Morgunblaðið - 06.05.1965, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐID
F?mmtu(íagtir <!. maí 1965
Yfirlitsbréf Harza Engineering Inter-
national um Búrfellsvirkjun
HÉR fer á eftir í íslenzkri þýð-
ingn yfirlitsbréf Ilarza Engineer-
ing Company International dags.
24 apríl 1965 úr lokaskýrslu um
Búrfellsvirkýun, en það er amer-
iskt verkfræðifyrirtæki, sem
gerði áætlunina um Búrfellsvirkj
un.
24. apríl 1965.
Inngangur.
í skýrslunni er greint frá nið-
urstöðum þeirra rannsókna, at-
hugana og áætlanagerða, sem
unnið hefur verið að síðan 1959.
Athuganir þessar voru venju
fremur ítarlegar. Fyrirtæki okk-
ar hefur átt mikilvægan þátt í
verkfræðilegri könnun Búrfells-
virkjunar allt frá þeim tíma, er
rikisstjórn íslands hóf rannsókn-
ir þessar. Við höifum lagt fram
14 skýrslur um Búrfellsvirkjun
og mál sem henni eru nátengd
og fylgir útdráttur úr hverri
þeirra í viðauka. A. Við höf-
um unnið ráðgefandi verkfræ'ði-
störf vegna vatnsvirkjana á ís-
landi síðan 1957, og höfum auk
áðurnefndra starfa við Búrfells-
virkjun unnið að athugunum á
virkjunarmöguleikum á ýmsum
öðrum stöðum á landinu.
Verkfræðilagur undirbúningur
Búrfellsvirkjunar er nú kom-
inn á lokastig. Vegalagning að
virkjunarstað var hafin síðsum-
ars 1964. Fjáröflunarleiðir hafa
verið kannaðar og möguleikar á
fjáröflun virðast fyrir hendi. Nú
standa yfir viðræður um mögu-
leika á að selja orku til alumini-
umhræðslu. Ríkisstjóm íslands
hefur í undirbúningi lög um
virkjunarframkvæmdir. Fyrir-
tæki okkar hóf lokakönnun
snemma á árinu 1964, og nú
haldið áfram með það fyrir aug-
um, að hægt verði að ganga frá
samningum við verktaka um
byggingu orkuversins og gera
samning um kaup á vélum, bún
aði og tækjum snemma á árinu
1966. Modeltilraunir, sem stefnt
að’því að finna endanlegt fyrir-
komulag á inntaks- og stíflu-
mannvirkjum í Þjórsá, eru nú
framkvæm dar í Noregi. Niður-
stöður af tilraunum þessum
munu Hggja fyrir eftir nokkra
mánuði og verður þá hægt að
halda áfram verkfræðilegri loka-
könnun þessara mannvirkja.
Aðalhluti skýrslunnar fjallar
um tæknilegt fyrirkomulag við
Búrfellsvirkjun, sem bygigist á,
að núverandi orkuveitusvæði
verði aukið þannig, að eitt kerfi
nái yfir allt Suðvesturiand og
sjái þessum hluta landsins fyrir
orku ásamt aluminiúmbræðslu,
sem byggð yrði í þrem áföngum.
Gengið er út frá, að fyrsta kera-
röð aluminiumverksmiðjunnar
verði komin í notkun á miðju
ári 1969. Síðan yrði verksmiðj-
an stækku'ð um hálfa keraröð í
tvö skipti með 3ja ára mi'llibilL
Gert er ráð fyrir að byggja og
auka Búrfellsvirkjun á þann
hátt, sem með þarf til að mæta
allri þessari orkuþörf.
Viðauki B við skýrslu þessa
sýnir tvo aðra hætti um bygg-
ingu Búrfellsvirkjunar. Með
hinum fyrra hætti er gert ráð
fyrir, að virkjunin verði tengd
við orkuveitukerfi Suðvestur-
lands um leið og fyrsta stig (1
keraröð) aluminiumverksmiðju
tekur til starfa um mitt ár 1969
og að annað stig. (1 keraröð til
viðbótar) taki til starfa um mitt
ár 1972. Méð hinum síðari hætti
«r gert ráð fyrir, að Búrfells-
virkjun verði byggð í 5 áföngum
og verði eingöngu ætluð til að
fullnægja orkuþörf til almenn-
ingsþarfa á Suðvesturlandi en
aluminiumbræðsla komi ekki til.
Þegar settar hafa verið tvær
keraraðir í aluminiumbræðslunni
(aflþörf 120 MW) getur Búr-
fellsvirkjunin fullnægt aflþörf
fram til ársloka 1975 eða þar um
bil. Um það bil í árslok 1975
mundi því þurfa nývirkjun fyrir
orkuveitusvæðið, þó ekki sé um
að ræða annan orkufrekan iðnað
en aluminiumbræðsluna og hugs
anlega aukningu áburðarvinnslu
til þess tíma.
Það er farið allt náið út í verk
fræðileg atri’ði í hinum ýmsu
köflum skýrslunnar og viðauk-
um við hana. Stutt yfirlit er gefið
hér á eftir.
Lýsing mannvirkja.
Búrfellsvirkjun í Þjórsá er i
um það bil 100 km. fjarlægð frá
Rvík. Byggð verður lág stíifla
KV hás]>ennulina til aðveitustöðv
ar vi'ð Straumsvík. Aðveitustöð
við Geitháls verður að hluta 138
KV til þess að taka við þeirri
orku, sem kemur frá Sogi og Búr
felli. Frá þessum hluta aðveitu-
stöðvarinnar að Geithálsi grein-
ist síðan 138 KV kerfið.
Við könnun Búrfellsvirkjunar
er gert ráð fyrir vatnsmiðlun í
Þórisvatni, sem liggur í um 40
km. fjarlægö í norðaustur frá
rafstöðinni við Búrfell. Vatns-
miðlun þessari er ætlað að geyma
vatn til notkunar við útskolun
á ís gegnum stíflumannvirki í
Þjórsá, og að mrðla vatni þegar
lítið er í ánni.
Auk virkjunarframikvæmdanna
sjálifra eru verk, svo sem vega-
lagning um virkjunarsvæðið og
að virkjunarstað, bygging starfs-
mannabústa'ða og ýmislegrar ís-
varnarráðstafanir, svo sem snjó
girðingar, tekin með í áætlan-
irnar.
í kafla I í aðalhluta skýrslu
105 MW. Aflþörf vegna 1. stigs
aluminiumverksmiðjunnar er 60
MW. Orkuvinnsla hefst þegar
gengið hefur verið frá fyrstu véla
samstsæðu í lok ársins 1968. Áætl
áð er, að fyrstu þrjár vélasam-
stæðurnar verði komnar í gang í
apríl 1969, eða áður en alumini-
umverksmiðjan þarf á fullri orku
að halda fyrir sína fyrstu kera-
röð, en reiknað er með að það
verði á miðju ári 1969. Einni
vélasamstæðu mun verða bætt
við á öðrum áfanga í lok árs-
ins 1971, nokkru áður en helm-
ingur af annarri keraröð alumini
umbræðslunnar verður kominn í
fullan gang, en sá helmingur
þarf 30 MW. Ein vélasamstæða
til viðbótar mun verða sett upp
í þriðja áfanga í lok ársins 1973,
til þess áð mæta venjulegri álags
aukningu á Suðvesturiandi. Síð-
asta vélasamstæða verður svo
sett upp í lok ársins 1974, áður
en síðasta hálfa keraröðin með
30 MW orkuþörf er komin í
gang. Háspennuvirki verða
byggð svo haldist í hendur við
uppsetningu vélasamstæðna.
Mikill hluti Búrfellsvirkjunar
verður í 1. áfanga bygg'ður nægi
norðaustan við Búrfell og árvatn
ihu beint með skurði inn í inn-
takslón norðan Búrfells. Lág
fyrirhle’ðsla er gerð við suðvest
urkrika inntakslónsins. Nokkrar
fyrirhleðslur þarf að gera á þessu
svæði til þess að halda Þjórsá inn
an síns núverandi farvegs. Úr
inntakslóni rennur árvatnið í
stuttum skurði að inntaki, þaðan
í jarðgöngum og loks í stálpípum
neðanjarðar að stöðvarhúsi ofan
jarðar undir vesturhlíðum Sáms
staðaiiiúla. f stöðvarhúsi. verður
rúm fyrir sex vélasamstæður, 35
MW að stærð hver. Frá stöðvar-
húsi rennur vatnið í stuttum frá
rennslisskurði út í Possá og síðan
eftir farvegi hennar út í Þjórsá
um tveim km. neðar. Á þennan
hátt er virkjað um það bil 118.5
m. fall.
Me'ð orkuflutningskerfi Búr-
fellsvirkjunar er séð fyrir afl-
og orkuflutningi til aðveitustöðva
við Reykjavík og Straumsvík, en
þar hefur aluminiumbræðslunni
verið ætlaður staður. Einrása 230
KV háspennulína mun verða
lögð frá Búrfelli að írafossi, þar
sem gerð verður millitenging,
svo hægt sé áð tengja orkuverin
við Soiginn k 230 KV kerfið þar.
Frá írafoasi verður línan lögð til
aðveitustöðvar við Geibháls um
7 km. frá Elliðaárstöðinni. Fré
Geibhálsi verður lögð tvírása 230
BURFELL.
þessarar er tæknilegri tilhögun
Búrfellsvirkjunar lýst nánar. í
köflum þeim, sem taldir eru upp
hér á eftir, er að finna eftir-
talin sératriði um Búrfellsvirkj-
un:
í kafla II, rennslivirki.
í kafla III, vélar og stöðvartiús.
í kafla IV, orkuflutningsvirki.
f kafla V, byggingavirkL
í kafla VI, kostnaður.
í kafla VII, áætlun um afl og
orkuvinnslu.
í kafla VIII, almenn lýsing á
ísvandamálum.
í kafla IX, miðlunarvirki í Þór
isvatni.
Úrdrátt úr skýrslum, s«m áður
hafa verið gerðar af fyrirtæki
okkar, er að finna í vfðauka A.
í viðauka B eru teknir til at-
hugunar tveir aðrir hættir um
virkjunarframkvæmdir við Búr-
fell en reiknað með í aðalihluta
þessarap skýrslu.
Áfangar virkjunarframkvæmda.
Virkjun Þjórsár við Búrfell,
eins og hún er áætluð í aðal-
hkita skýrslunnar, verður hagað
þannig, að hún haldist í hendur
vi'ð stigaaukningar í orkuþörf al-
uminiumbræðslunnar við bygg-
ingar hverrar nýrrar keraraðar.
í fyrsta áfanga er ráðgert að
setja upp 3 vélasamstæður, hver
35 MW að stærð, eða samtals
almennt í aðalhluta skýrslunnar.
í viðauka B eru ræddir virkjunar
hættir Búrfellsvirkjunar án al-
uminiumbræðslu og einnig með
aluminiumbræðslu, sem byggð
yrði í tveimur áföngum, þ.e.a.s.
heil keraröð í hvorum áfanga.
Afl og orka.
Búrfellsvirkjun er rennslis-
virkjun, o>g er afl og orkuvinnsla
hennar háð nýtanlegri fallhæð og
og vatnsmagni því, sem fyrir
hendi er hverju sinni. Fa'llhæ'ð
breytist yfirleitt varla meir en
2%. Falltap vegna mótstöðu í
vatnsvegum er fremur lítið. Með
alrennsli í Þjórsá, þar sem vatni
er veitt til virkjunar, hefur ver-
ið áætlað 338 rúmmetrar á sek-
úndu (im/sek). Þetta er miklu
meira vatnsmagn en það, sean
6 túrbínur taka við á mesta álagL
Rennsli Þjórsár er að vísu ekki
háð miklum breytingum miðað
við flestar þær ár, sem virkjaðar
hafa verfð víða um heim. Þetta
tiltölulega jafna rennsli á rót
sína að rekja til þess að náttú-
legir staðhættir eru hagstæðir 1
þessu efni. Engu að síður er
vatnsmagnið nokkrum sveiflum
háð. Hefur það í för með sér, að
á vissum tímum er ekki nægilegt
vatnsrennsli til þess að allar véla
samstæður gangi me'ð fu'llu álagL
í eftirfarandi töfliu er sýnt, um
hve mikinn hundraðsihluta af
tima er að ræða, sem vatnsrennsli
árinnar er minna en vatnsþörf
véla við fullt álag.
Si
g.
c
’O
’O
w
2
3
4
5
6
<
0)
>o-
o:
C
c
5
3 h
II
3
g J*
c—r-
a c/i
(T>
xr 3
O: p
3E p- tc
Jf » OQ >1
75 0.0
112 0.2
150 3.4
188 13.8
224 25.0
lega stór fyrir 6 vélasamstæður.
Stöðvarhús, svo og uppsetning
vélabúnaðar og tækja, verður
einnig fulllokið, að þrem véla
samstæðum undanskildum, en
þeim verður bætt við einni í
hverju virkjunarstigi. Rennslis-
virkin í 1. áfanga verða að mestu
leyti þau endanlega, enda þótt í
fyrstu sé vatnsborðið haldið 2
m lægra en á lokastigi. Vatnsborð
verður sett upp í endanlega hæð
í 3. áfanga með því að hækka
framhjálrennslisstíflu og setja
upp lokur á hana, skurður að
inntakslóni verður breikkaður og
nokkrar af stíflunum hækkaðar.
Hægt er að fresta því að ljúka
þessum mannvirkjum, meðan
vélasamstæður eru ekki fleiri en
fjórar, en nauðsynlegt' að stjórna
rennsli með hærri stíflu eftir
það. Miðlun í Þórisvatni er fyrir
huguð í 3. áfanga. Iláspennulín-
um ásamt háspennuvirkjum verð
ur komið upp þegar í 1. áfanga,
en aukningar háspennuvirkjana
verða framkvæmdar innan
hvers stigs í samræmi við álag
og orkuvinnslu. Sameining á ýms
um atriðum hinna fjögurra á-
fanga Búrfellsvirkjunar er fram
kvæmanleg frá byggingarlegu
og fjárhagslegu sjónanmi'ðL ef
sérstakar ástæður er krefjast
þessa koma síðar til. Éinstöku
atriði virkjunarinnar eru rædd
Aðalorkuvinnsla Búrfellsvirkj-
unar reiknast sú, sem unnin er
með því vatnsrennsli, sem fyrir
hendi er hverju sinni upp að þvi
marki, sem vélar nýja við fullt
álag, sbr. töfluna hér að ofan. Á
þessum grundvelli er áætla'ð, að
árleg aðalorka frá Búrfellsvirkj-
un verði við Geitlháls í meðalári
sem hér segir:
Fjöldi upp-
settra véla- Aða'lork;
samstæðna GW/ári
2 600
3 900
4 1190
6 1480
6 1720
Afgangsorka verður fyrir hendi
langtímum saman. Þessi orka
hefur þó ekki verið metin til
verðs hér.
Fari raforkuþðrf á stundum
fram úr því, er Búrfellsvirkjun
og aðrar vatnsvirkjanir Suðvest-
urlandskerfisins geta fuUnægt,
geta legið til þess þessar ástæður:
1. Álag fari fram úr áætlun.
2. Minnkáð nothæft vatnsrennsli
við Búrfellsvirkjun vegna íss.
sem annað hvort hindrar
vatnsrennsli til rennslisyirkja
eða útíheimtir hluta vatns-
Framihald i bls. 31