Morgunblaðið - 01.05.1963, Blaðsíða 16

16
MORCVHBLAÐIÐ
Miðvikucfagur 1. maf 1963
Sjúkrabíllinn eftir áreksturinn. (Ljósm. Sv. Þ.)
Nýi sjúkrabíliinn eyöi-
leggst í árekstri
— Bókmenntir
Framhald af bls. 15
í Moskvu hafa sannarlega gert
sér grein fyrir valdi pennans, og
hefur það enn á ný orðið ærið
bert af ræðunni miklu, sem
Krúsjeff þrumaði nýlega yfir
500 forystumönnum bókmennta
og lista, var sérlega harðorður í
garð hins gamla og trygga Ilia
Ehrenburgs og tók í lurginn á
hinum djarfa og víðkunna for-
ingja hinna ungu, Jevtusjenkó.
Hann sagði, að fyrsta skrefið til
meira frelsis á sviði listrænnar
tjáningar mundi miða að þvi að
rífa niður það, sem áunnizt hefði
á sviði sósíalískrar listar. Og
hann mælti: „Friðsamleg sam-
búð á sviði listanna er tilræði
við Marx-Lenínismann, tilræði
við málstað verkamanna og
bænda. „.... Þetta er afdráttar-
laus afstaða og sannarlega kem-
ur hún fram í starfsaðferðum
kommúnista hér á landi gagn-
vart skáldum og rithöfundum,
sem eru þeim andstæðir og ekki
verða blekktir. Veilur í einka-
lífi slíkra manna nota þeir ná-
kvæmlega eins og Arthur Miller
lýsir, og eru gömul og ný dæmi
ærið nærtæk. Og auðvitað vega
þeir að verkum andstæðinganna.
Ef slíkur maður skrifar snjalla
bók og verulega vinsæla, þaga
þeir reyndar um hana oftast
nær, því að last gæti vakið ó-
vild og tortryggni. Sé bók and-
stæðings nýstárleg og raunar
merk, en ekki líkleg til vin-
sælda, enda á henni brotalöm, þá
ganga þeir strax á lagið, og ekki
er að sökum að spyrja, ef bók
eftir einhvers metinn andstæð-
ing er sérlega misheppnuð. En
svo er það líka háttur þeirra að
hirta lítillega annað veifið þau
skáld og rithöfunda úr hinum
kommúníska hópi, sem þeir vita
rígbundna á flokksklafann og
ekki varpa ýkjamiklum ljóma á
flokkinn. Þetta þykir þeim skyn
samlegt til að tryggja trú snobb-
attaníossa og nytsamra sakleys-
ingja á verðleika þeirra sem
vandlátra varðgæzlumanna á
vettvangi bókmenntanna og um
leið sýna flokksmönnum, að for-
ystan eigi sannarlega hvort
tveggja til, klappið og hrísið —
og að hrísið sé henni ekki síður
tiltækt, ef eitthvað kunni að
skorta á verðuga undirgefni. —
Þeir koma af stað umtali um
bækur, þar sem þeir vita, að
margir menn af ýmsu tæi hitt-
ast daglega, láta tugi sinna
manna kveða upp samhljóða
dóma, nota ekki sízt til þess
menn, sem lítt eða ekki eru
þekktir sem kommúnistar, og
þegar þeir, sem ekki kunna skil
á vinnubrögðum þeirra og ekki
hafa lesið umrædda bók eða ef-
ast um dómbærni sína, heyra
þessa dóma frá fleirum en ein-
um og bæði þennan og hinn dag-
inn, þá er venjulega björninn
unninn. Svo er það líka skipu-
lagt að dilla metnaðargjörnum,
ungum og þjóðfélagslega van-
þroska oflátum í menntamanna
stétt og ýta undir þá um að rífa
niður rit andstæðinganna, eldri
og yngri. Þá leggja þeir sig líka
mjög eftir erlendum bókmennta-
mönnum, sem hingað koma,
villa á sér heimildir og freista
að koma því inn hjá þeim, að
þarna séu þeir að ræða við hina
sönnu leiðtoga andlegs lífs á Is-
landi.
Kommúnistar sjá síðan uma,
að þá er þessir menn koma
til heimalands síns, hafi laun-
kommúnískir áhrifasnápar og
snobbattaníossar samband við
þá. Á þennan hátt hafa
íslenzkir kommúnistar feng-
ið aðstöðu í nágrannalöndum
okkar, og sízt spara þeir að halda
á lofti hér heima því, sem hin-
ir nytsömu erlendu sakleysingj-
ar dkrifa raunverulega eftir
þeirra forskrift, og vitanlega
geta þeir ráðið því, hvað út
kemur í jámtjaldslönduinum
af ritum íslenzkra höfunda. Allt
jþebta hefur sán áhrif. Með birt-
ingu hinna erlendu umsagna
sýna kommvúnistar grunlausum
löndum sínum, sem hakinir eru
þeirri alkunnu íslenzku vanmátt-
arkennd að taka mest mark á
erlendum umsögnum og mati,
jafnvel þótt þeir kunni hvorki
skil á matsmönnunum né hvern-
ig matið er til komið, hve út-
lendir menn séu þeim sammála,
— með þessu laða þeir eirnnig
að sér bókmenntasnobbana og
korna því inn hjá metnaðarsjúk-
um hispursmennum í hópi ung-
skálda, að hvarventa erlendis
liggi vegurinn til fjár og frama
um álhrifalendur hinna kommún-
ísku liðsodda . . . Hvort mundu
svo ekki þeir forystumenn, sem
þannig vinna, gæta þess vand-
lega að koma þjónum sínum eða
hjástoðum í hvers konar menn-
ingarlegar nefndir og ráð?
Ég spyr ekki af því, að þeir
heilskyggnir menn, sem fylgjast
með í íslenzkum stjórnmálum og
menningarmálum þurfi að hugsa
sig um og átta sig til að gera sér
þetta ljóst. En það skal tekið
fram, að helzt kjósa kommún-
istar að koma að slíkum trúnað-
arstörfum virtum og vel metn-
um borgurum, sem annað tveggja
eru ekki flokksbundnir kommún-
istar eða hafa ekki haft sig i
frammi sem slíkir, en reynast
eigi að síður ærið taumliprir sín-
um umbjóðendum. Þessir menn
eru máski kosnir í nefnd eða
stjórn, sem fulltrúar einhverra
virðulegra stofnana eða samtaka,
og hver getur svo sagt, að þeir
hafi tekið afstöðu eftir kommún.
ísku boði eða banni? Það eru
sannarlega þessir menn sjálfir,
sem fulltrúar sinna vel virtu sam
taka eða stofnana, sem hafa talið
rétt að ráða málunum eins og
þeim var ráðið, en kommúnista-
flokkurinn íslenzki hefur þar
engin áhrif haft!!
Hvað áttu svo lýðræðisflokk-
arnir að taka til bragðs, þegar
það loks rann upp fyrir forystu-
mönnum þeirra, hver eru vinnu-
brögð íslenzkra kommúnista?
Gátu þeir annað gert en reynt
að tryggja með flokkslegu valdi,
að opinber ráð og sjóðir yrðu
ekki einkafyrirtæki kommún-
ista? Hitt er svo annað mál, að
vandratað verður ævinlega með-
alhófið, þegar þannig er háttað
aðstöðu og málum.
Skattlagning rithöfunda
Bókarhöfundur telur illa bú-
ið að skáldskapnum af hendi
íslenzkra stjórnarvalda, og vist
er um það, að þar er ekki
hin lýðræðislega varðgæzla svo
vökul og framtakssöm sem
skyldi, og er á þessum vettvangi
að ýmsu að hyggja.
Ég þekki það mjög vel, að ís-
lenzk stjómarvöld hafa verið
því sérlega andstæð, að lagður
væri tollur á erlend rit, jafnvel
af lakasta tæi, og telja stjóm-
arvöldin það í ósamræmi við
vestræna menningarhefð að tolla
prentað mál, hve auðvirðilegt og
illkynjað sem það er —■ og jafn-
vel þótt tollinum skuli varið til
viðgangs íslenzkri menningu. Ég
hef ekki kynnt mér grundvallar-
viðhorf vestrærtna ríkja um þessi
efni, en mér skilst, að tollun
prentaðs máls sé talin höggva
nærri höftum á hugsanafrelsi.
Hins vegar veit ég, að á þriðja
tug þessarar aldar lögðu Norð-
menn toll á dönsk myndablöð og
sorprit í þeim tilgangi að vernda
norska bókaútgáfu og hagsmuni
norskra rithöfunda. Og kostu-
legt finnst mér það, ef það verð-
ur að teljast höggva nærri hugs-
anafrelsi að tolla lítillega prent-
að erlent rusl, en hins vegar
sjái ein ríkisstjórnin af annarri
ekkert athugavert við að hátolla
bókapappír, samtímis því, að
sá pappír er lágtollaður, sem
notaður er í þau rit, er einna
minnst mundi til vandað að mál-
fari, framsetningu og efnisvali.
Þar er siíkum bóknr.znntum
greiddur vegurinn til fólksins á
kostnað bókaútgefenda, s^álda
og rithöfunda — og til bættrar
hagsmunaaðstöðu erlenöum fé-
lögum og einstaklingum, sem
gefa út bækur og blöð — og
þá ekki sízt þeim, sem "hafa að
gróðavegi útgáfu lélegra blaða
og rita. Mundi ekki um/hyggjan
fyrir hugsanafrelsinu táka þarna
á sig ærið andhælislega mynd?
Þá má ekki gleyma því, að
á allar bækur, sem hafðar eru
á boðstólum, er lagður 3% sölu-
skattur. Ég é erfitt með að koma
þvi inn í mitt höfuð, að það sé
samrýmanlegt þeirri stefnu að
tolla alls ekki neitt af prentuðu
máli, sem inn er flutt, en svo er
þá sú hlið á söluskattinum, sem
snýr að íslenzkum rithöfundum.
Auðvitað gætu ritlaun verið
hærri, ef enginn væri söluskatt-
urinn. Það er algengt erlendis,
að rithöfundur fái ákveðinn
hundraðshluta af verði nvers
eintaks, sem selst af bókum
hans, og ef við tökum ís-
lenzk dæmi, mætti verða ljóst,
hve fáranlegt er og um leið
fjandsamlegt íslenzkum bók-
menntum að leggja söluskatt á
bækur, þótt ekki sé hann nema
3%.
Síðastiliðið ár komu út fjög-
ur bindi af ritsafni Gunnars
skálds Gunnarssonar. Hvert
bindi kostaði 295 krónur. Slík
verk seljast sjaldnast eins ört
og frumútgáfur einstakra bóka,
og vil ég því gera ráð fyrir, að
ekki hafi selzt nema þúsund ein-
tök af hverju bindi á útgáfuár-
inu, enda áður gefin út heild-
arútgáfa af ritum skáldsins. En
1000 x 295 x 4 eru ein milljón
eitt hundrað og áttatíu þúsund
krónur, og 3% af þeirri upphæð,
það er söluskatturinn, eru 35.400
krónur. Söluskatturinn nemur
þá tvö þúsund eitt hundrað og
áttatíu krónum hærri upphæð
en hin rausnarlegu heiðurslaun
skáldsins.
Svo er það nóbelskáldið. Eftir
hann voru endurútgefnar á árinu
tvær bækur, og auk þess kom
út ný bók. Verðið á hverju ein-
taki hinna endurútgefnu bóka
er 285 kr., en 265 krónur á þeirri
nýju. Gerum ráð fyrir, að af
endurútgáfunum hafi selst sama
tala eintaka og ég áætlaði að
selzt hefði af ritsafni Gunn-
ars Gunnarssonar. Það verða
þá 2000 x 285 krónur eða
alls 570 þúsund krónur. Mig
minnir, að Ragnar Jónsson hafi
sagt í blaðagrein frá því, að
sala á frumútgáfum bóka eftir
þetta skáld nemi á fyrsta ári
4000 eintökum. Sanvtals hefuar
þá nýja bókin selzt fyrir eina
milljón og sextíu þúsund
krónur, svo að öll salan nem-
ur einni milljón sex hundruð
og þrjátíu þúsundum króna. Þrjú
% af þeirri upphæð eru fjöru-
tíu og átta þúsund og níu hundr-
uð krónur, og þar eð heiðurs-
laun þeirra Gunnars Gunnarsson
ar eru jafn'há, hefur Nóbeiskáld-
ið greitt ríkinu í söluskatt af ný-
útkomnum bókum sínum fimmt-
án þúsund sex hundruð og átta-
tíu krónum meira en sem nem-
ur heiðurslaununum.... Svo
kemur vitaskuld skattur til rik-
isins og loks útsvar til sveitar-
innar. Sá, er þetta ritar, mun
hafa greitt um það bil sörnu
upphæð í söluskatt af bókum
sínum til rfkisins árið, sem leið,
og 'honum var úthlutað sem rit-
höfundarlaunum.
Þess er rétt að geta, að Gunn-
ar Gunnarsson varður sjötíu og
fjögurra ára í vo«r. Hann verður
því á þessu ári orðinn sjö ár-
um eldri en borgarar þjóðfélags-
ins eru, þegar löggjafinn telur
starfsorku þeirra orðna það litla
að nauðsyn beri til að veita þeim
ellilaun — enda borgarana þá
yfirleitt slíkra launa verðuga
sakir langs starfs í þágu þjóð-
félagsins. Það eru mörg ár, síð-
an Gunnar Gunnarsson var tal-
inn verðugur heiðurslauna. Ég
hef ekki athugað, hve háan skatt
honum var geirt að greiða árið
1962, en mér þykir ekki ólíklegt,
að skattur og söluskattur nemi
talsvert hærri upphæð, en heið-
urslaunin, og ég býst varla við
að hann hafi hlotið ellilaun.
Halldór Kiljan Laxnoss skortir
enn sex ár upp á að komast á
ellilaunaaldurinn, svo ríkinu er
ekki vandgert við hann!
Ég þykist vita, að almenning-
ur geri séir ekki grein fyrir
þessum staðreyndum, og ég leyfi
mér að efast um, að háttvirtum
al'þingismönnum sé það ljóst, —
já, ég er ekki illkvittnari en
það, að mér er næst að halda
að hæstvirtar rikisstjórnir okk-
ar hafi ekki athugað þetta.
ÞAÐ ÓHAPP vildi til laust eftir
kl. 13 á mánudag, að hinn nýi
sjúkrabíll slökkviliðsins varð
fyrir svo miklum skemmdum í
árekstri, að hann er talinn ó-
hæfur til sjúkraflutnings.
BíWinn var að flytja roskna
konu af slysstað. Hafði hún
dottið út úr strætisvagni á bið-
stöð við Nóatún. Á mótum Bar-
ónss'tígs og Hverfisgötu var
sendiferðabíl ekið á hægri hlið
sj'úkraibílsins. Var hinn síðar-
nefndi þó með deplandi rauð
ljós og þeytti lúðra (sírenur),
en ökumaður sendiferðabílsins
virðist ekki hafa áttað sig á því
í tæka tíð. Lenti hann beitnt
fyrir á miðja hlið sjúkrabílsinis,
og er sú hlið með öllu. ónýt, en
í NÆSTU viku heldur Karlakór
Reykjavíkur söngskemmtanir í
Austurbæjarbíói. Meðal verka á
efnisskránni verða lög úr banda-
ríska söngleiknum „West Side
Story“ eftir Leonard Bemstein.
Hljómsveit verður kóraum til að-
stoðar í sumum verkanna.
Fótur og fit uppi
í Grindavík
GRINDAVÍK, 29. apríl. — f gær-
kvöldi upp úr kl. ellefu varð
fólk hér vart við ljós, sem var
að reka að landi skammt fyrir
utan plássið. Hélt fólk, að hér
væri bátur á reki. Voru gerð-
ar ráðstafanir til að hafa allt
tilbúið með björgunartækin.
Menn fóru þegar út með fjöru
að grennslast eftir ljósinu. Hlust-
að var á öllum, bylgjum í bátum,
en enginn heyrði neitt.
Sem betur fór var engin hætta
á ferð. Þetta reyndist vera
karbíd-dós, sem farið er að nota
á bjargihringi. Hefur dósinni
9ennilega verið fleygt, en ljós
kviknar á henni, þegar hún kem
ur í sjóinn. — G.
Dýrin í Hálsaskógi
næsta haust
SVO mikil eftirspurn var eftir
aðgöngumiðum á barnaleikinn
Dýrin í Hálsaskógi sem var sýnd-
ur s.l. sunnud. að margir urðu
frá að hverfa. Á fyrsta sumar-
dag voru tvær sýningar á leikn-
um og seldust allir miðar á þær
á 3 klukkutímum. Sýningar á
leiknum geta ekki orðið fleiri að
þessu sinni svo að ákveðið hefur
verið að sýna leikinn aftur næsta
haust.
auk þess rifnaði vinstri hliðin,
sjúkrakarfan er ónýt, og fleiri
skemmdir urðu. Er bíllinn talinn
ónothæfur til sjúkraflutninga í
framitíðinni, þvi að slíkir bílar
verða að vera algerlega öruggir,
Þetta var aðalbíll slökkviliðs-
ins til sjúkraflutninga enda
nýasitur og beztur. Hann var tek-
inn í notkun 5. nóv. s.L, en þó
var búið að aka honum rúma
23 þúsund km. ,
Þegar á mánudag var farið
að gera tilraunir til þess að út-
vega nýjan bíl hið allra fyrsta,
en jafnvel er áætlað, að af slíku
geti ekki orðið fyrr en eftir 3—4
mánuði. Er það að vonum mjög
bagalegt.
Kórinn mun væntanlega syngja
á sex tónleikum að þessu sinni, —-
þar af fimm fyrir styrktarfélaga,
sem eru hátt á fjórða þúsund.
Sigurður Þórðarson, sem verið
hefur stjórnandi Karlakó'rs
Reykjavíkur í 36 ár hefur nú lát-
ið af því starfi en við tekið ungur
tónlistarmaður Jón S. Jónsson,
sem er nýkominn heim frá námi
í Bandaríkjunum.
Shíðavélin til
Grænlands
SKÍÐAFLUGVÉL Flugfélagsins
heldur nú áfram að dreifa vist-
um til veðurathugunarstöðvanna
á austurströnd Grænlands. í gær
flaug hún fullhlaðin til Scores-
bysund og jafnframt fór Sky-
mastervél fullhlaðin varningi til
Meistaravíkur, sem er eins konar
birgðastöð í þessu flugi. Skíða-
vélin fer til Meistaravikur og
tekur þar varninginn, sem verður
fluttur til þriggja staða: Dan-
markshavn, Daneborg og Scores-
bysund, samtals sex ferðir. Áætl
að er, að þetta taki þrjá daga,
ef allt gengur að óskum.
Þing LÍV á
Sauðárkróki
4. ÞING Landssambands £s-
lenzkra verzlunarmanna verður
að þessu sinni haldið á Sauðár-
króki dagana 3.—5. maí. Um 70
fulltrúar munu sitja þingið frá
19 sambandsfélögum L.Í.V. Fyrir
þinginu munu liggja mörg þýð-
ingarmikil mál, svo sem kjara-
málin, en í undirbúningi er gerð
heildarkjarasamnings verzlunar-
fólks.
(Frétt frá L.Í.V.)
Korlokór Reykjavíknr syngur
úr „West Side Stcry“