Morgunblaðið - 29.11.1963, Blaðsíða 13

MORCU N BLAÐIÐ
13
Föstudagur 29. nðv. 19S3
i'ÝLLINN Ljósm. líjöru Björnsson.
og meira gkrei® heldur en gefck
vestur með Höfðanum. Var hann
þá svo þjáður, að hann linnti
aldirei hljóðum. Nokkuð laigt- vest
ar var verið að síga í bjargið
og þar var Skseringur bróðir
minn að týna saman fýl. Og þeg-
ar hann varð Högna var, tófc
hann hest og fór til *Högna og
kom honuim á bafc hestinum. Síð-
an komust þeir heim. Högni var
álcaflega mikið marinn, síðuibrot-
inn og innvortis meiddur svo að
hann fékk lungnabólgu. Stefáui
laeknir Gíslason var sóttur út að
Dyrhólum. Sem betur fór, var
iþetta aðeins eina slysið, sem vildi
til í öllum þessum fjallaferðum
á 100 ára timabili. Högni lá svo
Iheima hjá okkur langt fram á
haust, en var þá fluttur heim til
sín. Náði hann fullri heilsu vorið
eftir. Eftir þetta atvik, klifu
menn aldirei lausir í Hjálmars-
Xláa, heldur var þar bara siigið.
Fýiaveiðar í Hjörleifshöfða
Sr. Páll Pálsson ræðir við
i Kjartan Leif Markússon frá
■x' Hjörleifshöfða.
— Segðu mér nú eittihvað um
fýlaveiðarnar.
Þótt rekinn væri mikils virði,
Var þó fýllinn, sem veiddist í
Hjörleifshöfða, enn meira virði.
— Hvenær hófst fýlatelcjan og
Ihvaða aðferðir voru helzt við-
feaifðar við veiðarnar?
— Fýlatekjan hófst um 20.
égúst. Mátti ekki dragast lengur.
b3 fuglinn væri tekinn. Það vairð
Bð gerast áður en hann varð
fleygur. Hann var tekinn með
Itvennu móti. Það tók tvo daga
fið fara í lausagöngur, sem svo
var kallað. Þá var bara klifrað
upp í bjargið að neðan, lítið
6igið, bönd lítið notuð. Fuglinn
var rotaður og fleygt niður.
Fýlaklöppur með hvössu nefi
voru notaðar til þess að höggva
, eér spor í bergið, þar sem þess
var þörf og fýllinn var jafnframt
rotaður með þessum klöppum,
Un.glingair voru fyrir neðan, sem
hirtu fuiglinn jafnóðum og báru
feann samian. Ég var ekki gamall,
Iþegar ég byrjaði að týna fýlinn
eaman ag þótti gama að. Tveir
mienn verða mér mjög minnis-
stæðir úr þessum lausagöngum.
Annar var Hjálmar Eiríksison
bóndi í Rotum undir Eyjafjöll-
um. Hann kleif fyrstur allra í
svonefnda Iljálmarsfláa, sem
voru kenndir við hann sjálfan.
Það eru 60 faðma háir hamrar,
en mjög grasiivaxnir. Þetta kleif
Hjálmar frá efstu brún og a@
brekkunni neðanundir og til
beggja hliða. Var það nokkuð
vítt svæði. Hinn maðurinn var
Högni Högnason, sem lengi bjó í
Vík. Hann fór fyrstur í lausa-
göngur austan í Höfðanum, sem
síðan var alltaf farið á meðan
fýll var tekinn. Báðir þessir
menn voru hrauistir og fjörmikilix
og hinir mestu fullhuigar í bjarg-
inu. Þegar Hjálmar var dáinn,
tók Högni við af honum að fara
í Hjálmarsfláa. Suimarið 1906
vildi það til, að Högni hrapaði í
þessum fláum og alla leið í
brekku, sem er þar fyrir neðan.
Var þetta gríðarhátt fall og lá
Högni lengi í óviti þarna í brekk-
unni. Stóð þannig á. að þá var
þar enginn nærri. En þegar hann
rankaði við sér, fór hann að
reyna að komast áleiðis til bæjar
Efcki var Högni saimt hæ'ttur öll-
um fjallaferðum þrátt fyrir þetta
slys, því hann kom síðar í Höfð-
ann og seig þar í stórsigin í tvö
skipti.
Það tók fjóra daga að síga í
björgin, þar af tvo daga í svo-
kölluð stórsig sunnan í Höfðan-
um, ^þar sem bergið er hæst. í
þessi stórsig seig alltaf á meðan
ég man eftir og á meðan pabbi
sálugi lifði, Jón Jónsson bóndi á
Giljum í Mýrdal. Hann var
ákaflega öruiggur bjargmaður,
bæði í bandi og í lausagöngum.
Úr þessum stórsigum koma um
tvær þúsundir af fýl á tveim
dögum. í þessi stórstig var alltaf
farið föstudaginn og laugardag-
inn fyrir 18. sunnudag í sumri.
Og þó undarlegt megi teljast,
man ég aldrei eftir því, að það
væri svo vont veður þessa tvo
dmga, að ekki væri hægt að vera
í bjarginu. Þetta hélzt að minnsta
kosti svo til 1920. Það brást ekki,
að þessi vika frá 17.—18. helgar,
sem kölluð var fýlavi'ka, var oft-
ast bezta og blíðasta vika sumars
ins. Illgerlegt var að fást við
þetta í vondu veðri. Þegar farið
var í stórsig, þurftu 5-6 mionn að
Kennedy
1.
Við trúðum því ekkL
Sól reis úr hafi,
blár himinn. Síðan:
stjörnulaus nótt.
Kom nýr dagur
sól blæddi í andlit okkar
myrk andlit af öskufalli
válegra orða
eins og guð segði:
Verði sorg.
Og það varð sorg.
2.
Dökkt blóð
í kjöltu hennar
sem gaf þér brosið,
tvær framréttar hendur
augu sem sögðu: pabbi,
rautt blóð
úr sári heimsins
og við ein í myrkri
þessa langsvala vetrar
líkt og guð segði:
Verði sorg.
3.
Við trúðum því ekkL
Getur allt líf orðið
örvænting
eins orðs af nýbrostnum
augum,
vörum sem leituðu
andsvars
við þögla gröf:
brosandi andlit sem kúla
morðingjans
tekur frá okkur
sviptir lífi, myrkvar
eins og nótt sem leggst
á akur, vötn, blá fjöll?
örvænting eins orðs: Ó neL
Dauðinn er þögn, við
dauðinn: Ó nei
spyr ráðvilltur heimur
fjötraður við þetta
fangelsiskalda orð:
Sorg.
4.
Verði sorg.
Okkur var sagt
að jörð hefði dáið
á stræti f jarlægrar borgar,
við spurðuni eftir nýrri
órisinni jörð, hvítri sól,
landi
með framréttar hendur,
blá augu
sem brosa til okkar
eins og hlý minning
eins og orð þín:
Svartur og hvítur.
5.
Og það varð sorg.
Nú vitum við
að líf okkar var aðeins
einnar kúlu virðL
Samt rís ný sól,
vex fold úr mar
eftir öskufall
orða og gráturs.
Þegar við sáum þá
bera ruggustólinn úr
orðvana húsi
sem eitt sinn var hvítt
undir bláum himni,
drúptum við höfði,
spurðum: Ó guð
hvenær mun aftur sagt
Verði ljós!
og það varð ljós?
Matthías Johannessen.
Hér er hinn þekkti ruggastóli John F. Kennedys Xluttur úr
Hvíta húsinu í Washington.
vera uppi á bjarginu til þess að
halda í vaðinn, sem sigmaðurinn
var bundinn í, og voru þeir kall-
aðir undirsetumenn. Þeir, seim
unnu að fýlum í stórsigunuim,
voru flestir venzlamemn föður
míns. Og þeir fengu helminginn
af aflanum. Skiptin fóru fram á
sunnudeginum, sem þá yar kallað
ur í Mýrdal, fýlasunnudagur.
Þann daig var oft fjörugt í Hjör-
leifshöfða. Þá komu margir til
að kaupa fýl: Álftveringar, Mýr-
dælingar og menn undan Eyja-
fjöllum. Það varð að taka daginn
snenmma þá í Hjörleifshöfða, því
margt var að snúast, t. d. urðu
allir aðkomnir að fá að borða og
þá auðvitað nýjan fýl. Og svo
ias pabbi alltaf húslesturinn, sem
allir hlýddu á, áður en farið var
að eiga við fýlinn.
— Úr bvaða bók las hann?
— Hann las úr Péturspostillu.
Að loknum lestrinuim, hélt allur
skarinn þangað niður fyrir, sem
fýllinn var. En hann hafði verið
fluttur saman og geymdur á
tveimur stöðum, svo það var auð-
gengið að honum. Þá var byrjað
að skipta í tvo staði. Mikil þröng
var af mönnum og hestum í kring
um þessar fýlakasir. Þeir, sem
voru lamgt að komnir, höfðu
gjaman ferðapela. 1 sannleiika
sagt, var þessi fýlasunnudagur
hátíðisdagur hjá okkur í Höfð-
anum, sem bæði ungir og gamlir
hlökkuðu til.
Það tók líka tvo daga að fara
í hin smærri sig, þar sem klett-
arnir voru lægri. Þar var látið
duga að hafa tvo karlmenn til
undirsebu. Þá var notaður svo-
nefndur handvaður, sem einnig
vár nefndur leynivaður. Og hann
var gefinn niður eins langt og
síga átti ag efri endinn festur um
hæl uppi á brún. Sigmaðurinn
hélt báðum höndum uim handvað-
inn, en ekki það band, sem hann
var bundinn í. Og á handvaðnum
gat hann halað sig upp með hand
afli sínu og létt þannig undir
með undirsetumönnum. Það var
mikill fýll úr þessum smærri sig-
um. Hann var líka allur seldur.
Ég man sérstaklega eftir Meðal-
lendingum og Tunigumönnum
sem komu og keyptu þennan fýl.
Allur þessi fuigl var hið mesta
búsílag.
— Með hverju greiddu menn
helzt fýlinn?
— Peninga, smér, foður og hey
var hægt að fá á þeim bíma fyrir
fýl. Markaðurinn var alveg ör-
uggur.
Svo þegar þessi veiðiskapur í
björgunum var um garð genginn,
var tekinn fýll, sem settist á sand
inn (Mýrdalssand) og kallaður
var flugfýll. Fýllinn var feitur
og þungiuir á sér. Þqgar unginn
hefur fengið nógu sterka þrá til
að fljúga, fer hann úr hreiðrinu
og stekkur út í loftið. En ef
langt er til sjávar, fer oftast svo,
að hann fellur niður. Þar er þá
g-ngið að honum og hann rot-
aður. Annars gengur honum illa
að hefja sig upp af sandinuim
nema í stormi. Hann lærir flugið
fljótt, þegar stormur er. Komist
hann á sjó, tekur hann þegar
sundtökin. Mæti hann hárri öldu,
stingur hann sér í ölduna og fer
í gegn.
Öll þessi fýlaveiðL sem við höf-
um nú talað um, var í áratugi
um 5000 fýlar á ári. En nú er
þetta allt orðið breytt Fýlnum
hefur fækkað svo mikið í Hjör-
leifshöfða og í Mýrdalnum, að
allir eru hættir að klifra og síga
í björg eftir honum. Það litla,
sem nú er drepið af fýl, er flug-
fýll, sem mest er nú tekinn í
Út-Mýrdal á Hafursáraurum og
þar í kring.
— Hefurðu eitthvað meira að
segja um fýlinn?
— Eins og áður er sagt, var
mest allur fýllinn seldur út og
austur. Fóiki þótti fuglinn góður
til átu og fólkinu var svo mikið
nýnæmi á nýmetinu.
Til gamans má geta þess, að
einu sinni um fýlatímann kom
ferðafólk austan úr Meðallandi
í Höfðann og var á leið til Víkur.
Með þvi var séra Gísli Jónsson,
er var prestur í Langholti og síð-
ar á Mosfelli. Sjálfsagt var að
gefa þessu langferðafólki að
borða og þegar móðir mín var
komin fram í búr að framreiða
matinn, veit hún ekki fyrr en
séra Gisli er kominn þangað til
henar og var ekki lengi að refca
augun í fullt trog af fýl, tekur
hníf og fer að borða fýlinn. Þeg-
ar prestur hafði borðað nægju
sína, gekk hann aftur til stofu,
þar sem fólkið var, en þegar átti
að bjóða honum að borða með
hinu fólkinu, kvaðst hann ekki
þurfa þess með, þar sem hann
væri saddur af fýl. En hann bað
um vatn og sápu til þess að þvo
sér um hendumar, því annars
fyndist hin sterka fýlalykt af sér
í Vík. Þetta litla atvik sýnir, að
prestinum þótti fýllinn góður
eins og reyndar öllum almenn-
ingi í þá daga.
Lélegt veiðiveður
Akranesi, 27. nóv.
LÉLEGT veiðiveður var í nótt
á sildarmiðunum. Fáir bátar
höfðu smáslatta, hæst 200 tunnur
sem þeir fengu sumir í nótt og
aðrir í fyrrinótt. Línubáturinn
Haförn fiskaði í gær 7 bonn.
Línuibáturinn Ver er hæt-bur
róðrum í bili. — Oddur.