Morgunblaðið - 19.06.1965, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardágur 19. júní 1965
Hagsmunir Reykjavíkur og lands-
ins í heðd veria ekki aðskiidir
Ræða Aisðar Auðuns, forsefa 1
borgarst|ómar, 17. júní
Heiðruðu áheyrendur!
Þeim núlifandi íslendingum,
sem fæddir eru um og fyrir alda
mótin, hefur auðnazt að lifa
fleiri merk tímamót í sögu þjóð-
ar okkar en nokkurri kynslóð
annarri, sem lifað hefur í land-
inu. Heimastjórn 1904 og dansk-
íslenzki sambandssamningurinn
1918 mörkuðu áfanga í sjálfstæð-
isbaráttu okkar, sem lauk með
lýðveldisstofnuninni 1944. Al-
þin.gishátíðin 1930 varð stórvið-
burður í lífi þjóðarinnar og sam-
þykkt danska ríkisþingsins í s.L
mánuði um afhendingu íslenzku
handritanna skipar loks árinu
1965 veglegan sess í sögu okkar.
Þetta tímabil hefur fært okkur
meiri framfarir og breytingar í
íslenzku þjóðlífi en orðið hafa
om aldaraðir samfleytt í land-
inu, en því hafa jafnframt fylgt
viðfangsefni og vandamál, sem
áður voru okkur lítt þekkt eða
óþekkt. Eitt þeirra er vandamál,
sem fjölmörg nútímaþjóðfélög
eiga við að stríða, sem sé fólks-
straumurinn úr sveitunum til
þéttbýlisins. Bættar samgnögur
breyttir atvinnuhættir og aukn-
ar kröfur um lífsþægindi og
menntun leiða til þessarar þró-
unar, en þó fyrst og fremst hið
fornkveðna, að „maður er
manns gaman“, og djúpstæð
þörf mannsins fyrir félagslegt
samneyti við aðra vegur tíðum
þyngra en efnahagsleg afkoma.
Þjóðfélag okkar íslendinga var
til skamms tíma svo að segja
algert bændaþjóðfélag, og þétt-
býlis- og borgarmenning er því
hér að mörgu leyti enn á gelgju
skeiði.
Uggur manna um það, að þjóð
erni okkar og menningu stafi
hætta af þéttbýlinu, þar sem er-
lend áhrif flæði yfir og margt
það þrífist sem miður sé hollt
þjóðinni, á sér allianga sögu. í
grein, sem birtist nýverið í
sunnudagsblaði eins dagblað-
anna hér í Reykjavík, er það
rifjað upp, að andúðin á vexti
Reykjavíkur hafi í rauninni
hafizt þegar innréttingunum svo
nefndu hafi verið komið hér á
fót upp úr miðri 18. öld. Er síð-
an vitnað í blaðagreinar nær 100
árum seinna, eða um miðja 19.
öld, en þá bjuggu hér í Reykja-
vík rúml. 1100 manns og blöskr-
aði mörgum landsmönnum sá
nukli mannfjöldi. í hinum til-
vitnuðu greinum rekja höfundar
nokkuð ummæli samtíðarinnar
um bæinn sem ekki eru tiltak-
anlega vinsamlega, s.s. að þar sé
dýrtíð, prjál og útlent apasnið
á flestu; hann sé átumein lands-
ins, en höfundar halda uppi vörn
um fyrir Reykjavík. í Þjóðólfs-
grein frá 1850 leitast greinarhöf-
undur við að sýna löndum sín-
um fram á kosti þess fyrir alla
þjóðarheildina, að við eignumst
mannmarga höfuðborg, þar sem
saman séu komin beztu öfl lands
ins til öflugrar samvinnu fýrir
hagsmuni allra landsins bama.
í Landstíðindum, ári fyrr, segir:
f>að er heimska fyrir hverja
þjóð, að vilja vernda þjóðemi
sitt með því að forðast sam-
neyti við aðrar þjóðir. Að vísu
eiga menn umfram allt að
vernda þjóðernið en menn eiga
líka að taka allt það gott, sem
þeir geta, eftir öðrum þjóðum.
Þar sem menntunina vantar er
hætt við, að þjóðernið týnist, og
því er það ekki ólíklegt að þjóð-
erni voru hafi verið hætta bú-
in í Reykjavík, áður en latínu-
skólinn var fluttur hingað, og
meðan svo fáir menntaðir ís-
lendingar áttu þar heima, en nú
þarf þetta ekki að óttast.
í dag dylst það engum, að
verulegt þéttbýli er forsenda
þess, að nútímamenning dafni og
framfarir eigi sér stað. 1918, full-
veldiðsárið, var íbúafjöldi á Is-
landi um 92 þúsund, og bjuggu
tæp 17% þeirra í Reykjavík. Ár-
ið 1964 hefur íbúafjöldinn í land-
inu meira en tvöfaldast og búa
þá um 40% í Reykjavík.
Hinn öri vöxtur borgarinnar
hefur vakið mörgum ugg úfi um
landsbyggðina og í borginni
sjálfri hefur hann skapað margs-
konar erfiðleika, en hyggja meg-
um við að því að sú þróun hef-
ur ekki mergsogið landið held-
ur þvert á móti orðið lyftistöng
mikilla framfara á öllu landinu.
Auður Auðuns
Áætlað er að um næstu alda-
mót verði íbúafjöldi á íslandi
orðinn 360-400 þús. Ef reiknað
er með að þróunin verði áfram
svipuð og hún nú er orðin, verð-
ur mannfjöldi utan Reykjavík-
ur og nágrennis hennar orðinn
það mikill að möguleikar skap-
ast fyrir verulegum þéttbýlis-
kjömum víðar í landinu.
Þótt Reykjavík hafi vaxið svo
ört á síðustu áratugum, hefur
þó hlutfallstala þeirra borgar-
búa, sem eru innfæddir Reyk-
víkingar, farið hækkandi. 1930,
Alþingishátíðarárið, voru tæp-
lega 39% íbúanna fæddir í
Reykjavík, en árið 1950, sem er
það síðasta, sem handbærar töl-
ur eru til um, voru nær 48% íbú
anna fæddir í borginni. Hinn
mikli fjöldi Reykvikinga sem slit
ið hafa barnsskónum annars stað
ar á landinu, og öll átthagafélög-
in, sem hér hafa verið stofnuð,
skapa heilbrigð og æskileg tengsl
milli höfuðborgarinnar og ann-
arra byggðarlaga, tengsl, sem
ekki verða ofmetin, en hagsmun
ir Reykjavíkur og landsins í
heild verða ekki aðskildir.
í dag, á þjóðhátíðardegi okkar,
skynjum við fremur en ella, að
öll erum við hlutar af órofa
heild, borgarar hins íslenzka
þjóðfélags. Ágreiningsmálin
leggjum við til hliðar og sam-
einumst í djúpri þökk og virð-
ingu við minningu þeirra, sem
á undan fóru og vörðuðu þjóð-
inni veginn til sjálfstæðis og
framfara. Og í dag horfum vi3
einnig fram á veginn minnug
þess, að nú er það hlutverk okk-
ar kynslóðar að marka leiðina
til bjartrar og gæfuríkrar fram-
tíðar fyrir hina íslenzku þjóð.
Próf við Háskóla !s-
lands í maí o
í M A í og júní hafa eftirtaldir
stúdentar lokið prófum við Há-
skóla íslands:
Embættispróf í guðfræði:
Ágúst Sigurðsson,
Bragi Benediktsson,
Sigfús Jón Árnason.
Embættispróf í læknisfræðl:
Birgir Guðjónsson,
Bragi Guðmundsson,
Guðmundur J. Guðjónsson,
Hannes Blöndal,
Helgi Ó. Þórarinsson,
Sigurður Jónsson,
Þórir S. Arinbjarnarson.
Embættispróf í Iögfræði:
Andrés Valdimarsson,
Birgir Þormar,
Björn Friðfinnsson,
Björn Þ. Guðmundsson,
Freyr Ófeigsson,
Hannes Hafstein,
Hrafn Bragason,
Hrafnkell Ásgeirsson,
Jóhannes Johannessen,
Jón Eysteinsson,
Jón E. Jakobsson,
Jónatan Sveinsson,
Ragnar Tómasson,
Skúli Pálsson,
Styrmir Gunnarsson,
Sveinbjörn Hafliðason.
Kandídatspróf í viðskiptafræðuna
Brynjólfur Sigurðsson,
Hörður Sigurgestsson,
Karl Guðmundsson.
Kandídatspróf í íslenzkn
með aukagrein:
Helgi Guðmundsson.
Kandídatspróf í sögu
með aukagrein:
Guðlaugur R. Guðmundsson,
Lýður B. Bjömsson.
BA-próf:
Anna Jónasdóttir,
Ásthildur Erlingsdóttir,
Bera Þórisdóttir,
Guðrún Guðjónsdóttir,
Framhald á bls. 2L
★ Ónóg mjólk —
Slæmt vatn.
Frú ein í Vestmannaeyjum
skrifar langt bréf um vatns-
og mjólkurskort í hennar
heimabyggð — og fara hlutar
úr bréfinu hér á eftir:
„Oft falla niður ferðir hjá
Herjólfi og þá er hér algert
mjólkurleysi. Ég veit þess
dæmi, að móðir með sex ung
börn hefur verið algjörlega
mjólkurlaus. Það getur orðið
nógu alvarlegt. Ekki bætir úr
skák, að stundum er ekki til
hér annað vatn en það salt, að
ógerningur er að laga úr því
kaffi. Hvaða vætu á þá að gefa
börnunum?
Vafalaust má finna lausn á
þessu máli — og hagræði vlæri
t.d. að því, að mjólkin væri
seld í stærri umbúðum. Hví
ekki 10 lítra? Annars er mér
skylt að geta þess, að forstjóri
mjólkursamsölunnar hér hefur
alltaf gert sitt bezta til að
draga úr mjólkurskortinum, m.
a. með því að láta skammta
mjólkina.
★ Hví ekki frá Þorláks-
höfn?
En stöðugar ferðir mætti hafa
milli Þorlákshafnar og Vest-
mannaeyja, því reyndin er sú,
að á meðan hinn góði maður,
Einar Jóhannsson, nú skip-
stjóri á Lóðsinum, hélt uppi
mjólkurflutningum, kom ekki
fyrir að við yrðum mjólkur-
laus. Nú erum við hins vegar
illa á vegi stödd og ég held að
forráðamenn Skipaútgerðar rík
isins gætu gert meira, ef þeir
hefðu skilning á vandamálinu.
Það virðist t.d. gersamlega ó-
mögulegt að fá mjólk frá Þor-
lákshöfn.
Þetta bréf er skrifað mánu-
daginn 14. júní og síðasta mjólk
ursending kom hingað föstudag
inn 11. júní. Sú mjólk var
stimpluð 12. júní og var frá
10. júní. Er, nokkuð óeðlilegt,
þótt okkur sé nóg boðið, þegar
þess er gætt að í gær fór Herj-
ólfur til Þorlákshafnar, en við
fengum enga mjólk með hon-
um — og vitum ekki hvenær
næsta mjólk kemur — og það
verður áreiðanlega ekki á
morgun.
★ Vaka hálfar og heilar
nætur
Þess vegna verðum við mæð-
urnar að búa okkur undir að
vaka yfir ungbörnunum heilar
og hálfar nætur, því að við eig
um enga mjólk til að gefa litlu
skinnunum. Þeir, sem eru í að-
stöðu til að greiða úr þessum
vanda, ættu að reyna að setja
sig í okkar spor. Ég veit að
mjög margar húsmæður skrifa
undir þá áskorun.
Loks langar mig til að nota
tækifærið og þakka Einari skip
sjóra á Lóðsinum fyrir allar
ferðirnar hans til Þorlákshafnar
í roki og miklum sjó — ferðir,
sem hann fór til þess að við
þyrftum ekki að vera mjólkur-
laus.
Það er skylda þeirra, sem
tekið hafa mjólkurflutninga að
sér, að sjá um að ekki liði 4—6
dagar milli ferða. Ef ferð fellur
niðúr hjá þeim, eiga þeir að
sjá um að mjólkin berist okkur
með öðrum, því við getum ekki
sætt okkur lengur við þetta
ástand. — S. B.“
★ Tuttugu ára kálfar
Og hér er bréf frá heimilis-
föður, sem líka er óánægður:
„Kæri Velvakandi!
Þú birtir nú fyrir mig nokk
ur þakklætisorð til búnaðar-
frömuða landsins, svo og fram
leiðslu -og dreifingarfyrirtækja
búvara.
Ég vildi nefnilega gjarnan
koma nokkrum þakklætisorð-
um til þessara aðila á fram-
færi vegna ánægjulegra mál-
tíða nú um helgina. Konan
keypti alikálfakjöt í sunnu-

Jm'

dagsmatinn, svona til að breyta
til frá lambakjötinu. Ég keypti
svo sjálfur rjóma til að hafa
með ávöxtum í eftirrétt.
Eftir að hafa neytt þessa
úrvalsfæðis, sem við megum
svo sannarlega vera þakklát
fyrir að eiga völ á, vildi ég
spyrja búnaðarfrömuðina um
eftirfarandi:
Er bráðnauðsynlegt að ala
kálfana í ca. 20 ár áður en kjöta
ins er neytt? Mér finnast sin-
amar í kjötinu og seigla þess
minna mig á það sem kallað
er „beljukjöt". Ég er þó ekki
beinlínis að kvarta, því ég er
þess fullviss, að framleiðslu-
fyrirtækin borga bændunum
„beljukjötið" sem það væri ali-
kálfakjöt. Ekki veitir þeim af
blessuðum.
Er bráðnauðsynlegt að flytja
inn eða framleiða kartöflur,
sem henda þarf í stórum stíl
vegna skemmda? Með því er
maður sviptur þeirri ánægju að
stappa saman kartöflur og sósu,
þegar tennur og kjálkar hafa
gefizt upp á að tyggja kjöt-
sinarnar.
Er bráðnauðsynlegt að rióm-
inn verði að smjöri og áfum,
þegar hann er þeyttur, einmitt
þegar allir bíða eftirréttarina
með eftirvæntingu? Mér finnst
hálfleiðinlegt að bera slíkt á
borð, einkum þegar gestir eru,
og mjólkurbúðir lokaðar. Þó
var rjómahyrnan, sem ég
keypti, stimpluð með dagsetn-
ingu næsta dags.
Og að lokum. Er bráðnauð-
synlegt að skyrið sé hálffúlt?
Ég fann ekki betur s.l. mánu-
dag, þegar ég ætlaði að bæta
mér upp sunnudagsmatinn.
Takk fyrir matinn,
Sporthokurkarl".
SJ0HPSL0FT1I
4 gerðir frá kr. 370,-.
Magnarar og úrval af öðru
sjónvarpsefni.
Bræðurnir Ormson hf.
Vesturgötu 3.