Morgunblaðið - 15.05.1964, Blaðsíða 17

Föstudaeur 15 maí 1964
MORGUNBLAÐIÐ
_ UPPKASTID 1908 -
Framhald af bls. 12.
Dog opretholdes den islandske
Studerende tillagte fortinsvise
Adgand til Beneficier ved K0ben-
havns Universited, samt de paa
Island bosatte Islænderes Fritag-
else for Værnepligt til Hær og
Flaade.
Med Hensyn til Fiskeri paa S0-
territoriet saavel ved Danmark
som ved Island ere Danske og Is-
lændere ligestillede, saa længe
som § 3. Punkt 4, staar ved Magt.
§ 6.2)
Statsmagten over de i § 3 be-
stemte Fællesanliggender ud0ves,
indtil anderledes bestemmes ved
en saavel af Risgdagen som af
Althinget vedtagen og af Kongen
stadfæstet Lov, ogsaa paa Islands
Vegne af de danske Myndighed-
er, medens i0vrigt hvert af Land-
ene for sig ud0ver fuld Raa-
Landene for sig ud0ver fuld Raa-
dighed over alle sine Anliggend-
er.
§ 7.
Saa længe Island ikke deltager
i Ud0velsen af Statsmagten over
de fælles Anliggender, tager det
ikke Del i Omkostningerne ved
disse; dog udreder Islands Lands-
kasse en efter Forholdet mellem
Danmarks og Islands Indtægter
bestemt Andel af Kongens Civil-
liste og af Apanagerne for Med-
lemmerne af det kongelige Hus.
Denne Andel fastsættes forud for
10 Aar ad Gangen ved kongelig
Resolution, forsynet med den
danske Konsejlspræsidents og
den islandske Ministers Under-
skrift.4 5 6 7)^
Til Afvikling af det finansielle
Mellemværende mellem Dan-
mark og Island udreder Dan-
marks Statskasse en Gang for
alle til Islands Landskasse 1,500,-
000 Kr, hvorved alt hidtidigt fin-
ansielt Mellemværende mellem
Danmark og Island er endeligt af
gjort.
§ 8.2)
Opstaar Tvist om, hvorvidc et
Anliggende er fælles eller ikke,
skal den f0rst fors0ges bilagt ved
Forhandling mellem de to Landes
Regeringer. Lykkes dette ikke,
underkastes Tvisten et Nævns
endelige Afg0relse. Dette Nævn8)
bestaar af 2 af Rigsdagen (1 af
hvert Thing) og 2 af Althinget
udpegede og af Kongen udnævnte
Mænd, som selv vælge en Op-
mand. Opnaas ikke Enighed om
Valget af en saadan, incítræder
Hpjesterets Justitiarius som Op-
mand.
§ 9.
Efter 25 Aars Forldb fra denne
Lovs Ikrafttræden kan saavel
Rigsdagen som Althinget for-
lange Revision af samme. F0rer
Revisionen ikke til fornyet Over-
enskomst inden Udl0bet af 3 Aar
fra Revisionsforlangendets Frem-
sættelse, kan Forlangende om ny
Revision paa samme Maadé frem-
sættes efter 5 Aar fra nævnte
Tidfrists Udl0b. Lykkes det da
ikke at opnaa Enighed mellem
de respektive Lovgivningsmagter
i L0bet af 2 Aar efter Revisions-
forlangendets fornyede Fremsæt
telse, bestemmer Kongen, efter
Indstilling i saa Henseende fra
Rigsdag eller Althing, at Fælles-
skabet med Hensyn til de i § 3
under Punkt 4, 5, 6, 7 og 8 nævnte
Fællesanliggender med 2 Aars
Varsel skal være helt eller delvis
ophævet. '
§ 10.
Denne Lov træder i Kraft....
Nokkrar athugasemdir
1) Yfirskrift frumvarpsins er
samhljóða í báðum textunum.
Ríkisréttarsamband er sam-
band landa eða landshluta, og
eru þá ekki bæði (eður öll)
löndin eða báðir (eður allir)
landshlutar fullvalda ríki.
Samband fullvalda ríkja er
/ kallað þjóðréttarlegt, á
dönsku; folkeretligt.
2) Akvæði greinarinnar eru ekki
uppsegjanleg samkvæmt 9. gr.
frumvarpsins.
S) Akvæði 1. og 2. mgr. 5. gr. eru
ekki uppsegjanleg skv. 9. gr.
Framhald af bls. 12.
Danmörku og ísland skulu Danir
og íslendingar jafnréttháir með-
an 4. atriði 3. gr. er í gildi.
6. -gr.2)
Þangað til öðru vísi verður
ákveðið með lögum, er ríkis-
þing og alþingi setja og konung-
ur staðfestir, fara dönsk stjórn-
arvöld einnig fyrir hönd íslands
með mál þau, sem eru sameigin-
leg samkvæmt 3. gr. Að öðru
leyti ræður hvort landið að fullu
öllum sínum málum.
7. gr.
Meðan ísland tekur engan þátt
í meðferð hinna sameiginlegu
mála, tekur það heldur ekki þátt
í kostnaði við þau; þó leggur
ísland fé á konungsborð og til
borðfjár konungsættmenna hlut-
fallslega eftir tekjum Danmerk-
ur og íslands. Framlög þessi
skulu ákveðin fyrir fram um 10
ár í senn með konungsúrskurði,
er forsætisráðherra Dana og ráð-
herra íslands undir skrifa.7)
Ríkissjóður Danmerkur greið-
ir landssjóði íslands eitt skifti
fyrir öll 1.500.000 kr., og eru þá
jafnframt öll skuldaskifti, sem
verið hafa að undanförnu milli
Danmerkur og íslands, fullkom-
lega á enda kljáð.
8- gr.2)
Nú rís ágreiningur um það,
hvort málefni sé sameiginlegt
eða eigi, og skulu þá stjórnir
beggja landa reyna að jafna
hann með sér. Takist það eigi,
skal leggja málið í gjörð til fulln
aðarúrslita. Gjörðardóminn8)
skipa 4 menn, er konungur kveð-
ur til, tvo eftir tillögu rikisþings-
ins (sinn eftir tillögu hvorrar
þingdeildar) og tvo eftir tillögu
alþingis. Gjörðarmennirnir velja
sjálfir oddamann. Verði gjörðar-
menn ekki á eitt sáttir um kosn-
ingu oddamannsins, er dómsfor-
seti hæstaréttar sjálfkjörinn odda
maður.
9. gr.
Ríkisþing og alþingi getur
hvort um sig krafist endurskoð-
unar á lögum þessum, þegar lið-
in eru 25 ár frá því er lögin gengu
í gildi. Leiði endrskoðunin ekki
til nýs sáttmála innan 3 ára frá
því er endurskoðunar var kraf-
ist, má heimta endurskoðun að
nýju á sama hátt og áður, að 5
árum liðnum frá því nefndur 3
ára frestur er á enda. Nú tekst
ekki að koma á samkomulagi
meðal löggjafarvalda beggja
landa innan 2 ára fyrirvara, frá
því er endurskoðunar var kraf-
ist í annað sinn, og ákveður kon-
ungur þá, með 2 ára fyrirvara,
eftir tillögu um það frá ríkis-
þingi eða alþingi, að sambandinu
um sameiginleg mál þau, er ræð-
ir um í 4., 5., 6., 7. og 8. tölulið
3. greinar, skuli vera slitið að
nokkru eða öllu leyti.
10. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
4) Textarnir eru ekki samhljóða,
enda þýða orðin „det samlede
danske Rige“ ekki „veldi
Danakonugs“, heldur „hin
danska ríkisheild“ eða svo
sem venjulega var ritað:
„Danaveldi“.
5) Ákvæði 1.—3. tölul. 3. gr. eru
ekki uppsegjanleg skv. 9. gr.
frumvarpsins.
6) Ákvæðin umkonungssambanjd
eru óuppsegjanleg skv. 7. gr.
frumvarpsins, þó að undan-
teknum ákvæðum um það,
hversu fer, er konungur er ó-
fullveðja.
7) Ákvæðin um boðfé konungs
og konungsættar eru ekki upp
segjanleg.
8) Nævn og gerðardómur er eigi
hið sama, en ákvæði greinar-
innar ber þó sjálfsagt að skilja
svo sem stofnunin hafi úr-
skurðarvald sem gerðardómur.
Framhald af bls. 12.
fé á konungsborð og til borðfjár
konungsættmenna hiutfallslega
eftir tekjum Danmerkur og Is-
lands. Framlög þessi skulu ákveð
in fyrirfram um 10 ár í senn með
konungsúrskurði, er forsætisráð-
herra Dana og ráðherra íslands
undirskrifa.7)
Ríkissjóður Danmerkur greiðir
ríkissjóði fslands eitt skipti fyrir
öll 1.500.000 kr., og eru þá jafn-
framt öll skuldaskipti, sem verið
hafa að undanförnu' milli Dan-
merkur og íslands, fullkomlega
á enda kljáð.
7. gr.
Með eins árs fyrirvara getur
Ríkisþing Dana og Alþingi hvort
um sig sagt upp sáttmála þessum
að nokkru leyti eða öllu, þá er 25
ár eru liðin frá því, er hann gekk
í gildi. Ákvæði sáttmálans um
konungssamband, sem og um
borðfé til konungs og konungs-
ættmenn, verður þó eigi sagt
upp.
8. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
— Jóhannes
Nordal
Framhald af bls. 15
árs hafa dregið úr sparifjár-
myndun, eytt rekstrarfé fyrir-
tækja og rýrt verðgildi fjárfest-
ingarsjóða og hvers konar sparn-
aðar og kippt þannig fótunum
undan framkvæmdum og upp-
byggingu. Þannig er á skömum
tíma gerð að engu margra ára
viðleitni einstaklinga, fyrjrtækja
og félagsheilda til þess að búa
betur í haginn fyrir framtíðina
og afleiðingarnar hljóta að koma
fram í hægari framgangi fjölda
mála, er til framfara horfa.
I öðru lagi eru áhrif hins stór-
hækkaða framleiðslukoStnaðar á
samkeppnishæfni atvinnuveg-
anna út á við. Þótt ekki hafi enn
komið til stóráfalla af þessum
sökum fyrir sjávarútveginn
vegna verðhækkana útflutnings-
afurða annars vegar og beinna
uppbóta úr ríkissjóði hins vegar,
fer því vafalaust fjarri, að ís-
lenzkir atvinnuvegir hafi nú þá
samkeppnisaðstöðu, sem aeskileg
væri fyrir heilbrigða þróun þjóð-
arbúskaparins. Á þetta ekki ein-
göngu við um sjávarútveginn,
heldur einnig aðrar atvinugrein-
ar, svo sem í iðnaði og samgöng-
um, sem eru í beinastri sam-
keppni við erlendar vörur og
þjónustu. Reynslan er sú, að öll
helztu framfaraskeið í íslenzkum
þjóðarbúskap hafi grundvallazt á
örum vexti útflutningsframleiðsl-
unnar í víðustu merkingu þess
orðs. Það er því óneitanlega
hættulegt áframhaldandi hag-
vexti, ef um of þrengir að þeim
atvinnuvegum, sem keppa á
heimsmörkuðum og mesta mögu-
leika hafa tíl afkastaaukningar,
en mannafli og fjármunir þj’óð-
arinnar leiti í byggingar og hvers
konar aðra verndaða framleiðslu-
starfsemi.
Alvarlegasta afleiðing verð-
hækkananna undanfarið ár hef-
ur þó verið sú, að kippt hefur
verið fótum undan því trausti
til framtíðarinnar, sem menn
vor'u farnir að öðlast, en verð-
bólguóttinn í stað þess náð tök-
um á huga alls almennings. Al-
mennt traust á hinu sameigin-
lega verðmæti, sem peningarnir
eru, er undirstaða allra efna-
hagslegra samskipta á hliðstæð-
an hátt og lög eru undirstaða
almennra samskipta manna í sam
félagi. Þegar menn glata. trúnni
á framtíðarverðgildi péninganna
og verða sannfærðir um, að víxl-
hækkanir kaúpgjalds og verðlags
hljóti að halda áfram, liggur
nærri, að upplausnarástand skap-
ist í efnahagsmálum. Hver hrifs-
ar til sín það, sem hann getur
og reynir að forða verðmætum
sínum úr eldi verðbólgunnar. í
Framhald af bls. 12.
Um fiskiveiðar í landhelgi
við Danmörku og Island skulu
Danir og íslendingar jafn rétt-
háir meðan 4. ‘atriði 3. gr. er í
gildi.
6. gr.2>
Þangað til öðru vísi verður
ákveðið með lögum, er ríkisþing
og alþingi setja og konungur
staðfestir, fara dönsk stjórnar-
völd einnig fyrir hönd íslands
með mál þau sem eru sameigin-
leg samkv. 3. gr. og 9. gr. Að
öðru leyti ræður hvort ríkið að
fullu öllum sínum málum.
Meðan ísland tekur engan þátt
í meðferð hinna sameiginlegu
mála, tekur það heldur ékki þátt
í kostnaði við þau. Þó leggur
ríkissjóður íslands fé á kon-
ungsborð og til borðfjár kon-
ungsættmenna hlutfallslega eftir
tekjum Danmerkur og íslands.
Framlög þessi skulu ákveðin fyr-
ir fram um 10 ár í senn með
konungsúrskurði, er forsætisráð-
herra Dana og ráðherra íslands
undirskrifa.7)
Ríkissjóður Danmerkur greiðir
ríkissjóði íslands eitt skifti fyrir
öll 1.500.000 kr., og eru þá jafn-
framt öll skuldaskifti, sem verið
hafa að undanförnu milli Dan-
merkur og íslands, fullkomlega
á enda kljáð.
8. gr.*)
Nú rís ágreiningur um það,
hvort málefni séu sameiginleg
eða eigi samkv. 3. gr., og skulu
þá stjórnir beggja ríkjanna reyna
að jafna hann með sér. Takist
það eigi, skal leggja málið í
gerð til fullnaðarúrslita. Gerðar-
dóminn8) skipa 4 menn er kon-
ungur kveður til, tvo eftir til-
lögu ríkisþingsins (sinn eftir til-
lögu hvorrar þingdeildar) og tvo
eftir tillögu alþingis. Gerðar-
mennirnir velja sjálfir odda-
mann. Verði gerðarmenn ekki á
eitt sáttir um kosningu odda-
mannsins er dómforseti hæsta-
réttar sjálfjörinn oddamaður.
9. gr.
Ríkisþing og alþingi getur
hvort um sig krafist endurskoð-
unar á lögum þessum, þegar lið-
in eru 25 ár frá því er lögin
gengu í gildi. Leiði endurskoðun-
in ekki til nýs sáttmála innan 3
ára frá því endurskoðunar var
krafist, má heimta endurskoðun
af nýju á sama hátt og áður, að
5 árum liðnum frá því nefndur
3 ára frestur er á enda. Nú tekst
ekki að koma á samkomulagi
meðal löggjafarvalda beggja
rikja innan 2 ára frá því, er
endurskoðunar var krafist í ann-
að sinn, og ákveður konungur
þá með 2 ára fyrirvara, eftir til-
lögu um það frá ríkisþingi eða
alþingi, að s^mbandinu um sam-
eiginleg mál, þau er ræðir um
í 4., 5., 6., 7 og 8. tölulið 3. gr.,
skuli vera slitig að nokkru eða
öllu leyti, allt samkvæmt tillögu
þeirri, sem fram er komin, eða
ef tillögur eru fram komnar frá
þingum beggja ríkjanna, þá sam-
kvæmt þeirri er lengra fer.
10. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
stað skipulegra áætlana kemur
því fljótræði og fum, spákaup-
mennska í stað umhugsunar um
eðlilega arðsemi. Langir samn-
ingar verða ekki gerðir, nema
með afarkostum, þar sem allir
óttast óvissuna, sem framtíðin
ber í skauti sér. Þegar áð þess-
um mörkum er komið, hlýtur öll-
um að verða það ljóst, að eina
úrræðið er að spyrna við fótum
og nema algerlega staðar.
Margir bendir nú til þess, að
betra tækifæri gefist en um langt
skeið undanfarið til þess að snúa
við og sameinast um algera stöðv
un verðlags og kaupgjalds um
hæfilegan tíma. Ef samningar
eiga að takast um þetta, ver#ur
að skapa leiðir til þess að éndur-
vekja það traust, sém glatazt hel-
ur, en er óhjákvæmileg undir-
staða langra samninga. Hefur. að
undanförnu mjög verið rætt um
það, hvort unnt væri að taka
upp á ný verðtryggingu kaup-
gjalds í þessu skyni. Líklega er
hér um einu færu leiðina að
ræða, eins og komið er. Jafn-
framt er nauðsynlegt að minna
á, hve hættuleg áhrif verðtrygg-
ing launa getur haft, ef verðlag-
ið á annað borð raskast, t.d. af
óraunhæfum kauphækkunum.
Öll vísitölubinding verður þá til
þess eins og gera víxlhækkanir
kaupgjalds og verðlags enn ör-
ari og óhjákvæmilegri en ella.
Fosrenda þess, að kauptrygging
leysi fleiri vandamál en hún
skapar, er því, að ekki eigi sér
stað óraunhæfar hækkanir grunn
kaups og jafnframt sé reynt ,að
taka út úr vísitölunni gagnkvæm
áhrif af launabreytingum milli
stétta.
Verði hins vegar farið inn á
þessa braut í launamálum, mæla
sterk rök með því, að samtímis
sé tekin upp verðtrygging í pen-
ingasamningum, einkum að því
er varðar lán til langs tíma,
þar sem traustur verðmætis-
grundvöllur skiptir höfuðmáli.
Sérstaklega mikilvæg hlýtur slík
verðtrygging að vera, eftir að
stórfelldar verðhækkanir hafa
lamað traust almennings á fram-
tíðarverðgildi gjaldmiðilsins. Með
því að eyða verðlagsáhættunni,
sem í löngum lánssamningum
felst, ætti að vera hægt að lækka
vexti á slíkum lánum verulega.
frá því sem nú er, og gæti það
skipt miklu máli að því er varð-
ar íbúðalán og önnur fjárfest-
ingarlán til langs tíma. Rétt er
hins vegar að minnast þess, að
mikil óvissa er um það, hvernig
verðtrygging í peningasamning-
um mundi verka á peningamark-
aðinn í heild, og reynsla annarra
þjóða í því efni hvergi nærri
ótvíræð. Hér er því naúðsynlegt
að fara með löndum og láta
reynsluna skera úr um það, hve
hratt skuli farið.
f niðurlagi máls síns sagði dr.
dr. Jóhannes Nordal m.a.:
Þau vandamál, sem við hefur
verið að glíma í verðlagsmálum
hér á landi að undanförnu, eru
ekkert einsdæmi. Síðan styrjöld-
inni lauk hefur það orðið megin-
markmið í stefnu flestra þjóða í
peningamálum og fjármálum að
tryggja, að heildareftirspurn
væri ætíð næg til þess, að full
atvinna væri handa öllum vinnu-
færum mönnum. Það hefur hins
vegar sýnt sig, að mjög erfitt
er til lengdar að sameina slíka
stefnu stöðugu verðlagi, nema
saman fari aðhald í verðlags- og
launamálum annars vegar og
peninga- og fjármálum hins veg-
ar. Verði launahækkanir um-
fram framleiðslugetu þjóðarbús-
ins við slíkar aðstæður, hljóta
þær að koma fram annað hvort
í verðhækkunum eða minnkandi
atvinnu. Reynslan hefur þá orð-
ið sú ,að menn hafa í lengstu
lög viljað velja fyrri kostinn, lát-
ið heildareftirspurnina aukast
nægilega mikið til að atvinna
yrði óbreytt, enda þótt það kost-
aði verðhækkanir.
Jafnframt hefur það sýnt sig.
að við fulla atvinnu er venjulega
umframeftirspurn eftir ýmsum
tegundum vinnuafls og sam-
keppni um það milli atvinnurek-
enda. Hefur þetta leitt til launa-
skriðs, sem tekið hefur upp mík-
in hluta framleiðsluaukningar-
innar, svo að svigrúmið til hækk-
unar á kaupmætti almennra
launataxta hefur verið minna en
ella. Þessi vandamál verða þó
enn verri viðureignar, ef of-
þensla skapast á vinnumarkað-
inum og almennur skortur vinnu-
afls. Það er því ein af forsendum
þess, að eðlileg stefnumið laun-
þegasamtaka nái fram að ganga,
að heildareftirspurn í þjóðfélag-
inu fari ekki fram úr því marki,
sem er nauðsynlegt til þess að
tryggja viðunandi atvinnuástand.