Morgunblaðið - 21.03.1965, Qupperneq 17

Sunnudagur 2t. mar* 1965
MORGUNBLADIÐ
17
Otrúlegt vísinda-
afrek
Á fimmtudaginn hittust tveir
kunningjar og heilsuðust eins og
gerist og gengur. „Segir þú nokk-
uð í fréttum?" spyr annar. „Nei,
ég held að ekkert sérstakt hafi
við borið,“ svaraði hinn. „Ekki
nema það, að nú eru þeir farnir
að ganga um úti í himingeimn-
um,“ sagði þá sá fyrri.
Nú þykir mönnum það naum-
ast umtalsvert, þó að þau undur
gerist, að maður svífi um í óra-
fjarlægð frá jörðinni. Fæstir hafa
og næga þekkingu til að skilja,
hvernig slíkt megi verða eða
hvað við það sé unnið. Ollum
er þó ljóst, að þetta er mikið af-
rek og líklegt til langvarandi
frægðar þeim, sem hlut eiga að.
Skiljanlegt er, að Rússar og
Sovétstjórnin miklist af því, að
það skuli hafa verið þeirra þjóð-
ar menn, sem þetta frægðarverk
unnu.
Auðvitað vaknar nú sem fyrr
sú spurning, hvaða erindi menn
eigi út í himingeiminn á míeðan
jafnmörgu sé ábótavant á jörð
niðri, eins og enn er. Þvílíkar
efasemdir hafa ekki sízt verið
áleitnar í Bandaríkjunum og taf-
ið þar fyrir stórátökum í þessum
efnum. Má þó ekki á milli sjá,
hvort stærstu stórveldanna sé
fremri í þessu. Hvort hefur unn-
ið sér til ágætis nokkuð. Efa-
semdir um ágæti geimferða eiga
og naumast rétt á sér, því að
ef svo hefði ætíð verið hugsað
og að farið, mundu vísindaafrek
og allar þær framfarir, sem á
þeim hvila, hafa orðið hýsna smá
vægileg. Vegna gereyðingarmátt
• r hinna nýju drápstækja stend-
ur mönnum að vísu ógn af hin-
um öru framförum vísindanna á
síðustu áratugum. En þær hafa
einnig leitt til stóraukinnar hag-
sældar og ómetanlegrar blessun-
er með margvíslegu móti, og
er mannkynið þó enn aðeins. í
anddyri þess undraheims, sem er
að opnast.
Dauðabúðir og
þjóðamorð
I>ó að miklu sé fórnandi vegna
framfara í tækni og vísindum, þá
eru því vissulega takmörk sett.
Á sínum tíma var t.d. Þýzkaland
nazistanna öðrum fremra í hag-
nýtingu tækni og margskonar
raunvísinda. Þar var lögð undir-
staaðn að geimferðum eftirstríðs
áranna. Nú orðið blandast engum
hugur um, að þær fórnir, sem
þar voru færðar með frelsissvift-
ingu og fjöldamorðum, voru
meiri en nokkur afrek í tækni
eða vísindum fái afsakað. En
deilt er um, hvort nazistar hafi
verið upphafsmenn þess, sem
Þjóðverjum er nú réttileega talið
mest til skammar: Dauðabúða og
þjóðamorðs.
Maður er nefndur Mihajlo
Mihajlov, fræðimaður í slavnesk-
um bókmenntum, h.u.b. 30 ára
gamall, sem starfaði hefur við
*kóla einn í Júgóslavíu. Á sl.
sumri fór hann í skiptum fyrir
innan fræðimann til Moskvu og
dvaldi þar mánaðartíma. í vetur
skrifaði hann í bókmenntatíma-
rit i Júgóslavíu tvær greinar,
•ðra i janúar og hina í febrúar,
er hann nefndi „Moskvusumar“.
Þar segir hann m.a., að Sovét-
•amveldið hafi haft forgöngu um
«ð skipuleggja stjórnmálalegar
dauðabúðir og að framkvæma
þjóðamorð.
„Ekki eins og í
Sovétsamveldinu44
Febrúarhefti bókmenntarits-
Ins, sem Mihajlov skrifaði í,
var skjótlega gert upptækt. Tító
kallaði opinbera ákærendur á
*inn fund og sagði Mihajlov vera
„afturhaldsmann" og í febrúar-
lok var á hann ráðizt í öðru riti
:fyrir „andkommúnískar hug-
Mikið er nú um byggingarframkvæmdir í höfuðborginná. Hér sér hvar kominn er grunnur að húsi á
veguni Iðngarfta við Grensásveg. (Ljósm. Sv. Þ.).
REYKJAVIKURBREF
LaugardL 20. marz
myndir“. Þá skrifaði Mihajlov op
ið bréf til 290 blaða og tímarita í
Júgóslavíu og sagði m.a. (í laus-
legri þýðingu):
„Vandræðin stafa ekki af stað-
reyndunum, sem ég hef fært
fram í dagsljósið, heldur af því,
að ég skuli hafa gert það af eig-
in hvötum. Vandræðin eru, að ég
hefi þorað að hugsa með mínu
eigin höfði og sjá með mínum eig
in augum, án þess að fá til þess
leyfi.“
Ennfremur sagði Mihajlov:
„Ég er innilega sannfærður
um, að ef Stalinisminn styrkist,
þá styrkir það samtímis ný-naz-
ismann og ef sjónarmið ykkar
skyldu sigra í Júgóslavíu, þá
mundi það einnig, svo skrýtið
sem það er, styrkja McCarthy-
ismann í Bandaríkjunum."
Blaðamaður frá New York
Times átti hinn 2. marz tal við
Mihajlov í heimaborg hans og
sagðist hann þá vera hissa á þeim
æsing, er hann hefði komið af
stað.
„Ég hélt sannarlega ekki að
„Moskvu-sumar“ væri sterkast
eða veigamest af því, sem ég hef
skrifað. Það var einungis frétta-
flutningur (eða frásögn).“
Þegar hann var spurður að
því, hvort hann byggíst við að
verða tekinn fastur, sagði hann:
„Ef tii vill, en hér er ekki eins
og í Sovétsamveldinu.“
Þann 12. marz var tilkynnt, að
búið væri að taka Mihajlov fast-
an. Júgóslavía var þá eftir allt
saman ekki jafn ólík Sovétsam-
veldinu og hann hafði haldið.
Góðir gestir
Ekki er oft, að menn, sem svo
lengi hafa dvalizt á íslandi, að
þeir fái hér verulegan kunnug-
leik, komist í heimsfréttir eða til
verulegra valda í heimalöndum
sínum.
Lenz, vísindamálaráðherra
Þjóðverja, einn helzti forystu-
maður Frjálsa lýðræðisflokksins
þar í landi, dvaldist hér í stúd-
entaskiptum á námsárum sínum,
rétt eftir 1930 og kom hinigað aft-
ur fyrir 1—2 árum. Gilchrist,
sendiherra Breta, sem dvaldi hér
á meðan mest gekk á út af land-
helgisdeilunni 1958—1959, gat sér
í fyrra frægðarorð fyrir frábæra
framkomu í óspektum, sem beint
var gegn Bretum í Indónesíu.
Nú fyrir fáum dögum mátti lesa
um, að hershöfðingi að nafni
Karch, foringi landgönguliðanna,
sem Bandaríkjastjórn nýlega
sendi til Suður-Víetnam, hefði á
sínum tíma dvalizt um skeið á
íslandi, sennilega þegar Banda-
ríkjamenn komu hingað fyrst
1941. Þá hefur hann verið ung-
ur að árum og er ólíklegt, að
nokkur hér minnist hans síðan.
Um þessa helgi koma til lands
ins Valdimar Björnsson, fjár-
málaráðherra í Minnesota og frú I
hans. Valdimar er meðal vin-!
sælustu stjórnmálamanna í
Minnesota, einn þeirra, sem sagt
er, að allir kannist við og bera
gott orð. Kona Valdimars er bor-
in og barnfædd hér á landi. Sjálf
ur er hann fæddur í Bandaríkj-
unum, þar á hann þegnskyldu
og þeim hefur hann helgað starf
sitt. En ætt hans er íslenzk og
á Islandi þekkir hann betur til
en jafnvel margir þeir, sem hér
hafa dvalið allan sinn aldur. Það
er gæfa Valdimars, að hann hef-
ur aldrei þurft að bregða holl-
ustu við hvorugt landið, Banda-
ríkin né Island, því að hagsmun-
ir þeirra hafa farið saman. í
margháttuðum samskiptum
Bandaríkjanna og fslands síðustu
25 ár, hafa Bandaríkin, sem eru
voldugust allra, aldrei látið ís-
land, sem er fámennast hinna
Sameinuðu þjóða, kenna aflsmun
ar. Að þeim ánægjulegu og heilla
ríku samskiptum eiga margir góð
an þátt, en fáir betri en Valdi-
mar Björnsson.
Erti umbætur
fólgnar í afneitun
mannréttinda?
Framsóknarflokkurinn hefur
fyrr og síðar barizt á móti jöfn-
un kosningaréttar og hefur þar
með viljað neita meirihluta lands
manna um frumstæðustu mann-
réttindi. Framsóknarmenn streitt
ust gegn og sátu flestir hjá um
hina miklu endurbót á almanna-
tryggingarlögunum, sem gerð var
1946 og einn þeirra, Páll Her-
mannsson, sagði þá um, er hann
klauf sig frá flokksbræðrum sín-
um og greiddi atkvæði með um-
bótunum, og þær mundu skapa
nýtt og betra þjóðfélag. Svipaðr-
ar andstöðu Framsóknar hefur
gætt gegn siðari meiriháttar um-
bótum á þessari löggjöf. Fram-
sóknarmenn stóðu i lengstu lög
á móti auknu frjálsræði í við-
skiptum og heimta á ný að lög-
leidd verði harkaleg fjárfesting-
arhöft. Þessi fáu dæmi sýna með
hverjum rétti Framsóknarmenn
kalla flokk sinn „umbótaflokk",
sem þeir skrifa nú stöðugt um
að allir „umbótamenn“ eigi án
tillits til skoðanamunar að sam-
einast í. Þessi boðskapur hefur
hvergi verið skýrar orðaður en
í áramótagrein Eysteins Jónsson-
ar, enda birti Tíminn hinn 12.
janúar í forystugrein þann kafla
greinar Eysteins að nýju. Orð-
rétt segir Tíminn 12. janúar 1
greininni: „Sterkur umbótaflokk
ur leysir vandann.'*
Eysteinn sagði:
„En hér kemur líka til, að íhald
ið væri illa komið, ef kommún-
istar lognuðust út af hér eins og
á Norðurlöndum og í Bretlandi,
og stjórnmálaflokkur umbóta-
manna yrði hér sterkari en íhald-
ið eins og í þessum löndum.
Hér er komið að kjarna máls-
ins og leiðinni til að leysa vand-
ann. Hér þarf að efla voldugan
umbótaflokk, sem verði sterkari
en íhaldið, eins og umbótaflokk-
ar eru á Norðurlöndum og í Bret
landi.
Hér þarf ekki að byggja allt
frá grunni, né reisa á rústum í
þessu efni. Næststærsti flokkur
landsins, Framsóknarflokkurinn,
byggir starf sitt og stefnu á þess-
um grundvelli, þarf engra hags-
muna að gæta, sem komi í bága
við það, og á vaxandi gengi að
fagna.
Við síðustu kosningar varð
Framsóknarflokkurinn næst
stærsti flokkurinn í bæjunum, en
hafði áður lengi verið stærsti
flokkurinn í sveitunum.“
„Þótt þá wreini
á um mar«;r
,u
Eysteinn heldur áfram:
„Framsóknarflokkurinn er einu
pólitísku fjöldasamtökin á Is-
landi, sem hugsanlegt er að efla
svo, að hliðstætt verði við hina
stóru umbótaflokka í nágranna-
löndunum, sem hafa náð þar for-
ystunni frá íhaldinu í þessum
löndum.
Allar bollaleggingar um að ná
þvílíku marki, án þess að byggja
á Framsóknarflokknum og því
mikla afli, sem í honum býr, eru
loftkastalar einir og hyllingar,
sem aldrei geta komið að liði.
Deildu og drottnaðu hefur
lengi verið mikið einkunnarorð
peningavaldsins. En eiga menn
ekki að fara að vara sig á því?
Þess sjást merki víða og einnig
hér í kosningunum síðast, að
menn vilja fækka flokkunum og
stækka þá.
Menn verða að geta verið
saman í flokki, þótt þá greini
á um margt, og má um þetta
margt lærdómsríkt sjá um þess-
ar mundir í bókum þeim, sem
út koma nú um Wilson forsætis-
ráðherra Breta, en þær eru sum-
ar að verulegu leyti saga brezka
verkamannaflokksins síðustu ára
tugina.
Verkamannaflokkurinn brezki
hefði ekki náð völdum af íhald-
inu í kosningunum í haust, ef
hann hefði verið bútaðúr niður
í smáflokka á undanförnum ár-
um, jafnóðum og ágreiningur
varð um ýms málefni, t.d. um
utanríiksmálefni og varnarmál-
efni, en um þau efni hefur verið
heitur ágreiningur í þeim flokki,
einnig um þjóðnýtingu og fleira.
Wilson hefur heldur ekki alltaf
verið í meirihlutanum þar inn-
an veggja, þótt hann sé formað-
ur og samnefnari fyrir flokk-
inn.
Umbótamenn verða að gera sér
Ijóst, að þeir verða að læra þá
sambúðarlist vel til jafns við
ihaldið og þó betur að búa til
stóra flokka og beita þeim, og
það engu síður þótt þá greini á
um margt.
Ríður nú mest á því, að um-
bótamenn í landinu fylki sér fast
saman með þessi meginsjónar-
mið í huga, meðan stiórnin strit-
ast við að sitja."
Svo mörg voru þau orð, sei»
Tíminn hinn 12. janúar taldi
mestu máli skipta í áramótaboð-
skap formanns Framsóknar.
Osaiiimála um
utanríkismál
varnarmál, um
þjóðnýtingu og
íleira!
Að slepptri bábiljunni um, að
Framsókn sé flokkur „umbóta-
manna“ — en meira öfugmæli
er vart til á íslenzkri tungu —
þá er boðskapurinn einungis um
vald Framsóknar og hvernig eigi
að gera það ennþá meira til þess
að ná völdum í ríkinu, þó að
ágreiningur sé um „margt“, t.d.
um utanríkismálefni og varnar-
málefni .... einnig „um þjóðnýt-
ingu og fleira.“
„Mest“ er sagt ríða „á því, að
umbótamenn í landinu fylki sér
fast saman með þessi meginsjón-
armið í huga“, sem sé þau, að
þeir verði „að læra þá sambúð-
arlist — að búa til stóra flokka
og beita þeim, og það engu síður
þótt þá greini á um margt.“
Kenningin er sem sé sú, að þeir
menn, sem andstæðastir eru um-
bótum í landinu, eigi að fá til
fylgis í valdabaráttu sinni þá,
sem eru andstæðir þeim „í utan-
ríkismálum og varnarmálum,
einnig um þjóðnýtingu og fleira."
Hlálegast af öllu er svo það, að
enginn flokkur mun hafa harð-
ari fyrirmæli um skyldur flokks-
manna til að beygja sig fyrir
flokksaga en einmitt Framsókn.
Einmitt þess vegna hefur æðstu
ráðamönnum flokksins verið hó-
að saman nú eftir fáa daga, til að
kúga flokkinn til sameiningar í
stórvirkjunarmálunum. Þar telja
kommúnistar einræði Eysteins
nú líklegast til að verða sitt
sterkasta haldreipi og ögra hon-
um þess vegna á föstudaginn með
þessum orðum:
eytm
44
99
Frá því um áramót hafa fimm
kunnir Framsóknarmenn skrifað
í Tímann um aluminmálið. For-
maður Framsóknarflokksins, Ey-
steinn Jónsson, reið á vaðið og
komst að þeirri niðurstöðu í ára-
mótapredikun sinni, að erlend
stóriðja á íslandi væri stórhættu-
leg efnahagslegu sjálfsforræði
Islendinga — nema því aðeins
að hún risi við Eyjafjörð, þá
væri hún hinn mesti happafeng-
ur. Steingrímur Hermannsson
hélt því siðan fram, að erlendar
aluminbræðslur þyrftu að rísa
bæði við Straum og Akureyri og
raunar hvar sem auðfélagið
kærði sig um að tylla niður fæti.
Þá skrifaði Þórarinn Þórarinsson
grein og komst að þeirri niður-
stöðu, að ekkert væri athugavert
við erlend fyrirtæki á íslandi, ef
þau væru aðeins látin greiða
sömu skatta og fyrirtæki Fram-
sóknarflokksins. Þessu næst birti
Tíminn grein eftir Óskar Jóns-
son, sem krafðist þess af mikilli
einbeitni, að aluminbræðslunni
yrði valinn staður í Mýrdalnum.
Og nú siðast hefur Tíminn birt
grein eftir Kristján Thorlacius
sem mælir gegn því með marg-
víslegum rökum að erlendir auð-
hringir fáa að athafna sig á fs-
landi.
Þannig eru skoðanir jafnmarg-
ar og leiðtogarnir og sannarlega
ekki að tilefnislausu að Tíminn
biður menn að vera ekki að
hugsa um málefni þegar Fram-
sóknarflokkurinn eigi í hlut“.