Morgunblaðið - 24.10.1963, Side 13

Finvmtudagur 24. okt. 1963
MORCUN BLAÐIÐ
13
„Litlu munaði að ég yrði
fluttur til Síberiu44
Rætt við Eistlendinginn Bernhard Maelo
FYRIR skömmu kom hingað
til lands í stutta heimsókn
Eistlendingurinn Bernhard
Máelo, sem búsettur er í
Svíþjóð. Fréttamaður blaðs-
ins hitti Máelo að máli og
ræddi við hann um flótta
hans frá Eistlandi í lok heims-
styrjaldarinnar síðari og sam-
tök Eistlendinga, sem búsett—
ir eru utan föðurlands síns.
Áður en Máelo flýði Eist-
land var hann bankastjóxi í
háskólaborginni Dardau, en
nú starfar hann á skrifstofu
gatnagerðar Stokkhólmsborg-
ar, sem efnahagsráðgjafi.
„Það var í september 1944,
sem mér tókst að flýja frá
Eistlandi ásamt fjölskyldu
minni,“'sagði Máelo.
„,Okkur langaði til þess að
komast til Svíþjóðar, en
vegna þess að við bjuggum
inni í miðju landi var okkur
ókleift að komast beina leið.
Þó við hefðum komizt til
strandarinnar hefðum við
ekki getað fengið bát til þess
að flytja okkur, því að allir,
sem áttu báta voru flúnir.
Við héldum því til Þýzka-
lands og veittu þýzkir her-
menn, sem einnig voru á ffótta
okkur aðstoð. Þjóðverjar að-
stoðuðu fjölda Eistlendinga á
flótta vegna þess að þá skorti
vinnuafl heima fyrir.
„Ég bjó með fjölskyldu
minni á gistihúsi í Þýzkalandi
til 1945, en þá komust við
til Svíþjóðar og höfum síðan
búið í Stokkhólmi.“ Voru síð-
ustu ár yðar í Eistlandi ekki
erfið?“
„Jú, þegar Rússarnir komu
1940, var enginn óhultur og
þúsundir manna voru flutt-
ar nauðungarflutningi til
Síberíu. Rússar gerðu lista
yfir menn, sem þeir töldu
nauðsynlegt að flytja á brott,
og skömmu áður en Þjóðverj-
ar tóku Eistland 1941, komst
ég að því' að ég var á lista
Rússanna. Hefðu Þjóðverjar
komið nokkrum dögum síðar
væri ég nú í Síberíu. Af þessu
vissi ég, að mér var ekki til
setunnar boðið, þegar Rússar
komu aftur.
.— Hvorír voru Verri hús-
bændur, Rússar eða Þjóð-
verjar?
Af tvennu illu voru- Þjóð-
verjar skárri, eins og á
stóð. Þegar Rússarnir komu
aftur hófust nauðungaflutn-
ingar á ný, fyrirtæki voru
þjóðnýtt og samyrkjuibúum
komið á fót. Rússar Uta
á Eistland sem eitt af
Sovétríkjunúm. Öll opinber
embætti í l'andinu og flestar
mikilvægar stöður í atvinnu-
lífinu eru í höndum Rússa.
Auðlindir landsins nytja þeir
í sína þágu. T.d. fær Lenin-
grad allt rafmagn frá raforku
verum í Eistlandi.
— Hve margir Eistlending-
ar eru búsettir utan Eistlands
og Sovétríkjanna?
— 1944 flýðu 72 þúsundir
manna .frá Eistlandi. Flestir
búa nú í Svíþjóð eða um 29
þús. í Bandaríkjunum og
Kanada búa samtals 27 þús.
í Englandi búa 3,5 þús. og
jafn margir í Þýzklandi, 6
þús. í Ástralíu og rúm 3
þús. í öðrum löndum.
— Hafa Eistlendingar í út-
legð með sér samtök?
— Já. Fjöldi Eistlendinga-
félaga er starfandi bæði 1
Norður-Ameríku og Evrópu
og eru þau öll aðilar að Þjóð-
arráði Eistlendinga, sem hef-
ur höfuðstöðvar í Stokkhólmi,
en fulltrúar þess starfa víða
um heim. Verkefni ráðsins
eru stjórnmálalegs eðlis og
berst það fyrir frelsun Eist-
lands.
— Teljið þér, að Eistlend-
ingum muni takazt að endur-
heimta frelsi sitt?
— Við vonum það, en eng-
inn getur spáð um framtíð-
ina. Bjartasti vonarneisti okk-
ar slökknaði þegar Rússar
kæfðu uppreisnina í Ungverja
landL Við vonuðum, að Banda
ríkjamenn myndu koma Ung-
verjum til hjálpar og síðan
aðstoða önnur leppríki Rússa
við að reka þá af höndum
sér. Við liggjum Bandaríkja-
mönnum þó ekki á hálsi fyrir
aðgerðarleysið, því að enginn
veit nema með því hafi þeir
komið í veg fyrir þriðju
heimsstyrjöldina.
— Geta Eistlendingar, sem
Bernhard Máelo.
búsettir eru erlendis heimsótt
föðurland sitt?
— Já, sumir geta fengið
vegabréfsáritun, en þeir fá
ekki að fara frjálsir ferða
sinna í Eistlandi. Yfirvöldin
gefa þeim fyrirskipanir um
hvert þeir skuli fara og hvað
þeir skuli skoða. Ég tel slík
ferðalög ekki eftirsóknarverð.
— Svo við snúum okkur að
heimsókn yðar til íslands.
Hafið þér komið hingað áður?
— Já, árið 1953 sat ég Góð-
templaraþing, sem hér' var
haldið. Ég hreifst mjög af ís-
landi og íslendingum, því að
mér finnst undravert að
svóna fámenn þjóð geti átt
sitt eigið land og verndað
sjálfstæði sitt. Ég er nú á leið
til Kanada í söngferð með
karlakór Eistlendinga í Sví-
þjóð og greip tækifærið til að
heimsækja ísland. Þegar söng
förinni um Kanada er lokið,
heldur kórinn til Bandaríkj-
anna og dvelst þar til mán-
aðamótanna nóvember desem-
ber. Á heimleiðinni ætla ég að
koma við á íslandi og dveljast
hér í nokkra daga.
Gata í nýrri hluta Tallin. Húsin voru byggS meðan Eist-
land var sjálfstætt.
Varað við ofþenslu
Alyktanir Verzlunarráðs Islands
HÉR FARA á eftir ályktanir,
sem samþykktar voru á aðal-
fundi Verzlunarráðs íslands síð-
ari fundardaginn, föstudaginn
18. þ.m.
EFNAHAGSMÁL
Aðalfundur Verzlunarráðsins
sem haldinn var fyrir rúmu ári,
varar við þeirri hættu á of-
þenslu, sem verða vill samfara
skyndilegti aukningu' .á fram-
leiðslu og launum.
Fundurinn skorar á stjómar-
völd landsins að vinna gegn of-
þenslu með viðeigandi ráðstöf-
unum í peningamálum og fjár-
málum og á samtök atvin’nu
rekenda og launþega að vinna
eð raunhæfum kjarasamningum.
Aðalfundur V.I. 1963 vill vekja
•thygli á því, að þjóðarfram-
leiðslan hefur ekki vaxið eins
ört að undanförnu og neyzla og
fjárfesting landsmanna. Hefur
því skapast ofþensla og jafn-
vægisleysi, sem stefnir í hættu
þeim árangri í efnahagsmálum,
»em náðst hefiu: á undanförn-
am árum.
Fundurinn heitir á stjórnar-
völd landsins að beita sér fyrir
ráðstöfunum, sem bindi enda á
ofþenslu þá, sem nú rík-ir.
Jafnframt skorar fundurinn á
•amtök atvinnurekenda og laun
þega að haga launasamningum
sínum þannig, að/lífskjör lands-
manna geti haldið áfram að
batna jafnt og þétt.
VERÐLAGSMÁL
Aðalfundur VÍ 1963 ítrekar
áskorun sína, sem er samhljóða
áliti allra, sem verzlun og við-
skipti stunda, jafnt einkafyrir-
tækja og samvinnufélaga, um að
gildandi verðlagsákvæði verði
afnumin. Reynslan hefur sýnt
ótvírætt, að verðlagsákvæðin
leiða til taprekstrar og hefta
tækniframfarir. og hagræðingu
í verzlun og iðnaði. Frjáls sam-
keppni er neytendum hagkvæm
ust, þegar nægilegt vöruúrvarj
er á boðstólum.
Fundurinn vill benda á, að
verzluninni er ókleift að taka á
sig hækkun á kaupgjaldi starfs
fólks að óbreyttum verðlags-
ákvæðum, enda er gjaldþoli
verzlunarinnar nú þegar ofboð-
ið.
Ennfremur mælist fundurinn
til þess við ríkisstjórnina, að
undirbúin verði í samráði við
V.í. lög, er verndi frjálsa sam-
keppni og sporni við viðleitni til
myndunar einokunaraðstöðu á
íslenzkum markaðL
TOLEAMÁL
Aðalfundur V.I. 1963 lýsir
ánægju sinni yfir þeirri endur-
bót á tollakerfi landsins, sem hin
nýju tollslcrárlög fela í sér.
Fundurinn leggur áherzlu á,
að misræmi, sem komið hefur
í Ijós síðan þau tóku gildi, verði
leiðrétt eins fljótt og unnt er.
SKATTAMÁL
Aðalfundur V.í. 1963 telur
nauðsynlegt, að eftirtaldar breyt
ingar verði gerðar á lögum og
reglum um skatt- og útsvars-
greiðslur fyrirtækja, svo að eðli
leg og heilbrigð fjármagnsmynd
un geti átt sér stað til eflingar
atvinnulífi landsins.
1. Að öllum atvinnufyrirtækj-
um, se^ji hliðstæðan rekstur hafa
með höndum, éinkafyrirtækj-
um, samvinnufyrirtækjum og
fyrirtækjum ríkis og bæjarfé-
laga sé gert að greiða skatta og
útsvar eftir sömu reglum, þann-
ig að þau starfi í þessu efni við
jafna aðstöðu.
2. Að settar vei*ði nú þegar
reglur um framkvæmd mats,
samkvæmt H-lið 22. gr. laga um
tekju- og eignarskatts, þannig
að tryggt verði, að raunverulegt
endurkaupsverð, að frádregnum
eldri. afskriftum, yerði að fullu
afskrifað á áætluðum endingar-
tíma eignar.
3. Að takmarkanir á heimild
félaga til frádráttar á arði af
innborguðu hlutafé eða stofnfé
verði afnumdar.
4. Að heimild til frádráttar á
rekstrartapi verði látin gilda
bæði gagnvart tekjuskatti og
tekjuútsvari.
5. Að eignarskattur og eignar-
útsvar félaga verði fellt niður,
þar sem hér er um tvís"köttun
að ræða.
6. Að aðstöðugjaldið verði lagt
á rekstrarkostnað, fyrirtækja, en
ekki jafnframt á kostnaðarverð
efnis og vöru, og að það verði
þá hið sama fyrir allar atvinnu-
greinar. Að öðrum kosti skapast
misræmi milli fyrirtækja og
sama varan verður skattlögð
misjafnlega oft eftir atvikum.
7. Að endurgreiddur verði
kostnaður við innheimtu sölu-
skattsins með ákveðinni þóknun
miðað- við skattfjárhæð.
VERZLUNARBANKI
ÍSLANDS H.F.
Aðalfundur V.í. 1963 ítrekar
fyrri tilmæli til ráðherra banka
mála og Seðlabanka Islands um,
að Verzlunarbanka Islands h.f.
verði veitt heimild til að verzla
með erlendan gjaldeyrL Bank-
inn gegnir nú svo víðtæku hlut-
verki í viðskiptalífinu, að fimd-
urinn telur sjálfsagt, að hann
fái slíka heimild.
OPINBER FYRIRTÆKI
Aðalfundu,r V.í. 1963 beinir
þeim tilmælum til ríkisstjórnar
innar og borgarstjórnar Reykja-
víkur, að skipuð verði nefnd
með aðild V.I., er athugi, hvort
ekki muni vera hagkvæmt að
draga úr hinum mjög víðtæka
rekstri, sem hér hefur tíðkast
E I N af höfuðnauðsynjum . í
æskulýðsstarfi er það, að unga
fólkið kunni og vilji skemmta sér
á heilbrigðan hátt.
Nokkrir áhugasamir unglingar
hafa beðið Æskulýðsráð Reykja-
víkur um aðstoð til að stofna
músik- og skemmtiklúbb.
Fjöldinn allur af unglingum
lætur reka á reiðanum — þvælist
um á hinum svokallaða „rúnti“
— inn á „sjoppur", leitandi að
einhverju við að vera. — Eitt-
hvað þessu líkt bar á góma í við-
tali við þá unglinga, sem komu
á skrifstofu Æskulýðsráðs og
vildu hrinda þessu máli í fram-
kvæmd. — Ennfremur sagði unga
stúlkan, sem er fyrirliði þessa
unga fólks: „Við verðum nefni-
lega einhvers staðar að vera, þar
sem ekki er of dýrt, og þar sem
við getum fengið að gera eitt-
hvað sjálf“.
Meiningin er, að í þessum
klúbb verði ekki einungis dans-
á opinberum fyrirtækjum og
einkasölum.
Á meðan ríkiseinkasölur fáist
ekki lagðar niður, verði sérstak-
lega athugaðir möguleikar á af-
námi einkasöluréttar ÁTVR að
áfengi undanskildu, og Viðtækja
verzlunar ríkisins, þannig að rík
isfyrirtæki þessi verði rekin á
jafnréttisgrundvelli við einstakl-
inga og félög. Telur fundurinn að
slíkt mundi bæta þjónustu við
almenning í landinu.
Ennfremur æskir fundurinn
þess, að lög um heimild fyrir rík
isstjórnina til að setja á stofn
bifreiðaeinkasölu og raftækja-
einkasölu verði felld úr gildi.
að, heldur einnig skemmt sér
við leiki, leikþætti, keppnir,
kynningu á hljómplötum o.fl.
„Markmið klúbbsins er að gefa
æskufólki 15—17 ára kost á að
skemmta sér á heilbrigðan hátt
með jafnöldrum sínum. Stuðla
að góðri umgengni og efla fé-
lagslegan þroska, hjálpsemi og
háttvísi meðal meðlima klúbbs-
ins. Ennfremur, að meðlimir
klúbbsins fái tækifæri til að
kynna þá hljómlist, sem þeir
einkum hafa áhuga á.“
Klúbburinn mun starfa á veg-
um og í umsjá Æskulýðsráðs
Reykjavíkur, en verður stjórnað
af unga fólkinu sjálfu.
Innritaðir verða nýir meðlim-
ir mánud. 21. okt. kl. 2—5 og
8—9 síðd. að Lindargötu 50.
Fundir verða í Golfskáþmum
Innritunargjald er kr. 25,00. —
Nánari upplýsingar eru gefnar á
skrifstofu Æ. R., Lindargötu 50,
daglega kl. 2—4 í síma 15937.
Músík og skemmtiklúbb-
ur á vegum Æskul.ráðs