Morgunblaðið - 15.06.1963, Blaðsíða 15

<!' •; f>. ijN i( s. \\ u ",i i’i :■ v\
MORGVISBLAÐIÐ
15
(éii'
Laugardagur
15. júní 1963
Concorde - þyrnir
Bandaríkjamanna
Pan American pantar sex Concorde-þotur
af Bretum og Frökkum
ALLT þykir nú benda til þess,
að Bandaríkjamenn lúti í
lægra haldi í kapphlaupinu
um smíði fyrstu farþegaþot-
unnar, sem flýgur hraðar en
hljóðið. Bretar og Frakkar
hafa, eins og áður hefur verið
getið, undirritað samninga
um samvinnu í smíði Con-
corde-farþegaþotunnar, sem á
að fara 2,2 sinnum hraðar en
hljóðið, eða um 1450 mílur á
klst.
í fyrsta sinn í sögu flugsins
hefur bandarískt flugfélag,
þ.e.a.s. Pan American, gert
pantanir á evrópskri flugvéla
tegund, sem enn er í undir-
búningi, en þetta félag, sem
talið er hið voldugasta í
Bandaríkjunum, gerði hinn 4.
þ. m. pöntun á sex þotum af
Concorde-gerð. Eiga þær að
afhendast á árunum 1968 og
1969.
í nóvember sl. var undirrit-
aður samningur milli ríkis-
stjórna Bretlands og Frakk-
lands um sameiginlegt átak til
að byggja nýja farþegaþotu,
er flogið gæti með rúmlega
tvöföldum hraða hljóðsins.
Hafa þessar ríkisstjórnir lagt
fram 500 milljónir dala til að
flýta framkvæmdum. Sömu-
leiðis hafa flugfélögin Air
France og B.O.A.C., sem eru
ríkisfyrirtæki í þessum tveim-
ur löndum, lagt fram sinn
skerf og pantað sex þotur
hvort fyrir sig.
Þegar er hafinn undirbún-
ingur að smíði Concorde í
verksmiðjum British Aircraft
Corp. og Sud-Aviation í Frakk
landi, sem framleiðir m.a. hin-
ar víðfrægu Caravelle far-
þegaþotur, og reiknast mönn-
um til, að hin nýja þota verði
komin í notkun árið 1970.
Concorde á, eins og áður
segir, að fljúga 1450 mílur á
klst., en það þýðir ,að flug-
tíminn yfir Atlantshaf, milli
New York og Parísar, styttist
frá því sem hann er nú með
hraðfleygustu farþegaþotum
úr 614 klst. í rúmar 3 klst.
Eitt hundrað farþegar munu
rúmast í Concorde og verður
í augum
þeim tryggt að fá að njóta
útsýnisins á flugi sem hingað
til, en áður var talið, að það
yrði miklum erfiðleikum bund
ið hafa nokkra glugga á far-
artæki sem þessu. Efnið, sem
nota á til smíðinnar, er alum-
iniumblanda og auk þess tit-
anium og ryðfrítt stál, er not-
að verður þar sem hitans gæt-
ir mest. Fjórir þrýstilofts-
hreyflar, framleiddir af Brist-
ol Siddeley, verða aftast und-
ir deltá-vængjum þotunnar.
Verður því svo til allur hávaði
frá vélunum fyrirbygður í
farþegaklefa. Flughæð þotunn
ar verður 65 þús. fet eða
helmingi meiri en flughæð
þeirra farþegaþota, sem nú
eru í notkun.
Concorde-þotan er Banda-
ríkjamönnum mikill þyrnir í
augum. Segja má að þeir hafi
beðið lægri hlut í þotukapp-
hlaupinu, þó að þeir hefðu að
lpkum komið fram með stærri
og hraðfleygari farþegaþotur
en framleiddar höfðu verið í
Concorde-farþegaþotan, sem
smiða á næstu fimm árum.
Evrópu. Um árabil hefur
smíði farþegaþotu, er færi
hraðar en hljóðið, verið til
athugunar, en á ýmsu hefur
strandað. Bandarískir flug-
vélaframleiðendur telja, að
vegna gífurlegs kostnaðar og
áhættu, verði þeir að njóta
stuðnings ríkisins til fram-
leiðslunnar.
En nú hefur Kennedy
Bandaríkjaforseti hvatt ein-
dregið til þess, að hafin verði
af fullu kappi samkeppni við
Breta og Frakka. Gerði hann
það í ræðu daginn eftir að til-
kynnt var um pöntun Panam
á sex Concorde-þotum. Er
talið, að forsetinn hafi með
þessu viljað koma í veg fyrir
Bretar og Frakkar hyggjas*
frekari pantanir á Concorde
af. hálfu bandarískra flugfé-
laga.
Hyggjast Bandaríkjamenn
nú smíða þotu, sem næði þre-
földum hljóðhraða, eða 2000
mílum á klst. og á hún að af-
hendast eftir 1970. Bandaríkja
menn eru þó enn mjög ugg-
andi um sinn hlut, þar sem
slík þota yrði gerð úr titani-
um og ryðfríu stáli eingöngu,
og enn er verið að gera til-
raunir með þessi efni í X-15
þotunni. Er því augljóst, að
þeir eiga fyrir höndum miklu.
margþættara tilraunastarf en
Bretar og Frakkar, sem smíða
þotu úr efni, sem notað er í
flugvélaiðnaðinum í dag og
hreyflarnir, sem eiga að knýja
Concorde áfram, eru þegar
fyrir hendi.
Þá valda markaðshorfur
einnig áhyggjum vestan hafs.
Talið er, að markaður yrði fyr
ir 200 þotur í öllum heimin-
um og vonast er til, að seldar
verði 130 Concorde-þotur,
þannig að litlir sölumöguleik-
ar verða eftir fyrir annarri
tegund, jafnvel þó að hún
bæri af í flestu tilliti.
Hugsanlegt útlit bandarísku þotunnar, sem á að ná þreföldum
hljóðhraða.
Þorlákur IMarfeinsson
8. apríl 1880 — 6. júní 1963.
Hinn 8. apríl 1880 fæddist svein
barn að Hofsstöðum í Mývatns-
sveit, er skírt var Þorlákur. For
eldrar sveinsins voru hjónin Mar
teinn Halldórsson og Kristín Jóns
dóttir, sem þá bjuggu á Hofsstöð
um. Þá var hin mesta árgæzka,
blíðviðri um allt land, og svo
hafði verið allt írá áxamótum.
Og blíðviðrin héldu áfram.
Sólskin og blíður blær, ást og
umhyggja umvöfðu hinn unga
svein að Hofsstöðum. Slík voru
fyrstu kynni hans af lífinu. Þann
ig leið fyrsta sumar ævi hans.
Þorlákur var 7. barn foreldra
sinna, þeirra, sem upp komust.
Hin voru:
Kristbjörg, sem ung giftist Jóni
Jónssyni, prests Sveinssonar á
Mælifelli, og síðar Sigurði Jóns
syni á Yztafelli, er fyrstur ís-
lenzkra bænda varð ráðherra.
Halldór, varð bóndi í Grjótár-
gerði í Bárðardal.
Jón, er lengi bjó að Bjarnarstoð
um í Bárðardal og andaðist fyrir
fáum árum nær hálftíræður að
aldri.
Guðrún, giftist Sigurði Jóns-
syni, bónda á Hrappsstöðum í
Kinn.
Vigdís, giftist ekki, dó í Reykja
vík fyrir nokkrum árum.
Gunnar, varð bóndi í Kast-
hvammi.
Marteinn faðir Þorláks og
þeirra systkina, var af svokallaðri
Hraunkotsætt, en Kristín móðir
þeirra, var sonardóttir séra Jóns
Þorsteinssonar í Reykjahlíð, sem
var ættfaðir hinnar nafnkunnu
Reykj ahlíðarættar.
Sumarið 1880 var einmuna gott
fram til höfuðdags. Skepnuhöld
voru ágæt, grasvöxtur með bezta
móti, og nýting svo góð, að talið
er, að hverju strái hafi verið rak
að þurru af ljánni í garð.
En eftir höfuðdag spilltist veðr
áttan, og veturinn 1880—81 var
einn versti, er gamlir menn
mundu. Með honum hófst 10 ára
harðindatímabil. Þessi ár voru
strangur skóli fyrir þjóðina í
heild. Á þessum árum varð hún
að beita orku sinni til hins ítr
asta til að bjarga lífi sínu.
Er Þorákur var á 3. ári, dó fað
ir hans úr lungnabólgu. Hafði
hann farið vestur í Skagafjörð til
þess að vera við jarðarför Jóns
tengdasonar síns, manns Krist -
bjargar, og úr þeirri för kom
hann ekki aftur. Skömmu eftir
lát manns síns flutti Kristín frá
Hofsstöðum í Bjarnarstaði í
Bárðardal. Þar bjó hún með börn
um sínum þar til Jón sonur henn
ar tók við búinu. Þrátt fyrir föð
urmissinn og vont árferði leið
Þorláki vel á bernskuárum sín-
um. Hann var augasteinn móður
sinnar og eldri systkinin voru
mjög góð litla bróður sínum.
Þegar í bernsku kynntist Þor
lákur hinni merkilegu félagsmála
starfsemi Þingeyinga, er sannaði
hinn forna málshátt: „Neyðin
kennir naktri konu að spinna“.
Er harðindunum létti um 1890, er
Þorlákur var 10 ára, höfðu Þing
eyzkir bændur gert ýms merki
leg menningarátök. Þegar harð
indin léku þá sem verst, stofnuðu
þeir kaupfélag sitt, keyptu út-
lendar nauðsynjavörur frá er-
lendum heildsölum og fluttu
sjaifir ut framleiðsluvörur sínar.
Bókmenntavalcning var og mikil
í sýslunni. Félagsmálaáhuginn og
bókmenntavakningin hreif Þor-
lák þegar í bernsku. Hann var
snemma bókelskur og las mikið.
í æsku lærði hann fögur ljóð góð
skáldanna, og það má segja, að
fögur ljóð hafi yljað huga hans
og verið honum til yndis um &v
ina.
Um tvítugsaldur sat Þorlákur
tvo vetur í Möðruvallaskóla og
kynntist þar hinum ágætu kenn
urum, Jóni A. Hjaltalín og
Stefáni Stefánssyni.
Er Þorlákur var 25 ára gamall
kvæntist hann Sigríði Kolbeins
dóttur frá Stóru-Mástungu í
Gnúpver j ahreppi. Var bróðir
hennar Bergsteinn, sem lengi bjó
í Kaupangi, nafnkunnur bóndi.
Hún var greind.kona, hagsýn og
dugleg. Fyrstu búskaparár sin
bjuggu þau hjónin í Grjótárgerði
í Bárðardal. Þar fæddist þeim
dóttir, er var skírð Kristín eftir
ömmu sinni. Ekki áttu þau fleiri
börn. Árið 1912 fluttu þau í Kaup
ang og bjuggu þar í fjögur ár á
hluta úr jörðinni á móti Berg-
a»teini, bróður Sigríðar. Þaðan
fluttu þau að Veigastöðum, sem
eru beint á móti Akureyri austan
fjarðarins. Keyptu þau þriðjung
Veigastaða og bjuggu þar til vors
1948. Ekki leyfði jarðnæðið stór
an búskap, enda var Þorlákur
gætinn í fjármálum og gætti þess
að reisa sér aldrei hurðarás um
öxl. Hann var jafnan vel heybirg
ur og talinn góður fjármaður.
Hann hafði og ýmsum öðrum
störfum að sinna en búskapnum.
Hann sat 20 ár í hreppsnefnd
Svalbarðsstrandarhrepps og var
oddviti hreppsnefndarinnar í 13
ár. Hann var og lengi umboðsmað
ur Brunabótafélags íslands. Öll
störf leysti Þorlákur af hendi með
samvizkusemi og vandvirkni.
Dóttur sína Kristínu kostaði
Þorlákur í Menntaskólann á Ak-
ureyri, enda vann hún heima á
sumrin. Hún lauk stúdentsprófi
vorið 1932, og vorið eftir lauk
hún kennaraskólaprófi frá Kenn
araskólanum í Reykjavík. Hún
innritaðist í heimspekideild Há-
skólans 1937 og lauk um vorið eft
ir prófi í forspjallsvísindum með
ágætiseinkunn, og hafði hún þó
stundað kennslu með náminu um
veturinn.
Er þau Þorlákur og kona hans
brugðu búi á Veigastöðum fluttu
þau i Glerárþorp. Þar voru þau í
6 ár. Kristín dóttir þeirra hafði
fasta atvinnu í Reykjavík og
hafði unnið á skrifstofu Raf-
magnsveitu Reykjavíkur frá 1942.
Árið 1954 fluttu þau hjónin til
dóttur sinnar. Keypti hún íbúð í
Eskihlíð 6A, og þar bjuggu for-
eldrar hennar hjá henni meðan
þeim entist aldur.
Árið 1957 lagði hjartasjúkdóm
ur Þorlák í rúmið. Hafði hann þá
um allmörg ár kennt sjúkdóms
þessa. Skömmu síðar, hinn 27.
nóv. 1957 andaðist kona hans 84
ára að aldri.
Ekki komst Þorlákur aftur á
fætur og lá rúmfastur í fimm og
hálft ár. Þessi ár las hann mikið,
fylgdist vel með því, sem var að
gerast í stjórnmálum og bók-
menntum. Margir vinir hans
komu oft í heimsókn til hans.
Hann var oftast glaður og reifur
er hann ræddi um áhugamál sín,
hispurslaus og sjálfstæður í skoð
unum og rökfastur í viðræðum.
Er hann talaði um efni bókar, er
hann hafði nýlega lesið, ljómaði
svipur hans, en um þær bækur,
sfem honum féllu ekki, var hann
oft dómharður.
Þorlákur var gæfumaður 1
einkalífi sínu. í bernsku og æsku
naut hann í ríkum mæli ástar og
umönnunar móður sinnar. Kona
hans var honum tryggur og
traustur förunautur og unnust
þau hugástum. Dóttir hans var
yndi hans og eftirlæti. Á sambúð
hans og þessara þriggja kvenna
bar aldrei neinn skugga.
Eftir að Þorlákur var orðinn
einn með dóttir sinni vann hún
á skrifstofu eins og áður. En hún
lét föður sinn hafa síma við rúm
sitt. Gat hún því jafnan fylgst
með líðan hans og hringdi heim
til hans oft á dag. Hún kom og
jafnan heim til hans í matmáls-
tíma um hádegi, og var hjá hon
um öllum stundum, sem hún
mátti frá öðrum skyldustörfum.
Eins og ég hefi getið um komu
margir í heimsókn til Þorláks,
sérstaklega á kvöldin. Og oft
komu gestir til þeirra feðgina,
sem voru utanbæjarmenn og
gistu hjá þeim og voru hjá þeim
í fæði meðan þeir dvöldu í bæn-
um. Jafnan tók Kristín á móti
gestum þeirra með glaðværri al-
úð, og var mjög þakklát öllum
þeim, sem komu í heimsókn til
föður hennar, til þess að ræða
við hann og stytta honum stund
irnar. Innilegra samband á milli
föður og dóttur en þeirra Þor-
láks, mun fátitt. Hin óeigingjarna
ástúð og umhyggja, er Kristín
sýndi föður sínum, var frábær.
Þessi sl. vetur var einn hinD
Framh. á Bls. 17