Morgunblaðið - 31.12.1965, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ
FSstudagur 31. des. 1965
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 95.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 5.00 eintakið.
ONN ÁRATUGUR
Vort land er í dögun af ann-
arri öld“, sagði stórskáld-
ið Einar Benediktsson.
Á tímamótum staldra menn
við, líta til baka yfir farinn
veg og leiða hugann að við-
fangsefnum framtíðarinnar.
Og nú er sjöundi áratugur
aldarinnar hálfur. Hvað hefur
þá einkennt síðustu fimm ár-
in, og hvað skyldu þau næstu
bera í skauti sínu?
Sagt hefur verið að á okk-
ar tímum verði tæknibylting-
ar — sambærilegar iðnbylt-
ingunni — tvisvar á hverjum
áratug. Og ekki er það ofsög-
um sagt, að í íslenzku at-
vinnulífi hafi orðið bylting
það sem af er þessum ára-
tug. Viðreisn efnahagslífsins
hófst 1960, og í kjölfar henn-
ar hafa fylgt aukin umsvif
á öllum sviðum athafna- og
viðskiptalífs. Róttækust hef-
ur þó byltingin orðið í ís-
lenzkum fiskveiðum, enda
hefur höfuðáherzla verið á
það lögð að endurnýja fiski-
skipaflotann og búa hann
fullkomnum tækjum. Má
raunar segja að fiskveiðarn-
ar séu sú íslenzk stóriðja, sem
risið hefur upp á undan-
gengnum árum og stórbætt
lífskjör þjóðarinnar.
Með viðreisnarráðstöfunum
undanfarinna ára hefur
traustur grunnur verið lagð-
ur að nýrri framfarasókn ís-
lenzkrar þjóðar á næstu ár-
um í heimi sífelldra breyt-
inga, tæknibyltinga og vís-
inda. Miklu byltingarskeiði í
sögu fámennrar þjóðar er
lokið og nýr tími genginn í
garð, tími nýrra hugmynda,
nýrra viðhorfa, nýrrar kyn-
slóðar.
☆
Það er ótrúlegt en satt, að
ýmsar þjóðir keppa nú að
því að tvöfalda þjóðarauð-
inn á hverjum áratug, að
reisa mannvirki og eignast
fasta muni og lausa, sem að
10 ára tímabili liðnu séu tvö-
falt verðmætari en heildar-
þjóðareignin við upphaf tím-
ans. Slíkt mark þurfum við
íslendingar einnig að setja
okkur; og satt að segja er
það ekki fráleitt, því að mið-
að við framfarir undangeng-
inna ára mundi þjóðarauður-
inn tvöfaldast á 13 til 14 ár-
um.
En við verðum á næsta
fimm ára tímabili að hrinda
í framkvæmd enn meiri og
stærri verkefnum en á liðn-
um árum og stórefla fram-
leiðslumáttinn. Því miður eru
litlar líkur til þess, að enn
sé unnt að efla fiskveiðar
verulega. Þvert á móti ótt-
ast fiskifræðingar, að fisk-
stofnar Norður-Atlantshafs
séu fullnýttir. Þess vegna er
augljóst mál, að við verðum
að leggja inn á ný svið at-
vinnurekstrar samhliða því
sem eldri greinar eru styrkt-
ar.
Og stórverkefni næstu ára
blasa við, virkjun fallvatn-
anna og bygging stóriðju-
vera. Miklar vonir standa til
þess að innan skamms náist
samningar um byggingu al-
úmínvers og þar með sé
lagður grundvöllurinn að
fyrstu stórvirkjuninni. Hug-
sjón manna eins og Einars
Benediktssonar og Hannesar
Hafsteins er að rætast. í kjöl-
farið mundu þá fylgja fleiri
stórframkvæmdir við virkjun
fallvatna og hverahita, sem
vonir standa til að hagnýta
megi til efnaiðnaðar. Verk-
efnin skortir ekki; og sem
betur fer er meiri hluti ís-
lendinga líka framsýnn, eink-
um æskulýðurinn, þótt berj-
ast verði við afturhaldsöfl,
nú eins og áður.
En þrátt fyrir það, að
framfarirnar hafa orðið
miklar og lífskjörin stórbatn-
að, hefur okkur að öðru leyti
gengið ver að fást við við-
fangsefnin. Okkur hefur ekki
tekizt sem skyldi að halda í
skefjum verðhækkunum. Á
það hefur að vísu verið bent,
að verðbólga síðustu tveggja
til þriggja ára væri nokkuð
sérstaks eðlis. Hún væri tæki
— að vísu ekki æskilegt tæki
—- sem notað hefði verið til
að dreifa hinum mikla ágóða
af stórauknum síldveiðum og
hækkuðu verðlagi síldaraf-
urða úm allt þjóðlífið, því að
allir vildu fá sinn hlut hins
aukna fengs. En ef þetta er
haft hugfast, þá sjáum við
líka að þessi þróun getur
ekki haldið áfram. Við getum
ekki vænzt þess að sjávarafli
aukist á næstu árum á sama
hátt og síðústu ár. Þess vegna
eru engar stoðir, sem staðið
gætu undir áframhaldandi
verðhækkunum, þótt það hafi
tekizt fram að þessu, vegna
hins sérstæða góðæris. Við ís-
lendingar verðum þess vegna
nú — og einmitt nú — að
stíga á stokk og strengja þess
heit að styrkja efnahaginn:
Förum okkur hægar í kröfu-
gerð á næstu árum, en sein-
ustu árin, og sköpum þá
festu, sem nægir til að halda
áfram öflugri uppbyggingu.
í því efni er óhjákvæmilegt
að nú verði þáttaskil.
Við leiðum hugann að ís-
lenzkri menningu og þjóð-
erni. Og synd væri að segja,
að í því efni væri nú þegjanda
legt. Margháttuð menningar-
starfsemi hefur blómgast, en
þó eru þeir margir, sem telja
að í því efni þurfi að herða
á, og sjónvarpið frá Keflavík
er sérstakur þyrnir í margra
augum, sem telja að það ógni
íslenzkri menningu.
Hvað sem þeim sjónarmið-
um líður, er ekki ólíklegt að
rétt sé, að menningarlegt sjálf
stæði hefði trauðla varðveizt
og eflzt, ef landið hefði verið
annars staðar sett á jarðkringl
unni. Við höfum verið nægi-
lega fjarri frændum okkar í
austri til að halda sérkennum
okkar. Enn fjær erum við
mannhafi Vesturheims, en þó
gætir þaðan eðlilega nokk-
urra áhrifa og mótvægis.
Hvort sem okkur líkar það
betur eða verr, munu menn-
ingarstraumar leika um okk-
ur að austan og vestan. Við
þurfum aðeins að gæta þess
að leita ekki undan vindin-
um, heldur sækja upp í hann
úr hvorri áttinni, sem hann
blæs.
Og við eigum sem betur fer
marga vökula varðmenn, þótt
hinu sé ekki að leyna, að
menntamenn hafa látið of lít-
ið að sér kveða. Þeir virðast
ekki hafa gert sér grein fyrir
því, að í þjóðfélaginu er nýtt
svigrúm, sem ekki var fyrir
hendi meðan stjórnmálamenn
leituðust við að ráða á öllum
sviðum.
Við höfum haft trausta
stjórnarforustu, sem þó hefur
í vaxandi mæli kunnað að tak
marka vald sitt og eftirláta
borgurunum aukið olnboga-
rými, bæði í menningarefn-
um, viðskipta- og atvinnumál
um. Auðvitað er margt hægt
að gagnrýna og margt er líka
sem betur fer gagnrýnt, þótt
gagnrýnendurnir séu mis-
munandi vígfimir. En óum-
deilanlegt hlýtur að vera, að
frjálsar umræður hafa aukizt
og munað nokkuð á veg, þótt
einnig hafi orðið vart menn-
ingarsóða.
En þegar á menningarmál-
in er litið í heild, er sannar-
lega engin ástæða til að ör-
vænta. Miklu fremur getum
við verið bjartsýn, en þó því
aðeins að stcraukin áherzla
verði lögð á mennta- og menn-
ingarmálin síðari helming ára
tugsins, og á því sviði munu
líka gerast stóratburðir: Hand
ritin heim, Norræna húsið,
Borgarleikhús, sýningarsalur,
Borgarbókasafn og fullkomið
landsbókasafn, stórefling há-
skólans og annarra mennta-
stofnana, svo nokkuð sé nefnt.
Við búum við allsnægtir.
Æskulýðurinn hefur beitt sér
fyrir því, að við miðluðum
öðrum nokkru af auðlegð okk
ar — og almenningur hefur
svarað. Við þurfum að auka
aðstoð við þá, sem ver eru
settir. Við þurfum að kunna
fótum okkar forráð. Við þurf-
um að efla heiðarleika, standa
við drengskaparreglur í hverj
um leik og síðast en ekki sízt:
að halda áfram að útrýma
þeim hugsunarhætti, sem hér
hafði skapazt á tímum of-
stjórnar og andstöðu ríkis-
valds við hagsmuni borgar-
anna. Ef við heitum þessu nú
um áramótin, mun okkur vel
farnast.
CtekL
t
A • A
ecýi nijjcip
lir ýmsum áttum
Jólaskreytingar
FÆÐING frelsarans hefur
löngum verið með vinsælustu
jólaskreytingum í hinum
kristna heimi og jafnvel víða
utan hans, bæði á heimilum
og annars staðar. Meðal þeirra
mörgu sem hafa af því at-
vinnu allan ársins hring að
gera slíkar skreytingar er
fjöldi manna í Wuppertal í
V-Þýzkalandi. Maðurinn á
myndinni heitir Peter Kosten
og er einn margra sem flytja
út jólaskreytingar. Hann
kveðst hafa allan vara á um
tímanlegan undirbúning, en
þó fari það einhvern veginn
alltaf svo, að þegar líði að
jólum sé starfslið hans ein-
lægt önnum kafið, því ekki
séu allir jafn snemma á ferð
inni með pantanir sínar. Og
útflytjandinn tekur því sjálf-
ur til hendinni við að pakka
jólaskreytingunum sem fara
eiga út um heim, til Toronto,
Buenos Aires, Jóhannesarborg
ar og ótal annarra fjarlægra
ataða, að auka á jólagleði
bæði barna og fullorðinna.