Morgunblaðið - 19.06.1965, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 19. júní 1965

Útgefandi:
Framk væmdast j óri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 90.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavik.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
ALMENNA BÓKA-
FÉLAGIÐ 10 ARÁ
Rúmenar beita
Marx og Engels
gegn Rússum vegna nauð-
ungarflutninga Rúmena
frá Ressarabíu
ITm þessar mundir er Al-
^ menna bókafélagið 10 ára.
Það var stofnað snemma árs
1955, og hinn 17. júní það ár
sendu forustumenn þess frá
sér ávarp til þjóðarinnar, og
þar með var stofnun félags-
ins kunngerð. í upphafi á-
varpsins segir:
„Almenna bókafélagið er
til þess stofnað að efla menn-
ingu þjóðarinnar með útgáfu
úrvalsrita í fræðum og skáld-
skap og veita mönnum kost á
að eignast þau með eins væg-
um kjörum og unnt reynist.“
Um það verður naumast
lengur deilt, að þessu hlut-
verki hefur Almenna bóka-
félagið sinnt mjög myndar-
lega, en þegar það hóf starf-
semi sína voru ýmsir, sem ef-
uðust um, að gengi þess yrði
mikið — og raunar lögðu á-
kveðin öfl sig í líma við að
rægja félagið og gera því allt
til miska, sem þau máttu.
Ávarpi sínu til þjóðarinnar
luku stofnendur Almenna
bókafélagsins með þessum
orðum:
„Vér, sem kjörnir höfum
verið fyrstir stjórnendur og
bókmenntaráðsmenn félags-
ins, höfum skiptar skoðanir á
mörgum hlutum, og er raunar
þarflaust að láta sh'ks getið
um frjálsa menn. En um það
erum vér allir sammála, að
hamingja þjóðarinnar sé und-
ir því komin að jafnan megi
takast að efla menningar-
þroska hennar og sjálfsvirð-
ingu, og væntir Almenna
bókafélagið þess að geta átt
þar hlut að máli. Treystum
vér því, að samhugur alls
þorra almennings með þess-
um megintilgangi endist fé-
laginu til æskilegs brautar-
gengis og giftusamlegra á-
taka.“
í þessum anda hefur Al-
menna bókafélagið nú starf-
að í einn áratug. Það er orð-
in öflug menningarstofnun,
sem án efa mun lifa stofnend-
ur sína, og um langa framtíð
verða meðal öflugustu stoða
íslenzkrar menningar.
Dr. Bjarni Benediktsson,
forsætisráðherra, hefur frá
upphafi verið formaður
stjórnar Almenna bókafélags-
ins, en formaður bókmennta-
ráðs var upphaflega Gunnar
Gunnarsson, skáld, en síðar
tók Tómas Guðmundsson,
skáld, við formennsku. —
Flest helztu skáld og bók-
menntamenn landsins hafa
frá upphafi stutt Almenna
bókafélagið með ráðum og
dáð, og árangur þess mikla
starfs hefur ekki látið á sér
standa.
í haust hyggst Almenna
bókafélagið minnast 10 ára af
mælis síns, en ekki var talið
heppilegt að gera það nú um
hásumar.
GÖMUL RÖDD
FJinn gamli foringi íslenzkra
•*■■■• kommúnista, Einar Ol-
geirsson, ritar grein í komm-
únistamálgagnið hinn 17.
júní, og er jafnvel venju
fremur grátklökkur. Nefnir
hann grein sína „Sundurlausa
þanka“ og hæfir sú fyrirsögn
vel þeim botnlausa þvættingi,
sem á eftir kemur.
Annars er það furðulegt, að
menn skuli eyða pappír og
prentsvertu til að birta 30' ára
gamlar upphrópanir, sem
enginn lifandi sál tekur mark
á nú á dögum — og svo harma
grát manna, sem sjá að öll al-
þýða hefur afneitað kenning-
um þeirra og lífsstarf þeirra
er unnið fyrir gýg.
Auðvitað er þessi gamla
kommúnistahjörð enn að
reyna að gera þá bölvun, sem
hún megnar, enda hefur Ein-
ar Olgeirsson og þeir fáu
menn, sem enn eru í kringum
hann ekki farið dult með það
að undanförnu, að þeir vildu
reyna að spilla fyrir því að
heilbrigðir samningar næðust
um kjaramálin. Þeir reyna
enn að nota verkalýðinn í
þágu pólitískra einkahags-
muna, en sem betur fer gera
launþegar sér grein fyrir því,
að samtök þeirra á ekki að
nota til að hressa upp á sálir,
sem komnar eru í pólitíska
kör.
ÁRVEKNI
■JVTokkrir 60-menninganna svo
’ nefndu, hafa hafið útgáfu
blaðs, sem þeir nefna „Ing-
ólf", og er megintilgangur
þessa málgagns að berjast
gegn áhrifum bandaríska
sjónvarpsins, og hafa þeir
raunar áður margsinnis árétt
að, að þeir teldu mikla hættu
stafa af sjónvarpinu.
Vissulega ber að meta að
verðleikum árvekni 60-menn-
inganna, og hún bendir síður
en svo til þess, að sofanda-
háttur sé í íslenzkum menn-
ingarmálum. Þvert á móti er
þar vel á verði staðið.
Morgunblaðið er raunar
ekki þeirrar skoðunar að ís-
lenzk menning muni bíða
tjón af því, þótt hið banda-
ríska sjónvarp sé hér í nokk-
ur ár, einmitt vegna þess að
menn gera sér grein fyrir því,
að hér er um stundarfyrir-
UNDANFARNA mánuði hafa
af og til borizt til Vestur-
landa fregnir um, að Sovét-
stjórnin hafi látið flytja nauð-
ungarflutningum mikinn
fjölda Rúmena frá Bessara-
bíu til Síberíu. Af hálfu So-
vétstjómarinnar hefur verið
staðhæft, að fólk þetta hafi
flutt sig um set af fúsum og
frjálsum vilja, en ekki hafa
menn verið ýkja trúaðir á
sannleiksgildi þeirrar skýring
ar. Enda er nú komið á dag-
inn, að mál þetta hefur orðið
til þess að auka mjög misklíð
stjórnanna í Moskvu og Búk-
arest, en samskipti þeirra hafa
ekki verið upp á marga fiska
síðustu árin. Hafa Rúmenar nú
hafið mikla herferð gegn So-
vétstjóminni vegna þessara
nauðungaflutninga og grafið
upp gömul skrif þeirra Marx
og Engels til stuðnings máli
sínu.
Bessarabia var injnliim.uð í
Sovétríkin árið 1944 ag eœ nú
hluti af lýðveldinu Moldovs-
kaja, einu af fimim.tán lýðveld-
um Sovétríkjanna. Tilgangur
Rússa meö nauðungarflutning
unum er taliinn tvíþættur. Arun
arsvegax að flytja Rúmenania,
sem er um þrjár milljónir tals-
ins, á brott frá þeim stiað, þar
sem meign óánæ.gja þedxra með
bæri að ræða og erlenda starf
semi, en ekki þátt íslenzks
þjóðlífs. Ef það væri hinsveg-
ar svo, að engar raddir heyrð-
ust um að hér væri um óeðli-
yfirráð Rússa er líkleg til að
smita út frá sér. Hinsvegar
að reyna að neyða , stjóm
Rúmeníu til meiri auðsveipni
Oig nánairi samvinnu.
í fyrstu lét stjómin í Búkar
est sig þetta fremur litlu
skipta. Hún kom að vísu fram
mótmælum við ýmsa aðila í
Moskvu en á opinbeiruim vett-
vangi var máli’ð lítt eða ekki
rætt. Þegar á leið fór henni
þó að gremjast framkoma
Rússa og mótmælti harðlega.
En þau mótmæli voru einskis
megnug og nú er svo komið,
að stjómin í Búkarest hefur
gert málið opinbert og vakið
athygii með biaðasforifum og
opinberum yfirlýsingum á
þeim ‘örlögum, sam Sovét-
stjórnin hyggst búa bræðruin-
um í Bessaraibíu.
Nýlega hafa verið birt í
Rúmeníu akrif Kaml Marx, sem
kallast „Athugasemdir um
Rúmeniu." Er sagt, að þessar
athugasemdir hans hafi fund-
izt nýlega í Amsterdam og
veríð fengnar í hendur Stefain
Pascu, prófessor við háskól-
ann í Búkarest, sem rannsak-
aði þau og þýddi á rúmensku.
í athiugasemduraum sakar
Marx Rússa um að haifa hjálp
að til þess að bæla niður
byiltingairhireyfingaír Rúmena
lega starsfemi að ræða og
menntamenn bentu ekki á
hættu þá, sem því væri auð-
vitað samfara að halda þess-
um rekstri ef til vill áfram í
skrifum
á 19. öldinni og að hafa tekið
Bessarabíu árið 1812 með siam-
komu'tagi við Tyrki, en þeir
höfðu rá'ðið þar lögum og lof-
um frá því á 15. öld. Á áruin-
um 1856—76 heyrði Bessara-
bia Moldaviu til. Lýst var yfir
sjálfstæði landsins árið 1917
en það stóð skamma stund, —
ári síðar var iandið hernumið
af Rúmenium. í heimsstyrjöld
inni síðari var það hersetið
Rússum og upp frá því var
Bessarabíu skipt. Noi*ðuiihluti
landsins og syðstiu héruðin
þar sem íbúar voru flestir
af ukraminskum upprunia var
innlimiaður í Uterainú en það
sem eftir var félil undir lýð-
veldið Moldaviu, sem u/pp frá
því hiaut nafnið Moldovskaja.
Fregjnir frá Búkarest herma,
að fátt sé þar meira rætt um
þessar mundir en afhugasemd
ir Karls Marx og liggi mörg-
um þung orð til Rússa. Þá
hiafa nýlega verið birit í Rúm- !
eníu safn bréfa Friedrichs j
Engels ,þeirra á meðal eitt I
bréf, þar sem Engels varar
lúmenska sósíalista við Rúss-
um“ þi'ð hafið mikið þjást“,
segir Engels í bréfi sínu og 1
minnir á, þegar byltingin 1848
var bæld niður, svo ekki sé á
það minnzt hversu oft Rússar |
hafa ráðizt á land ykfcar lun 1
aldirnar, m.a. þegar þeir
þurftu að ryðja sér braiut til
Bosporous.“
Bréf þessi eru birt á veguim
stofnunar þeirrar sem sár uim
birtingu gaigna varðandi sögu I
kommúnismans og vetrða þau
því lesin í öl'lum skólum,
jafnt barna- og unglingaskól-
um sem háskólum.
(OBSERVER — Lajos
Lederer — öll réttindi
áskilin).
marga áratugi, þá væri vissu-
lega ástæða til þeirrar svart-
sýni, sem Morgunblaðið telur
ekki ástæðu til að taka þátt í
eins og málum er háttað.
Vetrarvertíð lauk í síðasta mánuði og nú er ekki hugsað um annað en sild. Ekkl er samt úr vegt
að birta þessa mynd, sem við fengum senda frá Flateyri af skipstjóra og skipshöfn vélbátsins
Hitmis II, sem varð aflahæsti bátur á Vestfjörðum á línu. Fékk hann 757,6 lestir. Skipstjóri er
Hringur Hjörleifsson (annar frá frá vinstri). Ljósm.: Trausti Magnússon.