Morgunblaðið - 30.06.1965, Blaðsíða 15

Miðvikudagur 36. Júní 1965
MORGUNBLAÐIÐ
15
Kaupmaður á
eyri í 55 ár
Rabbað við Sigmund Jónsson
Sigmundur Jónsson kaupmaö ur á Þingeyri og kona hans
Fríða Jóhannesdóttir.
EINS og skýrt hefur verið
frá hér í blaðinu fyrir
skömmu, átti elzta verzlunin
á Þingeyri 5 ára afmæli 22.
júní s.l. Svo heppilega vildi
til, að Sigmundur og kona
hans voru stödd hér í bæn-
um á þessum merku tima-
mótum, á heimili sonar
þeirra, Haraícfar Sigmunds-
sonar, hókhaldara, Kleppjveg
34, og þangað sóttum við þau
hjónin heim. Sigmundur tók
vel þeirri málaleitun okaar
að rabba dálitið við okkur
um ævi sína og störf, en
hafði þó þann formála að
samtalinu, að hann talaði
aldrei v'ö blaðamenn fyrr en
hann hefði boðið þeim dús.
— Hvar ert þú fæddur og
uppalinn, Sigmundur?
— Ég er faeddur á Ingjalds-
sandi í Önundarfirði 1886.
Faðir minn lézt, þegar ég var
þriggja mánaða gamall, og
móðurforeldrar mínir tóku
mig þá í fóstur, en þau
bjuggu að Hrauni á Ingjalds-
sandi. Þar ólst ég upp til 19
ára aldurs, cn fluttist þá til
Flateyrar.
— Þú hlauzt þína skóla-
menntun hér íyrir sunnan?
— Já, ég héit suður, þegar
ég var 21 árs og hóf nám í
Flensborgarskóla. Þaðan lauk
ég gagnfraeðaprófi, tók báða
bekkina saman á einum vetri.
Næsta vetur fór ég svo í
Verzlunarskólarui og var þar
í tvo vetur, 1908-1909. Nei,
maður sat aldrei á barnaskóla
bekk hérna í gamla daga. Það
var húsmóðirm, sem kenndi
okkur, en við sátum fyrir
framan hana á litlum kistlum
í baðstofunni á Hrauni. Þetta
var greind og fróð kona, Sig-
ríður Jónsdóttir, föðursystir
mín. Bækurnar, sem við
lærðum, voru Helgakver og
Eiríksbók, en það var reikn-
ingsbók.
— En hvert var svo ferð-
inni heitið eftir námið í Verzl
unarskólanum, Simundur?
— Ég fór aftur heim til
Flateyrar. Skómmu eftir að
ég kom heim atvikaðist það
svo, að ég veiktist og lá al-
veg fram til haustsins. Móður
systir mín, Jónsina Sigmunds
dóttir, og maður hennar, Ólaf
ur Magnússon, sem bjuggu á
Þingeyri, báðu mig að koma
til sín, og dvaldist ég hjá
þeim þar til vorið 1911, að ég
íór í atvisxnuleit hingað suð-
ur. Þagar lungað kom, gekk
ég á milli marna til að leita
fyrir mér um atvinnu, heizt
við verzxurxrrstörf, en án ár-
angurs. Eg var eiginlega að
fara heim, þegar mér var
bent á denskan umboðssala
sem um þessar mundir var
staddur hér og hét Fritz Nat-
an. Þótt ég hfrfði enga pen-
iixga á mi'.li handanna, hafði
ekki einu sinni átt fyrir fe-ð
inni suður. he'dur þurft að
íá lán hjá þe.m ágæta vini
mínum, Gunnlaugi Þorsteins-
syni, lækni, fór ég samt á
fund þessa rr.arns. Við rædd-
um nokkra stund saman um
væntanlej viðskipti og auð-
vitað kom að því, að hann
spurði mig, hvort ég heföi
r.okkra peninga til þess að
greiða vörurnar með, en ég
sagði exns og satt var að það
hefði ég ekki. Hann kvaðst
þá mundi lána mér vörur að
andvirði 5-6900 kr með því
skilyrði að ég útvegaði fyrst
tryggingu gó''ra og áreiðan-
legra marxna. Ég sneri strax
beim við svo búið og fékk
góða mena til þess að ganga
í ábyrgð fyrir mig. Síðan
sendi ég trygginguna suður
og fékk vörurr.ar skömmJ
seinna. Eins og sjá má á
þfssu, byrjaði mín kaup-
r.iennska íyrir háifgerða til-
viljun, því að ég anaði út í
þetta án þess eð hafa nokkra
peninga á milli handanna. En
þetta fór þó allt saman vel.
Svo árið 1911 gifti ég mig,
kcna mín er Fríða Jóhann-
esdóttir, og þiemur árum sið-
ar eða 1914 hófst ég handa
um byggingu stórhýsis, sem
þá var kallað, og stendur enn
þá heima á Dý’rafirði og nef-
ur verið mitt verzlunar- og
íbúðarhús síðan. Húsið kost-
aði fullgert um 8000 krónur
en var töluvert dýrara en
reiknað hafði verið með,
vegna þess að steypan hækk-
aði vegna styrjaldarinnar,
sem þá stóð yfir. íslands-
banki eða Útvegsbankinn
eins og hann heitir nú, veitti
mér 20.000 króna lán til þess-
ara framkvæmda og má segja
að þetta sé nú eina lánið
sem ég hef tekið á þessum
árum.
— Hvernig fór verzlunin
fram á þessum árum? Var
þetta ekki aðallega úttektar-
verzlun?
— Jú, eingöngu. Þetta
byggðist allt á landbúnaði,
svo maður lánaði bændun-
um vörur ailt árið í kring,
því að þeir gátu ekki lagt inn
nema einu sinni á ári.
— Hvernig leit Þingeyri út
á þessum tímum?
— Kauptúnið var í þá daga
öllu fjölmennara en það er
nú og mikið sveitalíf í kring,
en þegar síminn kom til sög-
unnar og samgöngumar færð
ust í betra horf, fluttust marg
ir burt, annað hvort í kaup-
túnið sjálft eða suður. Ég
man það t.d., þegar ég var
að hefja mína kaupmennsku
þarna, að þá bjuggu átta
bændur rétt við kauptúnið,
en nú eru allir þessir bæir
í eyði.
— Þú stundaðir einnig bú-
rekstur um tíma, Sigmundur.
— Já, ég hef alltaf verið
mikill dýravinur og hafði til
skamms tíma lítið bú, venju-
lega eina kú, einn hest og
komst upp í að hafa 25 skepn
ur á eldi, þegar búið var sem
stærst. Það eru ekki nema
svona fjögur eða fimm ár síð
an ég hætti þessum búrekstri
mínum og sakna þess alltaf
að hafa þurft að leggja hann
niður.
— En hvernig lýst þér á
unga fólkið?
— Við eigum þróttmikla
æsku sem þjóðin getur treyst
á. Þótt ýmsir agnúar kunni j
að vera þar á, held ég að
það sé nær eingöngu sök
fullorðna fólksins og heimil-
anna. í gamla daga þekktist
það ekki að kvenfólk og ung-
lingar brögðuðu áfengi og þá
voru þetta allt saklausar [
skemmtanir. Til dæmis var
einn helzti samkvæmisleikur-
inn þá, að einhver fór út og
þóttist telja stjörnurnar á
himninum en fór að því búnu
aftur og máti þá kyssa hvem
þann, sem hann vildi, eins
marga kossa og hann þóttist
hafa talið stjörnurnar. En
þetta hefur nú breytzt eins
og annað.
— Viltu svo segja eitthvað
að lokum?
— Já, ég vildi fyrst og
fremst þakka guði fyrir hans
heillaríku handleiðslu, fyrir
ástríka eiginkonu og ágæt
börn. Einnig vildi ég þakka
viðskiptavinum mínum, sem
hafa stutt fyrirtæki mit, og
sérstaklega þeim, sem hafa
trúað mér fyrir miklu fé og
sýnt mér að öðru leyti mikla
tiltrú, en þeir eru ótal margir
og sendi ég þeim mínar beztu
kveðjur og þakkir.
*
Islenzk rímnalög
Farmobil-ný landbúnaðar
og flutningabifreið
FYRIR forgöngu hljómplötu-
deildar Fálkans h.f. í Reykjavík
er nýlega komin á markaðinn
stór, hæggeng plata með íslenzk
um rímnalögum. Hér koma fram
sextán kvæðamenn og konur og
fara með meira en hálft hundr-
að rímnalaga, mörg við fleiri
en eitt erindi. Má því segja, að
hér sé um að ræða fjölbreytt
sýnishorn af þeirri sérstæðu
þjóðaríþrótt, sem rímnakveð-
skapurinn er — eða var.
Það lætur að líkum, að ekki
ei allstaðar jafnfeitt á þessu
stóra stykki. Nokkur laganna
eru mjög sérkennileg og athygl-
isverð, önnur hversdagsleg og
sviplítil, einstaka auðþekkjan-
legar afbakanir á alþekktum út-
lendum lögum. En svona mun
þetta hafa verið í rauninni um
rímnalögin, að minnsta kosti síð-
ustu hundrað árin, svo sem með-
•1 annars má marka af rímna-
lagaflokkinum í þjóðlagasafni
séra Bjarna Þorsteinssonar.
Engin skil kann ég á kvæða-
mönnunum, að örfáum undan-
teknum, og hefði verið gaman
og fróðlegt, ef þeir hefðu verið
kynntir ltíið eitt, þótt ekki hefði
verið nema aldur þeirra og hvar
ó landinu þeir eru upprunnir.
Mjög hafa þeir mismunandi
kveðskaparlag, og líklega eru
það þeir elztu, sem mest hafa
af hinum rétta rímnaihreim.
Enda mun sú raddibeiting, sem
einkenndi rímnakveðskap fyrr-
um, nú vera Um það bil að týn-
*st fyrir fulit og allt. Það er
sitthvað að syngja og kveða.
Þessi plata hefir fræðilegt
gildi fremur en listrænt. En hún
er ekki síður merkileg þess
vegna. Upptaka hennax og út-
gáfa er lofsvert framtak, og mun
ekki þykja minna um það vert,
er fram líða stundir. John Levy
hefir tekið upp og válið mest af
efninu. Dr. Hallgrímur Helga-
son ritar aftan á umslagið stutta
greinárgerð um rímur og rímna-
kveðskap. Haraldur Ólafsson.
forstjóri Fálkans h.f., hefir iát-
ið sér annt uni frágang plöt-
unnar og umibúnað allan. AUir
eiga þeir þakkir skildar — og
ekki má heidur gleyma þeim,
konum og k irium, sem lagt hafa
tií efni plötunnar.
lslenzkur hátíðasöngur
sr. Bjarna Þorsleinssonar
Það var ekki litill viðburður
í sögu íslenzkrar kirkjutónliscar
þegar Hátíðasöngvar sr. Bjarna
Þorstéinssonar, sem svo eru
venjulega nefndir, komu fyrst
út árið 1899. Hefti þetta, sem
er um 40 blaðsíður að stærð, var
prentað í Kaupmannahöfn, og
réttur titill þess er: íslenzkur
hátíðasöngur eða víxlsöngur
prests og safn: ðar á þremur
stórhátíðum op nýjársdag, á jóla
nótt, nýjársnoc og föstudaginn
langa; einmg nýtt tónlajg presta
ásamt svörum safnaðarins.
Síðan Hátíðasöngvarnir komu
fyrst út, hafa þeir verið endur-
prentaði tvisvar, 1926 (lítið eitt
breyttir) og 1949 (ljósprenlun
eftir frumútgáfunni). Allar þess
ar útgáfur eru nú ófáanlegar, og
sýnir það bezt, hverjum vin-
sældum söngvarnir hafa átt að
fagna og hve mjög þeir nafa
verið notaðir í kirkjum landsins
á undanförnum aratugum. V:st
er, að víða hafa þtir fegrað guðs
þjónusturnar á hótíðisdögum, og
ekki mun fjarn lagi að segja,
á plötu
að sumstaðar bafi flutningur
þeirra á jólum og öðrum stor-
hátíðum verið meðal’helztu tón-
listarviðburða ársins. Allar líkur
eru til, að þeir muni enn lengi
njóta vinsæida, enda hvílir yf-
ii þeim sérstakur helgiblær í i
hugum margra, sem frá barn-
æsku hafa vanizt þeim sem mik-
ilsverðum bætti í guðsþjónust-
unni á stórhátíðun: kirkjunnar.
Nú hefur sonur tónskáldsiis,
Beinteinn Bjarnason, gengizt Xyr
ir fjórðu útgáfunni á íslenzkum
hátíðasöng, ög er hún ljósþrent-
uð . eftir frumútgafunni eins og
útgáfan frá 1949. Prentunin er
gerð í Litíhoprent og er vel af
hendi leyst, og bókin bundin í
traust og gott band. Er ekki að
efa, að þessari ný..u útgáfu verð
ur þkaksamlega tekið eins og
hinum fyrri.
Jón Þórarinsson.
BLAÐAMÖNNUM var fyrir
skemmstn boðið að skoða nýja
tegund bifreiða, sem Jón Lofts-
son h.f. hefur hafið innflutning
á. Tegundin nefniist Farmobil og
\ er framleidd af Chrysler Inter-
nation.il. Þessar bifreiðar eru ætl
aðar sem landbúnaðarbifreiðar,
en hafa ekki drif á öllum hjól-
um.
Jón Loftsson h.f. hefur nýlega
tekið að sér einkaumboð á ís-
landi fyrir Chrysler Internatio-
nal S.A. á hinni nýju landbún-
aðar- og flutningabifreið verð-
smiðja þeirra í Grikklandi,
,,Farmobil“. Bifreiðar þessar eru
nokkuð nýstárlegar að gerð. Þær
eru léttar, um 600 kg. og eiga að
geta borið hlass af sömu þyngd.
„Farmobil". Bifreiðar þessar eru
læstu mismunadrifi að aftan, en
Farmobil, hin nýja landbúnaffar-
hefur ekki drif á framhjólum.
Af þessum orsökum hefur ekki
fengizt leyfi til þess að flytja
bifreiðina inn á sömu tollum og
aðrar jeppabifreiðar. Þetta gerir
það að verkum, að Farmobil mun
kosta um kr. 170.000,00. Á jeppa
tolli mundi bifreiðin kosta um
kr. 100.000,00.
Vélin í Farmobil er tveggja
strokka fjórgengisvél. Vélin er
loftkæld og á að eyða 7 lítrum
af benzíni á 100 kílómetra.
Vélin er aftan í bifreiðinni og
þess vegna eru engin drifsköft
í henni.
Sérstök fjöðrun er fyrir hvert
hjól í Farmobil, en fjöðrun fer
fram með gormum og höggdeyf-
um. Hjólin eru fremur lítil, hjól-
barðar af stærðinni 5,20x12.
1 Framhald á bls. 13
• og flutningabifreiff.