Morgunblaðið - 22.07.1964, Síða 14

24
MORCUNBLAÐiÐ
r
Miðvikudagtir 22. júlí 1964
má á Landnámfu. Hvítab.jöm • sauðland",
- Totskilm bæanöfn
Framhald aí bls. 11
-staðir. Og að lokum k«mst
han.n að þeirri rjiðunstóðu, að
lnð rétta nafh bæarins mujii
vera Fjalls-Oddstaðir. Hefir
hann fundið naín FjaH-Odds í
Ljé®vetningas»gu, teí.ur að hann
inuiu haia verið merkui' mað-
ur á landnámsöld og muni hafa
átt heima einiweirs staðar í
Vaðiaþingi hinu Sorna, <>g gseti
hafa búið fynstur laanna á þess-
um bæ.
Nú er íyrst við þetta að at-
buga, að tfraeiðimenn teija að
Fjall-Oddur sé sami maður og
Oddur Arngeirsson í Hraunlhöfn
á Meirakkasléttu. Hann var að
vísu frægur maður, eins ug sjá
drap föður hans og bróður, etn
„Oddur drap bjömirtn og fæxði
heim og át aJJan og kaliaðist þá
hefna föður sáns, er hann drap
bjöminn, en þá bróður sins, er
hann át hann. Odd.ur var síð-
an illur og ódseli við að eiga.
Hann var svo mjög hamratmur,
að hann gekk heiman úx Hraun-
höfn um kvöldið, en kom um
motrgun eftir í Þjórsárdal til liðs
við Þuríði systur sdna, er Þjórs-
dælir viidu grýta hana fyrir
fjölkynngi og tröhskap". Af
jþessari göngu mun nafn hans
hafa verið lengt otg hann kaJl-
aður Fja'll-Oddur.
Það virðist að visu haía ver-
ið meginreglan hér og í Noregi
að þau bæanöfn, seim enduðu á
-staðir hefði mannsnafn (karls
eða konu) eða viðumefni að
forlið. Þó segir O. Rygh, að
fjöidi undanteknimga hafi verið
írá þessu í Noregi, þar hafi -stað
ir verið kenndir til einkenna í
landslagi, fugla og dýra o.s.frv.
Sama vérður uppi á teningnum
hér þegar F.J. flokkar þessi
nöfn. Hann byrjar á því að
telja þau bæanöfn, er h.ann teJ-
ur kennd við karla og síðan þau
er hann telur kennd við konur,
en eftir verða þó 52 nöfn þar
sem foriiðurinn er annar en eig-
innafn eða viðumefni. Og deila
má u.m hvort suim þau nöfn, er
hann teiur kennd víð karimenn,
geti taiist í þeim flokki, svo
sem: Snæfoglsstaðir, Slitvinda-
staðir, Sómastaðir, Strábeygings
staðir (strábeygir s.s. vindur),
Tjaldarstaðir, Hausasiaðir,
Brennistaðir, Selstaðir, Lam.ba-
staði, Lómastaðir, Miðstaðir,
Katastaðir o.fl. Má á þessu sjá,
að ekki er einhlítt, þegar skýra
skal torskilin bæanöfn er enda
á -staðir, að ríigbinda sig við
að þar hJjóti eiginnafn eða við-
urnafni hafa farið á undan.
Eins atriðis ber áð geta hér,
áður en lengra er haldið. Mar-
geir Jónsson getur þess neðan-
máls í gein sinni um þetta bæ-
amafn, að Féegg heiti fjail fyr-
ir otfan bæinn og sé þar kjarn-
gott sauff.and. Á korti herfor-
ingjaráðsins er bærinn nefpdur
Féeggstaðir o.g fjaliið Féegg. En
þar koma líka önnur nötfn: Fé
eggjará, Féeggstaðaá og Féegg-
staðadalur.
Ekki minnist ég þess að hafa
heyrt eða séð neitt bæarnafn,
sem byrjar á Fé-, annað en Fé-
eggstaði. Er því fróðlegt að vita
hvort slík bæanötfn hafi verið
tii í Noregi fyrrum. Við atlhug-
un kemur í ljóst, að þau hafa
ekki verið svo fá. Févík er til
á tveimur stöðum, Fésaetur. Fé-
setur, Fébýr, Fénes og Féey.
ÖU eru þessi nöfn kend við fén-
að. Féeyar eru margar og munu
draga nafn sitt af því, að þang-
að hetfir fé verið fOutt upphaf-
lega til göngu, en er bæir voru
reistir þar, tóku þeir nafn af
eynni. Féey er nú borið fram
Föjen, og af því er komjð ætt-
arnafnið Foyn.
Fésteinn heitir bær i Rygge.
Er ekki víst að hann dragi nafn
atf fénaði og er talið iikleigt að
hann geti alveg eins dregið nafn
af því, að þar ha.fi fundist fjár-
sjóður fólginn undir steini, eða
þá að munnmæli hafi talið að
fjársjóður Væri þar fóJginn und-
ir steini, og nafnið því myndað
á sama hátt og féþúfa á íslandi.
Nafnið Féegg á fjaJilnu í Eya-
fjarðarsýslu er aftur á móti
myndað á sama hátt og þau
nötfn í Noregi, setm ketnnd eru
við fénað. „Þar er kjarngott
segir Margeir Jóns-
son og þess vegna hetfir sauð-
fé verið rekið þangað. Og hví
skyidi þá ekki bær hafa verið
kenndwr við fjaliið og kaiHaður
Féeggstaðir? Það er ekki rök-
rétt að krefjast þess, að manns-
nafn sé forliðurinn í þeissu bæ-
arheiti, frem.ur en í Brunna-
stöðuan, Bryggjustöðum, Bugðu-
stöðum, Fífustöðuxn, Græinustöð
um, Hálstastöðum, Hofstöðum,
Hornstöðum, Hraunastöðum,
Krossastöðum, MótfeHsstöðum,
Orustustöðum, Silastöðum,
Sk el j astöðum, Tj tli nga s töðum
(og Snæ'floglsstöðum), Torfhvaia
stöðum, Útnyrðingsstöðum o.s.
frv.
Setberg (klettur flatux að otf-
an sem sæti. F.J.) Þessi skýring
mun ekki vera rétt, heldur mun
átt við set (stal'la) i fjalli eða
bergi, og viða eru setin mörg,
hvert upp af öðru. Hér eru marg
ir bæir, sem heita Setberg og
munu nöfnin fiutt hingað frá
Noregi, því að þar voru í mörg-
um héruðum bæir með því nafni
og merkingin mun alls staðar
hafa verið sú, sem hér er get-
ið. Þess er og sérstaklega getið
um Setberg í Bygiandi, að bær-
inn standi á staili, en fjallsegigj-
ar fyrir ofan. Bkki er að marka
þótt slikra einkenna í lands’a.gi
gæti ekki hjá ölium þeim bæ-
um hér, er Setberg heita, vegna
þess að nöfnin eru inn flutt.
Og ekki er þess heldur að vænta
þar sem nöfnin hafa verið tekin
upp seinna aí tryggð við þau,
og á það bæði við um Set-
berg hjá Hafnarfirði og Setberg
á Akureyri.
Villinga-vatn, -dalur, -holt.
Merkir ef til vill fráviJlingur,
larob viðskila móður sinni.
Grunnavíkur-Jón -hefir í orða-
bók sinni „mei nviiimgur" um
trylldan hest. F.J.
í Noregi er tií bæamafnið
Viilingstaðir og er helzt gizkað
á að til forna hafi verið til
mannsnafnið ViJlingur og bær-
inn kenndur við mann með því
nafni.
í þessu sambandi má til gam-
ans geta þess, að á Dráttarhiíð,
skammt frá Steingrímsstöð, eru
þrír hólar sem heita Ölver, Viil-
ingur og Úlfljótur. Segir þjóð-
sagan að þeir séu kenndir við
landnámsmennina, sem bjuggu
við vötnin þrjú, Ölvesvatn (nú
Þingvallavatn), Viiiingavatn og
Úlfljótsvatn. En hvergi finn ég
þess getið í fornum sögum að
til hafi verið maðux, sem hét
ViHingur. En hefði svo verið þá
(befði bærinn átt að heita ViJl-
ingsvatn. Þess vegna finnst
mér að Grunnavíkur-Jón hafi
skýringu á nafninu og „viHing-
ar“ eigi við unga fo)a.
Koltur (kúpt (kiett) hæð. F.
J ). — í Noregi er til bæar-
nafnið Kolteruð, og haida sumir
að það sé dregið af kolt, en það
sé nafn á litlum klettakoHi. ,Ber
því þá saman við skýringu F.
J. En í Færeyum stendur stór
klettadrangur upp úr sjó og
nefnist Koltur. „Lítill kúptur
k3ettkollur“ getur ekki átt við
hann, enda mun koltur þýða þar
foli eða hestur. Kolts-nötfnin á
íslandi og Noregi gæti þá venð
dregin af klettum og sama merk
ing verið i þeim. Á ensku er
nafnið „colt“ haft um graðfoia
allt að 5 vetra, en í orðafeákum
sem ég hefi séð, er uppruni þess
natfns taJinn týndur. En geta
má þess, að „oolt“ er einnig haft
um óstýriiátan dreng, viHing.
Mætti því vera að uipprunalega
befði verið sama merking í nötfn
unurn „koltur“ og „ViJlingur“,
•
Hér skal aðeins bætt við
tveimur bæanöfnum, sem dr.
F.J. telúr torksiiin, enda þótt
ekki verði sóttar til Noregs
neinar upplýsingar þeim viðvikj
andi. Þessi nöfn eru Bárusgerði
(Báruigerði, Báruskersgerði) og
Báruhaugseyri (Bárugseyri).
Um fyrra natfnið gizkar F.J. á
að það sé degið af mannsnatfn-
inu Bárekur, en um seinna nafn
ið segir hann: Báruhaugseyri,
orðmyndin sennilega búin tál, tií
að fá hugsun í framburðarmynd
ina Bárugseyri. Má vera að bún
sé rétt (báxuhaugur — haugur
eða hrúga við sjó, eða, öllu
heidur sem myndast hetfir við
reköld). Þó mó vera engu síð-
ur að liðurinn sé mannsnafn,
Bárekur. —
Hér er áreiðanlega um mis-
skiining að æða og stafar bann
atf þvá hvernig þessi nötfn hafa
atfbakast í munni manna, vegna
þess að þeir höfðu gleymt merk:
ingu upprunalega nafnsins, og
afbakanirnar eru aliar sikýring-
artilraunir. Að minnsta kosti er
þetta víst um seinna nafnið. Það
hefir upphafiega verið Báru-
'haukseyri, en báruhaukur er
kenning skips, svo að merking
in í því er Skipeyri. Sama hygg
ég gildi um Bárusgerði, það
hafi uphaflega heitið Báruhauka
gerði, þó er það ekki alveg eins
víst. En á báðum stöðum mun
það hatfa átt vel við, að nötfn baa
anna væri dregin a;f skipum.
Jón Mathiesen
formaður RKÍ í
Hafnarfirði
AÐALFUNDUR Rauða '
kross Hafnarfjarðar var
haJdinn íyrir nokkru. Frá-
farandi formaður séra Garðar
Þorsteinsson, baðst undan
endurkosningu og var Jón
Mathiesen kaupmaður kosinn
í hans stað. Með honum i
stjórn eru Eyjólfur Guðmunds
son ritari, Gunnlaugur Guð-
mundsson gjaldkeri og Jónas
Bjarnason varaformaður.
Á fundinum var meðal ann-
ars rætt um bílakaup félags-
ins, en það á von á nýjum og
fullkomnum Chervoletbíl, sem
byggt verður yfir í Reykjavík.
— Félagsmenn í Rauða krosa
deild Hafnarfjarðar eru nú
lun 270.
Fjöldi ferðamamia
á Vestfjörðum.
XSAFIRÐI 2«. júlí — Óvenju-
mitkill fjöldi ferðamanna hefur
heimsótt Vestfirði í þessum rnón
uði. Miiklar annix hafa verið
hjá Dj ópbáinum Fagranesi og
hetfur mikið verið flutt atf bíilum
frá ísafirði inn í Djúp og virðast
slikar hrinigtferðir um Vesttfirði
eiga vaxandi vinsæMum að
tfagna. — H. T.
t.
Eiginmaður minn og íaðir okkar,
GU0MUNDÚR JÓNSSON,
Hólmi, Austur-Landeyjum,
lézt af slysförum 19. þessa mánaðar.
Gróa Kristjánsdóttir og börn hins látna.
Faðir okkar,
ÞORSTEINN ÞORVALDSSON,
Rauðarárstíg 30,
andaðist 19. þessa mánaðar.
Börn bins látna.
Eiginmaður minn, faðir og tengdafaðir,
Hjörtur Lárusson
Hlíð við Blesugróf,
lézt laugardaginn 18. júlí sl. — Jarðarförin ákveðin
þriðjudaginn 28. júlí kl. 10,30 f-h. frá Fossvogskirkju.
Blóm og kransar afbeðnir en þeir, sem vildu minnast
hins látna eru heðnir að láta Krabbameinsfélagið njóta
þess.
Bjarnfríður Bjarnadóttir,
börn og tengdaböm.
Útför eiginmanns míns,
SIGMUNDAR ÞORGRÍMSSONAR,
Melgerði 19,
sem andaðist aðfaranótt 35. þ. m. á Landakotsspítala, fer
iram frá Fossvogskirkju nk. föstudag kl. 3.
Catharine Þorgrímsson.
Jarðarför móður minnar,
GUNNLAUGAR GUÐMUNDSDÓTTÚR
frá Stykkishólmi
fer fram fró Fossvogskirkju fimmtudaginn 23. þ. m. kl.
e. h. Fyrir hönd stjúpmóður og systkina.
Gerður ívarsdóttir.
Hjartkær móðir okkar,
MAGNEA V. ÞORLÁKSDÓTTIR,
Bræðraborgarstíg 10 A,
verður jarðsungin frá-Fossvogskirkju fimmtudaginn 23. júli
kiukkan 1.30 eftir hádegi.
Guðlaug Magnúsdóttir,
Sigriður Þ. Magnúsdóttir.
Þökkum innilega öllum þeim sem sýndu okkur sam-
úð og vinarhug við andlát og jarðarför
JÓNS GUDMUNDSSONAR
kaupmannas frá Felli.
Sérstkalega þökkum við félögum úr Oddfellóstúkunni
Þórsteini fyrir virðulega aðstoð við útförina.
Þuriður Bjarnadóttir og fósturóöm.
Innilegar þakkir færum við öllum þeim, er auðsýndu
okkur samúð og vináttu við andlát og jarðarför eig-
inmanns míns, föður okkar, tengdaföður og afa,
SIGURSTEINS JÚLÍUSSONAR
fyrrum bónda í Brakanda í Hörgárdal, Njálsgötu 86.
Li'lja Sveinsdóttir,
synir, tengdadætur
og barnaböm.
Innilegt þakklæti fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við
andlát og jarðarför eiginkonu minnar,
VILBORGAR GUÐNADÓTTUR.
Þórðnr Kristinsson.
Innilegt þakklæti vottum við öllum þeim, sem sýndu okk-
ur samúð og vinarhug við andlát og jarðarför
JÚLÍUSAR JÓNSSONAR,
skósmíðameistara.
Þóra Guðmundsdóttir, böm,
tengdaböm og barnabörn hins Játna.
Innilegar þakkir færum við öllum þeim er auðsýndu
okkur samúð og vinarhug við andlát og jarðarför eigin-
manns mins og föður okkar,
HANNESAR TORFASONAR,
Gilstreymi.
Guðrún Einarsdóttir og börn.
VESTUR-EYFELLINGAR
Hjartanlega þakka ég ykkur drenglyndi og vináttu öll
árin, er ég dvaidi meðal ykkar, og nú siðast fyrir stór
mannlegar og fagrar gjafir. — Guð blessi ykkur öll.
Björg Jónsdóttir frá Ásólfsskála.
Hjartanlega þakka ég venzlafólki mínu og öðrum, sem
glöddu mig með gjöfum, skeytum og nærveru sinni á 75
ára afmæli mínu, 3. þ. m.
Einnig öllum þeim, sem hugsuðu hlýtt til mín á þessum
tímamótum.
Guð biessi ykkur ölL
Brynjúlfnr Melsteð.