Morgunblaðið - 07.10.1964, Qupperneq 6

8
MORCUNBLADID
r
Miðvikudagur 7. okt. 1964
Pétur Jónsson
frá ISIautabúi • minning
í DAG er Pétri Jónssyni frá
Nautabúi fylgt til grafar. Með
honum er horfinn hugstæður og
hugþekkur samferðamaður, sem
sárt er að sakna en ljúft að
minnast.
Pétur Jónsson var Skagfirð-
ingur að aett og uppruna, fædd-
ur í Valadal í Lýtingsstaða-
hreppi hinn 6. apríl 1892 og var
því á miðju 73. aldursári, þeg-
ar hann lézt hinn 30. septemtoer
síðastliðinn. Foreldrar hans voru
Jón bóndi Pétursson í Valadal
Pálmasonar og Sólveig Eggerts-
dóttir Jónssonar prests á Mæli-
felli Sveinssonar, og voru þessi
kynsælu merkishjón landskunn
og sá frændigarður, sem að þeim
stóð á alla vegu. Tólf voru börn
þeirra hjóna, sem úr æsku kom-
ust, og er það mál manna, að
íá muni dæmi um gjörvilegri
systkinahóp. Elztur þeirra var
Eggert frá Nautabúi, en næstur
honum í röðinni var Pétur. Hjá
foreldrum sínum ólst hann upp
við glaðan og frjálsan brag í
hópi samvalinna systkina og
mótaðist við hinar sérstæðu
skagfirzku menningarerfðir, karl
mannlegt líf og óþvingað, höfð-
inglega reisn til orðs og æðis,
þótt ekki væri ávaílt auðlegð í
garði. Alla ævi bar Pétur í per-
sónu sinni og fasi svip þeirra
erfða og umhverfis, sem hann
var alinn við í æsku.
Pétur Jónsson var bráðgjör og
hugði snemma á að standa á eig-
in fótum, fór ungur í Hólaskla
og varð búfræðingur þaðan ár-
ir 1912. Ekki er mér kunnogt
um, að á hann hafi sótt aðrir
draumar en sá að verða bóndi í
ættarbyggðum sínum í Skaga-
firði, enda var hann ekki gam-
all, þegar hann komst í bænda-
tölu. Aðeins tvítugur að aldri
réðst hann í það með föður sín-
um að kaupa jörðina Eyhildar-
holt í Rípurhreppi og fluttust
þeir þá þangað frá Nautabúi þar
sem Jón Pétursson hafði áður
búið. Ári síðar gekk Pétur að
eiga Þórunni Sigurhjartardótt-
ur frá Urðum í Svarfaðardal.
3juggu þau hjón síðan í Ey-
hildarholti í tvíbýli móti for-
eldrum Féturs til 1923, en eft-
ir það bjuggu þau lengst á
Hraunum í Fljótum og Brúna-
stöðúm í sömu sveit. En haust-
ið 1930 dó Þórunn, kona Péturs,
á bezta aldri. Hjónaband þeirra
hafði verið hamingjusamt, en
nú stóð Pétur einn uppi með
átta börn, sem flest voru í ó-
megð. í þeim erfiðleikum, sem
þá steðjuðu að, hlupu ættingj-
ar þeirra hjóna beggja undir
bagga með Pétri, og ólust sum
börn hans eftir þetta upp hjá
þeim að meira eða minna leyti
án þess þó að rofnuðu tengsl-
in þeirra í milli, og ávallt höfðu
þau mikið og gott samband við
föður sinn.
Eftir lát konunnar losnaði
fljótlega um búskapinn fyrir
Pétri, og kom þar von bráðar,
að hann brá búi og leitaði sér
atvinnu suður til Reykjavíkur,
einkum við ýmis skrifstofustörf,
og siuður fluttist hann að líkind-
um alfarinn 1934. Þegar Trygg-
ingastofnun ríkisins tók til
starfa árið 1936, gerðist hann
aðalgjaldkeri stofnunarinnar og
hófst þá annað ævistarf hans,
ef svo mætti að orði að komast.
Þessu ábyrgðarmikla starfi
gegndi hann síðan óslitið í 26
ár eða þar til hann lét af starfi
sjötugur að aldri 1962. Hann
var þá fyrir nokkru farinn að
kenna þess hj artasj úkdóms, er
nú hefur dregið hann til dauða,
en var að öllu öðru leyti prýði-
lega ern til líkama og sálar og
hélt því áfram nokkurri vinnu
við stofnunina eftir þi/í sem
heilsa hans leyfði.
Pétur kvæntist öðru sinni 1942
þýzkri konu, Helgu Moth, ætt-
aðri frá Hamborg, og lifir hún
mann sinn áisamt einkadóttur
þeirra, sem nú er 18 ára. Frú
Helga reyndist Pétri sannköll-
uð stoð og stytta og leysti þamn
vanda að taka við þeim mörgu
þráðum, sem tengdu hann við
sína stóru fjölskyldu, börn,
barnabörn, frændur og venzla-
fólk, og verða þar eðlilegur þátt-
takandi. Svo var hið síðara
hjónaband Péturs sem hið fyrra
samræmt og hamingjuríkt.
Þessi er saga Péturs Jónsson-
ar í stórum dráttum, og þótt
ekki sér gjör sagt, er hún eftir-
tektarverð. Ævi hans skiptist
greinilega í tvö tímabil, gjöró-
lík um flest að því er varðar
ytri hætti. Hið fyrra skeið var
hann bóndi í aveit á erfiðum
tímum, áður en ræktun og vél-
ar gjörbyltu atvinnuháttum og
afkomu sveitafólks, en hóf síð-
an nýjan starfsferil sem embætt
ismaður í höfuðborg hins nýja
uppgangstíma. Ég hygg, að það
hafi aldrei verið ætlun Péturs
að hverfa frá búskap, þó að
atvik og ör'.ög leiddu til þess,
en hitt er víst, að honum tókst
misfellulaust að hasla sér völl
á nýjum starfcvettvangi, sem
hann hafði þó ekki búið sig
undir á sínum þroskaárum. En
hann var velvirkur að eðlisfari
og fljótur að laga sig að nýju
umhverfi, og starf sitt sem að-
algjaldkeri Tryggingastofnun-
arinnar rækti hann með sæmd
og prýði, við traust yfirboðara
sinna og vinsæ’dir meðal sam-
starfsmanna. Það kom fljótt í
ljós, að skrifstofustörf lógu vel
fyrir honuim, og líkast til má
svo að orði kveða, að hann hafi
verið þama á réttri hillu. Og
áreiðanlega kunni hann Vel að
rneta það að fá að helga krafta
sína þessari stofnun, sem svo
mjög var byggð á hugsjón jafn-
réttis og bræðralags og sam-
hjálpar meðal manna, því að
Pétur var jafnaðarmaður og al-
þýðusinni í bezta skilningi.
Pétur Jónsson var óvenjulega
vel gerður maður til líkama og
sálar. Hann var í senn fríður
maður og karlmannlegur, svip-
urinn opinn og bjartur, mikill
maður á velli og vel á
sig kominn, hraustmenni að
burðum, eins og þeir
frændur eru margir, íþrótta
maður góður á yngri ámm og
einkum annálaður glímumaður.
Hann hafði fjölþættar vakandi
gáfur og lifandi áhuga, fylgdist
vel með þjóðfélagsmálum og
tók virkan þátt í þeim á fyrri
árum, var prýðilega heima í ís-
lenzkum bókmenntum, einkum
skáldskap, sjálfur lipurt skáld
og fór sérkennilega og skemmti-
lega með bundið mál. Hann var
sagður skapríkur maður að
upplagi, en hafði um leið svo
fullkomið vald á sjálfúm sér, að
framkoma hans mótaðist einmitt
af stiilingu og rósemi, og að
öllu leyti var hann vel skapi
farinn. Honum var lagin virðu-
leg alvara, en átti þó jafnframt
í ríkum mæli náðargjöf skop-
skyggninnar og naut sín vel I
glöðum og samstilltum hópi.
Hann var óvenjulega vinhlýr
maður, sem mönnum leið vel að
vera samvistum við, enda brást
honum ekki mannbeill. Hans er
því saknað af möngum, frændum
og vinum, venzlafólki og sam-
starfsmönnum, þó að ekki sé
um neitt að sakast, þegar góð
ævilok verða hjá öldruðum
manni sem fullkomnað hef-
ur sitt dagsverk. Pétur
Jónsson vissi fullvel að
hverju fór um heilsu
hans, en hann brá sér hvergi
og forðaðist að auka öðrum
klvíða vegna þess sem að hönd-
um fór. Hann var undir um-
skiptin búinn, og áreiðanlega
voru það ekki innantóm rímorð
þar sem hann segir i einni þekkt-
ustu stöku sinni:
Lyftum hátt við lokaþátt
lífsins sáttabikar.
Kristján Eldjárn
Við stöndum hljóð á ströndu
hérna megin.
Þú stýrðir fleyi burt til sólar-
lands.
En þú munt fús að varða okkur
veginn,
með vinarhug í átt til sama lands.
Við erum mörg svo fljótt til ferða
hafin,
— en ferðin yfir landamæri er
tryggð —
Þín vinsemd er mér ei í gleymsku
grafin
og guð þig leiði um hina nýju
byggð.
TJna Sigtryggsdóttir
frá FramnesL
Leiklistarskóli Þjóð-
leikhússins settur
S. L. LAUGARDAG setti þjóð-
leikhússtjóri, Guðlaugur Rósin-
kranz, Leiklistarskóla Þjóðleik-
hússins, en hann er forstöðumað-
ur skólans. Níu árgangar hafa
útskrifazt frá skólanum á und-
anförnum árum og hafa alls 55
nemendur brautskráðst þaðan.
Af þeim hafa um það bil 50
stundað leiklistarstörf að minna
eða meira leyti.' Flestir hinna
yngri leikara, sem komið hafa
fram á leiksviðum höfuðstaðar-
ins hin síðari ár eru nemendur
úr Leiklistarskóla Þjóðleikhúss-
ins.
Sjö leiklistarnemar voru
teknir inn í skólann að þessu
sinni, en samkvæmt reglugerð
skólans mega flest vera 12
nemendur í skólanum, hverju
sinni. Þjóðleikhússtjóri gat þess
í setningarræðu sinni, að tals-
verðar breytingar væru fyrir-
Lugaðar í starfcemi skólans og
yrðu þær framkvæmdar á næst
unni. Breytingar þessar eru
sniðnar eftir hinu nýja fyrir-
komulagi leiklistarskólanna í
Svíþjóð, en sú nýbreytni í reglu-
gerð og starfsemi leiklistarskóla
verður væntanlega tekin upp á
öllum Norðurlöndum á næstunni.
Leiklistarskóli Þjóðleikhússins
verður nú væntanlega þriggja
ára skóli í stað tveggja áður. Þá
er fyrirhugað að nemendur fái
tækifæri að leika fyrir áhorfend-
ur á leiksviðinu í Lindarbæ á
síðasta ári skólatímans. Fá hinir
ungu leikarar þá nokkra reynslu
að koma fram fyrir áhorfendur.
Kennslan fer að mestu leyti
fram í hinum nýju og glæsilegu
salarkynnum í Lindarbæ, en
Þjóðleikhúsið hefur sem kunn-
ugt er fengið þar inni með starf-
semi sína.
Kennslugreinar Leiklistarskól-
ans eru þessar: Sviðshreyfingar,
ballett, skylmingar, leikur, radd-
beiting, látbragðsleikur, brag-
fræði, sálarfræði, leiklistarsaga,
andlitsförðun, framsögn, stílsaga
búninga og húsbúnaður. Kenn-
arar eru leikararnir: Gunnar
Eyjólfsson, Kristín Magnús,
Klemenz Jónsson og Benedikt
Árnason. Auk þeirra kenna
Sveinn Einarsson leikhússtjóri,
Vilhjálmur Þ. Gíslason, útvarps-
stjóri, Einar Kristjánsson óperu-
söngvari, prófessor Steingrímur
J. Þorsteinsson og Fay Werner
ballettmeistari Þjóðleikhússins.
(Frá Þjóðleikhúsinu.)
iiiiiiáiiiiiiiiiiiii
• Fyrsta íslenzka
sjónvarpsstjarnan
J.S. skrifar:
„Þá hafa íslendingar eignazt
sína fyrstu sjónvarpsstjörnu.
Sjö laugardaga í röð mun Jón
Helgason, prófessor í Kaup-
mannahöfn, koma fram í nýj-
um, samnorrænum laugardags-
skemmtiþætti („den nye fælles-
nordiske Iþrdagsunderholdn-
ing“, segir í „Politiken“ 13.
sept.), sem sýndur verður í
finnska, sænska, danska og
norska sjónvarpinu. Þátturinn
heitir „Teningunum er kastað“,
og er hann tekinn upp í Cirk-
us-studiet í Stokkhólmi, þar
sem skemmtiþættir af léttara
tagi eru teknir upp fyrir sjón-
varp.
„Politiken" segir: „Det bli-
ver en underholdende spþrge-
dyst pá quizvinderplan, de nor-
diske seere fár som lþrdagsund-
erholdning", þ.e. hinir norrænu
sjónvarpsáhorfendur fá að sjá
skemmtilega spurningakeppni,
þar sem til verðlauna er að
vinna. Gefin eru stig fyrir rétt
svör eftir sömu reglum og not-
aðar eru í fjárhættuspilinu 21.
íslendingurinn Jón Heligason
hefur nú verið valinn dómari í
þessum skemmtiþættL Mér
finnst það sómi fyrir ísland og
íslendinga, að prófessorinn í
Árnasafni skuli hafa verið kjör
inn dómari í þessum sam-
norræna skemmtiþætti. Jón
Helgason er fyrsta íslenzka
sjónvarpsstjarnan, og'mun nafn
hans lifa vegna þess m.a. At-
hugandi er, þegar íslenzka sjón
varpið hefur verið sett á lagg-
irnar, hvort ekki væri hægt að
fá Jón hingað heim til þess að
„Islands fþrste TV-starlet“
taka að sér að stjórna „under-
holdende“ skemmtiiþáttum. Mað
ur með hans reynslu hlýtur að
verða íslenzka sjónvarpinu ó-
metanlegur. Kem ég hér með
þeirri ábendingu á framfæri við
væntanlega forráðamenn sjón-
varpsins, að þeir tryggi sér
starfskrafta Jóns. — J.S.“
• Marxbræður
/
„Kæri Velvakandi:
í Morgunblaðinu 4. okt. segir
þú frá því, að einn hinna ágætu
Marxbræðra sé látinn, þ.e. Har-
po. Þú hefur hins vegar „bræð-
ur“ innan gæsalappa og vilt
með því meina, að þeir hafi
ekki verið bræður í þess orða
fyllstu merkingu, heldur að-
eins kallað sig það sem
„skemmtikrafta". Eftir því, sem
ég bezt veit, samanber sjálfsævi
sögu Grouchos Marx, eru þeir
þó bræður í þess orðs algeng-
ustu merkingu og án gæsa-
lappa'
— K. Á.“
Þetta mun vera alveg rétt
athugað hjá bréfritar-
KaupiH M bezta
RAFHLÖÐUR
fyrir transistor viðtæki.
Bræðurnir Ormsson
Vesturgötu 3, sími 11467