í hug, að það þarf að
hamla gegn því að félagsheimil-
in verði of mörg. Allt eftirlit
verður þá viðráðanlegra og hús-
in geta orðið fullkomnari, held-
ur ef þau eru mörg og smá og í
samkeppni hvert við annað. All-
ur hreppa- og sveitarígur er
skaðlegur í þessu efni sem öðru.
Verkstjórn og vegagerð
Enda þótt ég hafi ekki hug-
mynd um hve há hreppstjóra-
launin eru, þykist ég viás um
að ekki geti þau verið neitt lifi-
brauð. Siggeir í Holti hefur líka
mörg járn í eldinum. Hann er
mjög starfshæfur maður enda
þótt hann hafi aldrei í neinn
skóla komið, — ekki einu sinni
barnaskóla. Holt er langt frá
skólastað, svo að öllum þeim
Holtssystkinum var kennt heima.
Samt reyndust þau ekki verr að
sér en skólabörnin þegar í próf-
in kom. — M. a. hefur Siggeir
verið vegaverkstjóri í 14 ár. Ég
inni hann því nokkuð eftir frétt-
um af samgöngumálum sýslunn-
ar. —
— Hvaff segir þú um þá stefnu
í vegamálum, sem nú er uppi að
fækka vinnustöðvum en vinna
meira á hverjum stað?
Björn Runólfsson
— Það er rétt stefna. Hin
mikla dreifing'vegfjárins, er áð-
ur tíðkaðist, kom ekki að sök
meðan unnið var eingöngu með
haka, kvísl og skóflu. En það
kostar mikið að flytja hinar stór-
virku vinnuvélar, sem nú eru not
aðar á milli vinnustaða. Fjár-
veitingar notast þeim mpn bet-
ur ,sem meira er unnið a hverj-
um stað. Þetta þarf vitanlega
ekki að valda því, að nokkur
sveit þurfi að vera afskipt um
lengri tíma, þótt áraskipti séu
gerð á því í hvaða vegi er unn-
ið. Ég fullyrði t. d. að það skiptir
ekki miklu máli fyrir vegfarend-
Frú Margrét Jónsdóttir og Siggeir Björnsson með börn
tvö.
sm
nýjum vegi árlega í tvö ár eða
þrír km. annað hvert ár.
— Hvað telur þú mest aðkall-
andi í samgöngumálum okkar
Vestur-Skaftfellinga eins og nú
standa sakir?
— Mér finnst alveg augljóst
að það er þetta tvennt: í fyrsta
lagi ný brú á Hólmsá. Gamla
brúin er síðan 1920, að hún var
endurbyggð eftir Kötlugosið. Þá
voru engin farar- og flutninga-
tæki þekkt hér eystra önnur en
hestar og hestvagnar. Það er því
hreinasta furða hve stór farar-
tæki hafa komizt yfir þessa
gömlu og kröppu brú. En nú er
ákveðið að byggja þarna nýja
brú í sumar. Hún verður mikið
mannvirki og eitt hið mesta fram
tak í samgöngumálum okkar. í
Holt a Siðu — gamli og nýi bærinn.
Siggeir Björnsson
öðru lagi vil ég nefna það, að
áríðandi er að upphleyptur veg
ur komi sem fyrst yfir allt Eld
hraunið. Eins og allir vita, verða
gömlu traðirnar í hrauninu ófær-
ar í fyrstu snjóum, en nýi vegar-
spottinn er auður hvernig sem
viðrar. Þetta er frekar auðunn-
ið verk úr því jarðýturnar vinna
á hrauninu. Það er verst hvað
langt er að sækja ofaníburðinn.
En næst þegar tekið verður til
við þennan veg, verður líklega
byrjað að austan og þá verður
stutt og gengur greiðara að flytja
rauðamölina úr Landbrotinu.
— Eins og allir vita eru íslenzk
ir vegir heimsfrægir fyrir króka
og hlykki. Er það satt, sem ég
hef heyrt, að það standi til að
búa til beygjur á hraunveginn,
sem getur þó legið eins og eitt
blátt strik þvert yfir hraunið?
— Já, það mun ákveðið að
hafa veginn ekki alveg beinan.
Mjög langir kaflar á vegi í til—
breytingarlitlu landslagi eru
taldir þreytandi í akstri og auka
því slysahættu.
Hvað kostar svona hús?
Enda þótt hreppstjórinn í Holti
sé önnur kafinn við verkstjórn,
bæði í vegagerð á vorin og slátr-
un á haustin, er búskapurinn 1
Holti þó aðalatvinnan.
Árið 1955 kvnætist hann Mar-
gréti Jónsdóttur, ættaðri úr Döl-
um vestur. Hófu þau búskap 1
Holti í sambýli við foreldra hans
og hefur svo haldizt síðan. 1
fyrra byggðu þau ungu hjónin
sér nýtt hús fyrir vestan gamla
bæinn. Það er bæði vistlegt og
vandað, raflýst frá vatnsaflsstöð,
sem Björn í Holti byggði fyrir
löngu. Það er með miðstöð og
öllum nútímaþægindum, vistlegt
og vandað að öllu leyti, enda
smíðað af einum hinna vand-
virku völunda þessarar miklu
hagleiksmannabyggðar — Skaft-
árþings — Sveini Björnssyni á
Fossi. Hann er einn hinna góð-
kunnu Svínadalsbræðra. Yfir-
smiður var Jón Valmundsson,
Vík, sömu ættar.
— Hvað kostar nú svona hús?
spyr ég hréppstjóra um leið og
ég virði fyrir mér hin nýju húsa-
kynnl.
— Ætli það verði ekki rúml.
300 þús. þegar allt er talið. Ann-
ars eru ekki öll kurl komin til
grafar ennþá, svo að ég get ekki
fullyrt það að svo stöddu.
— Það þætti nú víst ekki hár
byggingakostnaður í Reykjavík,
þar sem allir fagmannataxtamir
gilda. En er samt ekki erfitt að
standa straum af þessu með al-
mennum búskapartekium?
— Það er það sjálfsagt fyrir
alveg eignalausa lágtekjumenn.
En á þetta hús fékkst 100 þús.
kr. lán. Nú mun fást 150 þús.
kr. úr Stofnlánasjóði landbúnað-
arins. Svo kemur 40 þús. kr.
framlag úr nýbýlasjóði. Það er
óafturkræft.
— Svo þú ert ekkert svart-
sýnn?
— Nei, síður en svo. Mér
finnst landbúnaðurinn eigi held-
ur ekki rétt á sér ef fólkið, sem
stundar hann getur ekki veitt
sér það að búa í húsakynnum
sambæriiegum við það, sem
gengur og gerist Við sjóinn.
— Og heldurðu að hann geri
það?
Framhald á bls. 15,