Morgunblaðið - 15.06.1963, Blaðsíða 8

8
MORGVIVBLAfílÐ
Laugardagur 15. júní 1963
Hver veröur steína nýs páfa?
lijör Kans hsfst 19. júní
Miðvikudaginn 19. júní
hefst í Róm kjör nýs páfa. 82
kardínálar koma þar saman
í Sixtusarkapellunni, og
verður gengið til atkvæða, þar
til einhver hlýtur tvo þriðju
hluta atkvæða og einu betur.
Það er þegar ljóst, að sá,
sem tekur við af Jóhannesi
páfa XXIII. verður að glíma
við mörg vandamál, sem Jó-
hannesi hafði ekki auðnazt að
leysa.
1 stórum dráttum má segja
að helztu áhugamál Jóhann-
esar páfa hafi verið þrjú:
Kirkjuþingið, friðarmálin í
heiminum og kirkjan í komm-
únistalöndunum.
Framlag hans á þessum
sviðum hefur vakið óskipta
athygli um heim allan. Það
snertir jafnt kaþólska og mót-
mælendur, enda lýsti hann
því yfir, að hver hefði rétt til
að biðja eftir sannfæringu
sinni.
Hvort framhald verður á
þeirri stefnu, sem Jóhannes
páfi XXIII. markaði, er ekki
víst. Afstaða kardínálanna er
misjöfn, sumir eru fylgjendur
umbótastefnu, aðrir eru í-
haldssamari.
Kirkjuþingið
Er lát páfa bar að höndum,
var sjálfkrafa tekið fyrir frekara
starf Kirkjuþingsins. Nýr páfi
verður að kalla það saman á
nýjan leik. Þótt enginn viti enn,
hver hann verður, þykir mjög
sennilegt, að hann muni tryggja
áframhaldandi störf þingsins.
í hópi kardínála ríkja að vísu
mismunandi skoðanir um ágæti
þingsins. Ýmsir íhaldssamir
kardínálar líta það allt að því
Siri, erkibiskup í Genúa
óvinsamlegu auga. Má þar eink-
um vísa til ákvarðana þingsins,
s.s. þess, að það samþykkti, að
leikmenn héldu guðsþjónustur,
þar sem skortur er á klerklærð-
um mönnum, og jók við völd
biskupa, svo að þeir þyrftu ekki
að leita jafn oft til Vatikansins,
og verið hafði.
Að vísu ganga þessar reglur
ekki í gildi, nema þær hljóti sam
þykki næsta páfa, né heldur get-
ur þingið komið saman næsta
haust, nema hann mæli svo fyr-
ir.
Hitt er flestum kardínálum
ljóst, að Kirkjuþingið vakti mikla
athygli um heim allan, þá ekki
sízt meðal kaþólskra biskupa.
Margir bandarískir biskupar,
sem komu vantrúaðir til þings-
ins, fóru þaðan ánægðir. Jafnvel
biskupar frá S-Ameríku, sem tal-
ið var, að helzt myndu sýna and-
stöðu við nýjungar, tóku hönd-
um saman við þá, sem vildu um-
bætur. Einn æðstu manna kaþ-
ólsku kirkjunnar hefur sagt:
Biskuparnir hafa komið fæti
milli stafs og hurðar, og það
verður erfitt að loka hennL
Afstðan til kommúnista
og friðarmálin
Annað vandamál, sem bíður
nýs páfa, er sambúðin við komm
únistalöndin.
Margir af ráðgjöfum Jóhann-
esar páfa voru andvígir sam-
skiptum hans við ráðamenn
kommúnistalandanna. Jóhannes
páfi var á þeirri skoðun, að þótt
kommúnistar ættu sök á mörg-
um vandamálum, þá væri ekki
hægt að horfa fram hjá þeim.
Því áttu fulltrúar hans leynileg-
ar viðræður við fulltrúa komm-
únista.
Af þeim leiddi m.a., að Josyf
Slipyi, erkibiskup í Ukrainu, var
látinn laus, eftir 18 ára vist í
sovézku fangelsi. Hafnar voru
viðræður um framtíð Mindzenty,
kardínála í Ungverjalandi, og
Joseph Beran, erkibiskup í Tékkó
slóvakíu. Þær hafa þó fallið nið-
ur, og það er undir afstöðu nýs
páfa komið, hvort þær verða
teknar upp að nýju.
Segja má, að „friðsamleg sam-
búð“ hafi átt sér stað milli kirkj-
unnar og kommúnistaríkjanna að
Confalonieri, meðlimur
kirkjuráðsins
undanförnu. Á hinn bóginn verð-
ur ekki á það dregin dul, að
kaþólska kirkjan í kommúnista-
löndunum á enn við mikil vanda-
mál að etja. í þeim löndum búa
nú um 70 milljónir rómversk-
kaþólskra manna. Um 82% allra
Pólverja játa þau trúarbrögð,
74% Tékka og 35% Júgóslava.
Þó er það aðeins í Póllandi, að
kirkjan nýtur nokkurs frelsis.
í Tékkóslóvakíu eru 12 biskupar
í fangelsi, eða er meinað að sinna
störfum. Þar hefur ríkið tekið
alla skóla kaþólskra manna í
sínar hendur, og öll trúarbragða-
félög og samkundur hafa verið
leystar upp.
í Rúmeníu má segja, að starf-
semi kirkjunnar liggi að mestu
eða öllu leyti niðri. X Lithauen
eru 4 biskupsdæmi af sjö án
biskups, og biskup eins hinna
þriggja í fangelsi.
í Kína voru flestir biskupar
annað hvort reknir úr starfi eða
fangelsaðir fyrir mörgum árum.
Prestar og nunnur, sem enn fá
að sinna málefnum kirkjunnar,
verða að stunda borgaraleg stöf
á daginn. Mörgum kirkjum hef-
ur verið breytt í danshús.
Nýr páfi verður að taka tillit
til þessa ástands. Hann verður
að ákveða, hvort haldið skuli á-
fram viðræðum við kommúnista.
Með tilliti til þess, að það voru
kommúnistaleiðtogarnir, sem
áttu upptökin að nánari sam-
skiptum við Vatikanið, þá verð-
ur það að teljast ábyrgðarhluti
fyrir nýjan páfa, ef hann ákveð-
ur að binda enda á þessar við-
ræður.
Jóhannes páfi hafði miklar á-
hyggjur af ástandinu í S-Amer-
íku. Þar hafa kirkjunnar menn
orðið fyrir mikilli gagnrýni,
vegna meintrar andstöðu við
efnahagslegar umbætur. Þa er
og skortur á prestlærðum mönn-
um í álfunni.
í Afríku eru um það bil 10%
íbúanna kaþólskir. Hlutfallslega
fer kaþólskum mönnum þó fækk
andi, því að æ fleiri gerast Mú-
hameðstrúar. Þá hefur kirkjan
átt þar í vök að verjast, vegna
afstöðu Portúgala í Goa og víð-
ar, en Portúgal er, eins og kunn-
ugt er, eitt af helztu vígjum kaþ-
ólskrar trúar.
Ástandið á ítalíu
Á Ítalíu ríkja misjafnar skoð-
anir. Kristilegi demokrataflokk-
urinn, sem nýtur stuðnings kirkj
unnar, tapaði fylgi til kommún-
ista í síðustu kosningum. Marg-
ir ítalir, sem óánægðir eru vegna
þessara úrslita, kenna því um, að
Kristilegir demokratar hafi —
með samþykki kirkjunnar, tekið
upp stjórnarsamstarf við vinstri
sinnaða sósíalista.
Þá má nefna eitt stórverkefni,
sem bíður nýs páfa: hvort hald-
ið skuli áfram á hafinni braut,
að leita sáttar og samlyndis við
kristna menn, sem ekki eru kaþ-
ólskir.
Jóhannes páfi veitti lúthersk-
um klerkum áheyrn. Hann hvatti
til þess, að kaþólskir og lúthersk-
ir skiptust á áheyrnarfulltrúum,
er meiriháttar kristilegar sam-
komur eru haldnar. Það var
reyndar eitt af meginverkefnum
Kirkjuþingsins að „taka upp
nýja stefnu“, er leitt gæti til frek
ari einingar kristinna manna.
Jafnvel á dánarbeði sínum hafði
Jóhannes páfi XXIII margsinn-
is yfir setninguna: „Ut unum
sint“, þ.e. „Lát þar vera einn“.
Margir íhaldssamari klerka
kaþólskra efast mikið um vizku
þá, sem liggur að baki slíkum
aðgerðum. Þeir telja, að þær
leiði aðeins til verri aðstöðu
kirkjunnar.
Á hinn bóginn verður ekki
framhjá því horft, að Jóhannes
páfi vakti sterkar tilfinningar í
brjóstum lútherskra manna með
afstöðu sinni, og má telja vafa-
samt, að nýr páfi geti tekið upp
afskiptaleysi það, er áður ríkti
í þessum efnum.
Þeirrar skoðunar gætir því
víða, að næsti páfi muni halda
áfram að vinna að helztu áhuga-
málum Jóhannesar XXIII. Þó er
jafnframt talið, að varla muni
gæta þess eldlega innblásturs,
sem einkennndi Jóhannes páfa,
það hálft fimmta ár, sem hann
var við völd.
Páfakjörið
Kardínálarnir, sem ganga til
kjörsins í næstu viku, eru 82
talsins. Þar af eru aðeins 29 ít-
alir, 53 koma frá öðrum lönd-
um.
Þrátt fyrir það, er þó talið
nokkurn veginn víst, að nýr páfi
komi úr hóp ítölsku kardínál-
anna. Hvort þar verður hins veg-
ar um að ræða fylgjanda um-
Marella, meðlimur kirkjuráðsins
bótastefnu Jóhannesar, eða ein-
hvern úr hópi íhaldssamari kardí
nála, er erfitt að fullyrða. Margir
telja, að um verði að ræða ein-
hvern þann, er fara vill meðal-
veginn.
Sú skoðun er m.a. studd þeirri
staðreynd, að margir þeirra kardí
nála, sem hlynntir hafa verið
stefnu Jóhánnesar, telja, að kirkj-
an verði að fá tíma til að aðlaga
sig þeirri stefnubreytingu, sem
átt hefur sér stað.
Þótt erfitt sé að skipa kardí-
nálum í flokka, eftir því, hvort
þeir teljast íhaldssamir, umbóta-
sinnaðir eða hægfara umbóta-
sinnar, þá er það þó staðreynd,
innan kirkjunnar og í hópi kardí
nála gætir mikils skoðanamunar.
Á þessum skoðanamun byggjast
úrslit páfakjörsins.
Helzti talsmaður stefnu Jó-
hannesar páfa, þ.e. sá, er hvað
mest kveður að í hópi umbóta-
Sixtínusarkapellan
Montini, erkibiskup í Milanó.
sinna, er Montini, kardínáll, erkl
biskup í Mílanó. Montini varð
meðal þeirra fyrstu, sem Jóhann
es gerði að kardínála. Montini
er talinn vera mjög vel að sér
um alþjóðamál.
Þó telja margir, að hann hafi
heldur sett niður, meðan Kirkju-
þingið stóð. Er honum borið á
brýn, að hafa fylgt hentistefnu,
þ.e. verið hálfvolgur í afstöðu
sinni til ýmissa breytinga, sem
þar voru ræddar.
Sakir þess, hve Montini hefur
oft verið talinn líklegur arftaki
Jóhannesar páfa, telja nú marg-
ir í hópi leikmanna, að hann
muni ekki ná kjöri. Er í því
sambandi haldið á lofti gömlu
spakmæli: Sá, sem gengur til
kjörs páfa, kemur þaðan sem
kardínáli.
í hópi íhaldssamra má nefna
kardínál Siri, erkibiskup í Genúa.
Hann er þó aðeins 57 ára, og
því talinn of ungur til að taka
að sér slíkan starfa. (Venjulega
er talið heppilegt, að nýr páfi sé
á aldrinum 60-80 ára).
Þá er ekki talið ólíklegt, að
íhaldssamir hafi annan kardí-
nála í huga, Antoniutti, en hann
á nú sæti í kirkjuráðinu.
í hópi biskupa eru fleiri, sem
aðhyllast stefnu umbótasinna.
Því er þó ekki þannig farið með
kardínála, og vafi er talinn leika
á því, að skipting þeirra eftir
skoðunum sé á þann veg, að einn
hópur sé öðrum fjölmennari, a.
m.k. svo fjölmennur, að hann
geti ráðið kjöri eins úr sínum
hópi.
Því kann fulltrúi hægfara um-
bótasinna að verða fyrir valinu.
í þeirra hópi eru m.a. kardínál-
arnir Marella og Confalonieri,
sem báðir eiga sæti í kirkjuráð-
inu.
Uppeldisþing
hefst í dag
13. UPPELDISMÁLAÞING Sanv.
bands íslenzkra barnakennara og
Landssambands framhaldsskóla-
kennara verður haldið í Melaskól
anum 15. og 16. júní og hefst á
laugardag kl. 10 f.h. en þá mun
menntamálaráðherra ávarpa þing
ið.
Helztu mál þingsins eru þessi:
Uppeldi og fræðsla. Frunmmæl
andi dr. Broddi Jóhannesson,
skólastjóri.
Starfræn kennsla. Frummæl-
andi Marinó Stefánsson, kennarL
Á að lengja skólatímann?
Frummælandi Magnús Gíslason,
námsstjóri.
Félagsstörf í skólurn. Sex skóla
menn hefja máls með viðræð-
um.
í sambandi við þingið verður
sýhing á skólavihnu nemenda á
barna- og gagnfræðastigi. Gunn-
ar M. Magnúss, rithöfundur, hef-
ur séð um uppsetningu sýning-
arinnar. Sýningin verður opia
almenningi 17. júní kL 10—7,