Morgunblaðið - 30.06.1963, Blaðsíða 8

8
TH O R C U N B L A Ð 1 Ð
Surmudagur 30. júní 1963
N
Á 100 ára
afmæli
ÍDAG eru 100 ár frá fæðingu
Theodoru Thoroddsen. Hennar
mun lengi minnzt, einkum fyrir
tvennt. Fyrir þulur sínar og ann-
an skáldskap, og sem eiginkonu
Skúla Thoroddsen.
Theodora var fædd að Kvenna-
brekku í Dölum 1. júlí 1863. Faðir
hennar var séra Guðmundur Ein
arsson, Ólafssonar í Skáleyjum
á Breiðafirði. Systur séra Guð-
mundar voru þær Þóra í Skógum,
móðir séra Matthíasar Jochums-
sonar og Guðrún í Flatey, móðir
Andrésar, föður skáldkvennanna
Herdísar og Ólínu. Bernskuheim-
ili Theodóru að Kvennabrekku
var fjölmennt myndarheimili.
Þau presthjónin eignuðust fimm-
tán börn og komust aðeins þrjú
þeirra á legg: Ásthildur, er át.ti
Pétur Thorsteinsson á Bíldudal,
Ólafur læknir og Theodora.
HAUSTIÐ 1879 fór Theodora
fyrst að heiman, sextán ára
gömul, og nam við Kvennaskól-
, ' ■
Theodoru Thoroddsen
•nn í Reykjavík. 21 árs að aldri
giftist hún svo Skúla Thorodd-
sen.
Um bernsku Theodoru, segir
Sigurður Nordal í bók þeirri, er
hann gaf út með verkum hennar
fyrir nokkrum árum:
„Theodora kom úr föðurgarði
og handarjaðri móður sinnar með
ríka þörf á frelsi og sjálfstæði,
bæði í hugsun og athöfnum. Hún
hafði fengið svo góða menntun,
sem ung stúlka á þeim tímum
átti kost á, bæði í heimahúsum
■ og utan þeirra. En auk þess, sem
hún hafði lesið og til náms var
talið, bjó hún yfir óvenjulegum
forða af alþýðlegum fróðleik".
„En Thodora hafði líka verið
óþreytandi að láta karla og kerl-
ingar, heimafólk og aðkomandi
fara með sögur og vísur og veiða
upp úr þeim ýmislegt um örlög
þeirra sjálfra og annarra, sem
ekki var ætlazt til, að börn
fengju að vita eða bæru skyn-
bragð á. Og hún hafði ekki sízt
verið forvitin um olnbogabörn og
amakefli mannfélagsins, hagi
þeirra og tildrög þess, með hverj
um hætti þau hefðu orðið utan-
veltu í leitinni að gæfunni og
notum hæfileika sinna“.
BLÓMASKEIÐ ævi Theodoru
var sambúðin með manni sínum,
Skúla Thoroddsen. Áttu þau
miklu barnaláni að fagna og varð
fimm dætra og átta sona auðið.
Þau voru Unnur, gift Halldóri
Stefánssyni lækni, Guðmundur
prófessor, Skúli lézt 1917, Jón
lézt 1924, Þorvaldur, býr í Ame-
ríku, Kristín hjúkrunarkona, lát-
in fyrir skömmu, ógift, Katrín
læknir, ógift, Ragnhildur, gift
Pálma heitnum Hannessyni, Bolli
fyrrverandi bæjarverkfræðingur,
Sigurður verkfræðingur, Sverrir
bankafulltrúi og María, gift Har-
aldi Jónssyni lækni. Eitt barn-
anna, Þorvald misstu þau hjónin
í frumbersku. Níu þeirra eru á
lífi. Eru afkomendur Theodoru
og Skúla fjölmargir og er það
myndarlegur hópur.
Skúli eiginmaður Theodoru
var athafnasamur og umdeilur
maður, embættismaður, stjórn-
mólamaður og blaðamaður. Verð-
ur hinni merku sögu hans ekki
gerð skil hér. En erfitt hefur ver-
ið húsmóðurstarfið að standa við
hlið manni sínum í baráttuni og
sinna um leið stóru heimili og
fjölda barna og hasla sér völl í
bókmenntasögunni fyrir yndis-
legar þulur, auk kvæða og sagna.
Enn er vitnað til hjónabands
þeirra sem fyrirmyndar og er
sagt, að Theodora eigi drjúgan
þátt í ævistarfi Skúla vegna skiln
BILA
LCKK
Grunnur
Fyllir
Sparsl
Þynnir
Bon
EINKAUMBOÐ
Asgeir Ólafsson, heildv
Vonarstræti 12. - Simi 11073
ROYAL
T - 700
Árs ábyrgð á allri
bifreiðinni.
K R Ó IV!
Bolholti 6. —
>f Ódýr
>f Sparneytinn
>f Hár á vegi
Verð aðeins
kr. 114.000,00.
Varahlutir
fyrirliggjandi.
& Sfál
Sími 11381.
Félagslíi
Ferðafélag íslands
fer 2 sumarleyfis-
ferðir í næstu
viku. 4. júlí er 4ra
daga ferð um
Snæfellsnes og Dali. í þeirri
ferð er meðal annars komið
að Arnarstapa, Lóndröngum,
fyrir Búlandshöfða til Stykk
ishólms. Farið inn Skógar-
ströndina og fyrir Klofning
og um Skarðsströndina. Síðan
ekið um Bröttubrekku. Uxa-
hryggi Og um Þingvöil til
Reykjavíkur.
6. júlí er 9 daga ferð um
Vopnafjörð og Melrakkasléttu
Ekin þjóðleiðin til Vopnafjarð
ar, þaðan norður á Langanes
til Þórshafnar og Raufarhafn
ar, yfir Melrakkasléttu í Ás-
byrgi fyrir Tjörnes og til Húsa
víkur, Akureyrar og fleiri
merkra staða. Farið suður
Auðkúluheiði o.g Kjalveg til
Reykjavíkur. Allar nánari upp
lýsingar í skrifstofu félagsins
í Túngötu 5. Símar 11798 og
19533.
ings, samstöðu og hvatningar.
Fyrir þetta mun Theodoru einnig
lengi minnzt. í ævisögu Skúla er
sagt, að hjónaband þeirra hafi
verið „hrukkulaus fyrirmynd“.
Segja þau orð meira, en langt
mál hér.
53 ÁRA AÐ ALDRI missti Theo-
dora mann sinn eftir 32 ára sam-
búð. Þá átti hún 38 ár eftir ólifuð,
en hún lézt í hárri elli á 91. ald-
ursóri, hinn 23. febrúar 1954. Frá
láti Skúla hélt hún börnum sín-
um heimili í Vonarstrætinu og
kom þeim á legg. Þegar þau voru
öll farin að heiman 1930, lét hún
af frægu húsmóðurstarfi og bjó
síðan hjá börnum sínum til dauða
dags.
í umræddu ritsafni Theodoru,
segir Sigurður Nordal í formála:
„Frú Theodora var tæplega
meðalkona á hæð, grannvaxin og
létt á fæti. Þegar ég hitti hana
í fyrsta sinn, vorið 1915, var hún
enn svo ungleg, að með ólíkind-
um mátti heita um konu, sem
komin var yfir fimmtugt, þrettán
barna móðir og hafði vissulega
staðið í ýmsu um dagana. Þetta
kvöld var hún hrókur alls fágn-
aðar í fjörugum félagsskap".
LENGST mun minningin um
Theodoru geymast vegna kveð-
skapar hennar. Um þann hæfi-
leika segir Nordal: „Af því ætti
að mega ráða í það, sem frú Theo
dora hafði til brunns að bera sem
skáld og rithöfundur, hagmælsku
hennar og frásagnarhátt, meðferð
íslenzkra tungu, bæði í bundnu
og óbundnu máli, ímyndunarafl
og skáldleg tilþrif, mannþekk-
ingu og margbreytilegan fróð-
leik“.
Theodora óx upp með hinni brei<5
firzku skáldgáfu og erfði hana i
ríkum mæli. Það er þó ekki síður
Húmanismi hennar, íslenzkur
húmanismi á gömlum merg, um-
burðarlyndi, sem ekki hefur verið
talið með helztu eiginleikum ís-
lendinga, áður og enn, sem gætt
hefur þulur hennar og annan
skáldskap þeim töfrum, sem end-
ast munu til langrar sögu. Hver
man ekki úr bernsku sinni?:
Komdu litla Lipurtá I
langi þig að heyra,
hvað mig dreymdi, hvað ég sá
og kannske sitthvað fleira.
Ljáðu mér eyra.
Litla flónið, ljáðu mér snöggvast eyr*s
l>ar er siglt á silfurbát
með seglum þöndum,
rauðagull 1 rá og böndum,
rennir hann beint að ströndum,
rennir hann beint að björtum
sólarströndum.
FRÚ THEODORA Thoroddsen
var glæsileg kona. Hún var
óvenju ungleg langt fram eftir
aldri, en missti þó ekki neistann
að sögn fyrr en á hinztu stundu.
Þorri þeirra, sem nú eru æsku-
megin við þriðja tuginn, hafa
ekki notið þess að sjá hana náið
að hitta að máli. Margir ungir
Reykvíkingar muna þó enn eftir
fallegri gamalli konu. Þar fór
frú Theodora. Þagar valin var
mynd með þessum orðum þá
varð þessi fyrir valinu. Úr þessu
brosi hinnar öldruðu konu má
finna lykilinn að lífi hennar.
Farsælt og hamingjusamt lít
með fjölskyldu sinni, glettni,
umburðarlyndi og þann anda.
sem lengi mun ylja lesendum
kvæða hennar.
J. R.
0 CEDAR
húsgagna-
áburðurinn
HREINSAR
O G GLJÁIR
Er seldur í flestum
verzlunum.
Umboðsmenn:
JÓN BERGSSON H.F.
Laugavegi 178.
Nýkomið VÍR
Sfretch
Nankin — gallabuxur
fyrir
kvenfólk
og unglinga
í öllum stærðum. — Margir litir.
Tízkan í ár er STRETCH gallabuxur.