Morgunblaðið - 26.04.1966, Blaðsíða 17

Þriðjuflagur 26. apríl 1966
MORGUNBLAÐIÐ
17
Hagsmunir heildar-
innar sit ji í fyrirrúmi
Ávarp frú Auðar Auðuns á Lídó-fundinum
I Góðir fundarmenn!
Eins og fundarstjóri hefur þeg-
ar lýst og fram hefur komið í
auglýsingum, er fundi þessum,
sem Geir Hallgrímsson, borgar-
stjóri, hefur boðað til, ætlað að
vera kynningar- og fræðslufund-
ur um borgarmálefni Reykjavík-
ur, og jafnframt a6 fundarmönn-
um gefist tækifæri til að bera
fram fyrirspurnir og athugasemd
ir varðandi þau mál, sem borg-
arstjóri mun síðar svara.
Hin naargþætta starfsemi
Reykjavíkurborgar, sem sífellt
færir út kvíarnar með vaxandi
framkvæmdum Og síaukinni iþjón
ustu við íbúana, eins og vera ber
í vaxandi borg í örri þróun,
spannár eðlilega yfir mikinn
fjölda málaflokka. í>að er svo
hlutverk hinna kjörnu fulltrúa
— borgarfulltrúanna — og þá
fyrst og fremst meirihlutans með
foorgarstjóra í broddi fylkingar,
að ákveða á hvern hátt og í hve
ríkum rnæli, hverjum einstökum
málaflokki skuli sinnt og í hvaða
röð, allt eftir því sem aðstaða og
tekjur borgarsjóðs og borgar-
stofnana leyfa á hverjum tíma.
Rétt er þó að hafa í huga að
ekki hafa borgaryfirvöld óbundn
ar hendur um ráðstöfun á tekj-
um borgarsjóðs, því að þær eru
að verulegu leyti bundnar af
löggjafanum. Sem dæmi má
nefna tvo af stserstu útgjaldalið-
unum, þ.e. framlög til almanna-
og sjúkratrygginga, sem áætlað
er að á þessu ári losi 100 millj.
kr. og framlög til reksturs og
stofnkostnaðar barna- og gagn-
fræðaskóla, sem áætlað er að
verja til ca. 80 millj. kr., og er
þá margt ótalið s.s. löggæzla,
framlög til sjóða o.fl.
Borgin okkar er sem slík ung
að árum, og við höfum þurft að
foyggja frá grunni flest það, sem
nauðsynlegt er í nútímaborg, á
fáum áratugum, og enginn held
ég fái því mótmælt með rökum,
að hér hefur verið lyft Grettis-
tökum á skömimum tíma. Hitt er
annað mál, að við eigum mörg
verkefni óleyst, og mun reyndar
ávallt verða svo meðan sá fram-
farahugur ríkir, sem einkennt
hefur íbúa borgarinnar, og eng-
in ástæða til að ætla annað en
að hann muni áfram ríkja.
Af íbúum Reykjavíkur eru
konur í meirihluta. Sá mikli hóp-
ur hefur eðlilega sérstakan áhuga
á því í rekstri borgarinnar, sem
aðallega snertir heimilin. Ég skal
þó ekki fjölyrða um þau fyrir-
tæki borgarinnar, sem borgar-
stjóri í ræðu sinni áðan vék að,
sem skapað hafa hér í Reykjavík
meiri heimilisþægindi en víðast
annars staðar þekkjast, nefnilega
hitaveitu og rafmagnsveitu.
Hér sem annars staðar er það
hlutverk flestra fulltíða kvenna
að vera húsmæður og mæður, og
velferðarmál æskunnar í borg-
inni eru konum sérstaklega hug-
leikin. Skólarnir eru snarasti
þátturinn í lífi æskunnar utan
heimilanna. Borgarstjóri hefur
þegar vikið að skólaibyggingamál
um í ykkar hverfum og að stöð-
ugri viðleitni borgaryfirvald-
anna til endurbóta í starfi skól-
anna. Framkvæmdir í skólafoygg-
ingum hafa á undanförnum árum
verið það miklar, að svarað hef-
ur því að árlega væri byggður
skóli á stærð við Laugarnesskól-
ann, eða um það bil 20 kennslu-
stofa skóli. Þrátt fyrir miklar
framkvæmdir, hefur þó ekki enn
tekizt að koma húsnæðismáium
skólanna í það horf, sem æskilegt
má telja, og verður á næstu ár-
um að gera aukið átak í þeim
efnum.
Eitt af verkefnum borgarinnar
er að skapa aðstöðu til útivistar
og leikja fyrir æskuna.
í upphafi þessa kjörtímabils
voru foér í borginni 50 leiksvæði
og leikvellir, þar af 14 lokaðir
Frú Auður Auðuns
smábarnagæzluvellir fyrir yngri
börnin 2ja til 5 ára, — þar sem
mæður geta án endurgjalds kom-
ið börnutn sínum í örugga gæzlu
meðan þær sinna öðrum störfum.
Nú eru þessir leikvellir og leik-
svæði 66, þar af 22 smáfoarna-
gæzluvellir. í ykkar hverfum eru
þannig 4 smáfoarnagœzluvellir og
10 leiksvæði önnur, og þess má
geta að nýlega var samþ. að
byggja smábarnagæzluvöll í Ár-
bæjarhverfi og gera leiksvæði
sunnanvert í hverfinu.
Ég sleppi því að ræða önnur
málefni æskunnar, sem borgin
sinnir en þau eru margvísleg,
má t.d. nefna skólagarða, vinnu-
skóla, starfsemi Æskulýðsráðs og
barnaheimilin, sem borgarstjóri
vék að áðan.
Ég ætla þá að drepa á mála-
flokk, sem við öll getum búizt
við að snerti okkur beinlínis sum
okkar þegar, önnur okkar síðar,
þ.e.a.s. velferðarmál aldraðra. —
Með batnandi lífskjörum og auk-
inni heilsugæzlu lengist meðal
aldur fólks hröðum skrefum. Hér
í Reykjavík hefur þannig hlut-
fallstala þeirra sem eru 65 ára
og eldri vaxið stórlega síðan
1910, eða um ca. 50%. Sá hópur
fólks, sem nær þeim aldri að
starfsgetan er orðin skert eða
engin, stækkar óðum, og eru
menn þó starfhæfir lengur en
áður var. í nútímaþjóðfélagi er
það því orðið stórkostlegt verk-
efni til úrla'usnar að sjá hags-
munum aldraðra borgið.
Vorið 1963 var í borgarstjórn
gerð samþykkt um málefni aldr-
aðs fólks. Var þar mörkuð sú
stefna að stuðla bæri að því að
öldruðu fólki yrði -gert kleift að
dveljast sem lengst í heimahús-
um. í samþykktinni var m.a.
borgarstjóra heimilað að skipa
ráðgefandi nefnd um velferðar-
mál aldraðs fólks. Var nefndin
skipuð um haustið. Vann hún
mikið og gott starf og skilaði
áliti vorið 1965. 1 framhaldi af
því var í maí s.l. gerðar í borg-
arstjórn ályktanir um málefni
aldraðra. Var þar ákveðið að
hefja undirbúning að byggingu
íbúða fyrir aldrað fólk, en í sam
þykktinni frá 1963 var einnig
ákveðið að unnið yrði að því að
leysa húsnæðismál aldraðra. í
háhýsi því sem Reykjavíkurborg
á í smíðum við Austurbrún eru
íbúðir, ætlaðar öldruðum, og á-
ætlun um íbúðabyggingar, sem
samþ. var í borgarstjórn á þessu
ári tekur einnig til ibúða fyrir
aldrað fólk.
Þá var með ályktun borgar-
stjórnar frá því í maí s.l. ákveð-
ið að hefja undirbúning að bygg-
ingu hjúkrunarheimilis fyrir
aldraða, sem þurfa sérstakrar um
önnunar við. Er nú unnið að
þeim undirbúningi, sem þarf sér
staklega að vanda til. Ennfrem-
ur var stjórn Heilsuverndarstöðv
arinnar falið að gera ráðstafanir
til þess að hluti þess húsnæðis,
sem þar losnar við opnun Borg-
arsjúkrahússins, verði fyrst um
sinn nýttur sem hjúkrunarheim-
ili og langlegudeild fyrir aldr-
aða.
Loks var ákveðið að stofnuð
yrði deild velferðarmála aldr-
aðra í skrifstofu félags og fram-
færslumála borgarinnar. Skal
deildin m.a. annast aðstoð við
aldraða í heimahúsum, upplýs-
ingaþjónustu o.fl., og vinna ,að
eflingu og samræmingu á starfi
frjálsra samtaka borgaranna í
þágu aldraðra. Deildin var síð-
an stofnuð og ráðinn að henni
starfsmaður, sem tók til starfa
á s.l. sumri. Deildin annast marg-
háttaða fyrirgreiðslu, m.a. heim
ilishjálp fyrir aldraðra og starfa
nú að því sem svarar 3 hjálp-
arstúlkum í fullu starfi. Starf-
semi deildarinnar hefur, þegar
gert mikið gagn, og á vissulega
fyrir sér að þróast þegar fram
fengin af starfseminni. N|i þeg-
líða stundir og full reynsla er
ar er fyrirsjáanlegt að auka
þurfi starfslið deildarinnar.
Félagsmálin í heild verða
verða æ umfangsmeiri, enda
margþætt og vaxandi í nútíma-
þjóðfélagi. Til marks um það
má nefna, að áætlað er að verja
til þeirra ca. 210 millj. kr. á
þessu ári, eða ca af tekjum
borgarsjóðs.
í sambandi við þjónustu borg,
arinnar við heimilin, vil ég þá
aðeins minnast á heimilshjálp-
ina, sem látin er í té sængur-
konum þegar veikindi, eða slys-
eða önnur óhöpp steðja að, svo
að húsmóðirin geti ekki sinnt
heimilisstörfum. Á vegum heim
ilishjálparinnar starfa fjöldi
kvenna og starfsemin er sívax-
andi. Um- heimilishjálp voru
sett lög 1952, en þá hafði um
langt skeið verið starfrækt heim
ilishjálp á vegum Reykjavíkur-
borgar, aðallega fyrir sængur-
konur. Áætlað er að verja 900
þús. kr. á þessu ári til heimil-
íshjálparinnar.
Ég hefi nú aðeins drepið á
nokkur atriði í margvíslegri
þjónustu borgarinnar við íbú-
ana. En eins og áður sagði
blasa verkefnin hvarvetna við,
og hugurinn girnist að ráðast í
margt, sem aukið geti þægindi
og velferð borgarbúa. En því
eru takmörk sett hve margt
er hægt að gera í einu, tekjur
borgarinnar, fáanlegt vinnuafl
o.fl. setur því skorður.
Nú þegar kosningar fara í
hönd munuð þið, góðir Reyk-
víkingar, kynna ykkur málin og
kveða síðan upp ykkar dóm á
kjördegi þið munuð kynna ykk-
ur þá stefnu í borgarmálaefn-
um sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefur markað og framkvæmt á
lindanförnum árum, og þá
stefnuskrá sem flokkurinn boð-
ar..
Ég veit að þið munuð skilja
mikilvægi þess, að hagsmunir
heildarinnar sitji í fyrirrúmi
við ákvörðun ykkar, og að aldrei
verður svo um hnútana búið, að
hægt sé að gera allt fyrir alla.
Fimmtugur i gær:
Davíö Olafsson, fiskimálastióri
VETURINN 1931-32 hlotnaðist
mér sú ánægja að vera kennari
Davíðs Ólafssonar, — í þriðja
bekk Gagnfræðasjcóla Reykja-
víkur. — Eigi vissum við skil
hvor á öðrum áður, hann upp-
runninn eystra, ég vestra svo
endilangt fsland var á milli og
auk þess hálfur mannsaldur. Ég
var að byrja lífsstarf mitt
heima, hann að hefja undiifoún-
inginn að sínu. Þótt mannval
væri í bekknum var Davíð með-
al þeirra, sem báru af, og mundi
hann vart hafa liðið mér úr
minni, þótt leiðir okkar hefðu
ekki legið saman síðar. Sem
prófdómari við stúdentspróf í
Menntaskóla Reykjavíkur' þrem-
ur árum síðar gafst mér færi á
að sjá og heyra að vel hafði
Davíð notað tímann í lærdóms-
deild Menntaskólans og skyldi
riú leiðin lögð út í heiminn, til
háskólanáms.
Eigi segir frekar af viðskipt-
um okkar Davíðs á næstu árum,
að öðru leyti en því að við hitt-
umst einu sinni eða tvisvar í
Kiel meðan hann stundaði nám
við háskólann þar. I>ar lauk
hann prófi og komst heim rétt
áður en heimsstyrjöldin skall á.
Sýndi það sig þá að við höfðum
um margt að ræða.
Það var örlagarík stund, þeg-
ar Davíð var kjörinn forseti
Fiskifélags íslands á fiskiþingi,
hinu 16. í röðinni, 8. marz 1940,
einkum fyrir Fiskifélagið og
sjávarútveginn í landinu. I>að
eitt, að Davíð hefur nú setið í
stólnum, fyrst sem forseti Fiski-
félagsins og síðar sem Fiski-
málastjóri í rúm 26 ár, eða nær
því jafnlengi og allir fyrirrenn-
arar hans í starfinu samanlagt
(29 ár), sýnir glögglega, að hér
hafði verið stigið heillavænlegt
spor. !>að var þó ekki auðvelt
fyrir 24 ára gamlan pilt að taka
að sér svona starf og bar þar
margt til, en þó einkum tvennt.
Annars vegar það að félagið
hafði aukizt mjög og eflzt í tíð
Kristján Bergssonar, sem hann
tók við af, hús hafði risið af
grunni og sérfræðingastöður
verið stofnaðar. Hins vegar var
sýnt, að óvenjulegir og erfiðir
tímar væru framundan. En
Davíð óx með hverri raun. Átti
hann það mjög að þakka lipurð
sinni og prúðmennsku hve
greiðlega gekk að ná samvinnu
við jafnt eldri sem yngri bæði
úr stétt útgerðarmanna og fiski-
manna og höfðu áhrifamenn
þeir, sem studdu hann til starfs-
ins frá upphafi vegið og metið
allar aðstæður rétt. í 26 ára
starfi hefur Davíð Ólafsson trú-
lega fylgt þeim starfsreglum er
hann setti Fiskifélaginu í ávarpi
sínu, sem birtist í marz-blaði
Ægis 1940, en þar ségir meðal
annars á þessa leið:
„Gera þarf félagið svo öflugt,
að það geti beitt sér fyrir hags-
munamálum sjávarútvegsins á
öllum sviðum, án þess þó að
ganga á hlut annarra atvinnu-
greina í þjóðfélaginu. Fiskifé-
lagið er eina félagið, sem hefur
innan vébanda sinna bœði fiski-
manninn og útgerðarmanninn og
hefur því alveg sérstaklega góð
skilyrði til að vinna í þágu
sjávarútvegsins, því að lokum
hljóta hagsmunir þessara tveggja
manna að fara saman, þótt
stundum sýnist e.t.v. hið gagn-
stæða“.
Á síðustu áratugum hafa fram-
farir í fiskveiðatækni verið stór-
stígar með afbrigðum og er þátt-
ur Davíðs í þróuninni á íslandi,
kunnari en svo, að honum þurfi
að lýsa. Hefur íslenzki fiskveiði-
flotinn verið í fararbroddi um
langa röð ára, svo sem kunnugt
er, og hafa íslandingar verið svo
að segja öllum öðrum þjóðum til
fyrirmyndar á sviði fiskveiða.
Þó er eitt atriði í þessari þróun,
sem einkum kemur mér til þess
að skrifa þessar línur, en það er
þáttur Daviðs í útvegun síldar-
leitartækisins í Ægi. Senriilega
er hér að ræða um mikilvæg-
asta skrefið, sem stigið hefur
verið á síðari áratugum síldveið
unum til eflingar. Tækið fékkst
að lokum, 1953 og þótt margir
leggðu gjörva hönd á plóginn,
hika ég ekki við að fullyrða, að
það voru afskipti Davíðs að
málinu, sem réðu úrslitum.
Tvennt var það, sem greiddi fyr-
ir greiðum og góðum málalok-
um, annars vegar fyrirlestrar
norska fiskifræðingsiris Finns
Devolds, er hann dvaldist hér í
boði Háskóla íslands í byrjun
ársins 1953, því margir' sann-
færðust þá um nauðsyn og nota-
gili hinnar nýju tækni og hins-
vegar það að nú fór að verða
hægt að kaupa svona tæki á
heimsmarkaðinum, en dýrt var
drottins orðið. Varð það úr að
leitað skyldi hófanna um útveg-
un tækis að nafni „Whalefind-
er“, er reynst hafði vel við
hvalveiðar í suðurhöfum, hjá
Kelvin & Hudges í London, en
það skyldi kosta á aðra milljón
króna. Var það allmikill pening-
ur í þann tíð og þurfti þar að
auki að greiða féð af hendi í er-
lendum gjaldeyri. Eftir að Davið
gekk í málið fór að komast
skriður á það og á fáum mán-
uðum var það leitt til farsælla
lyikta. Ég gleymi ekki fund-
inum, sem haldinn var í her-
búðum Kelvin & Hudges í Lon-
don árla sunnudagsmorgun í
maí 1953, því annar fundartími
var ekki tiltækur, né heldur ir-
slitafundinum, sem haldinn var
nokkrum dögum síðar í Reykja-
vík á skrifstofu atvinnumálaráð-
herra. Sem betur fór var Ólafur
Thors, sem þá fór með atvinnu-
málin, mjög hlynntur kaupum
á asdic-tækjum og réði það úr-
slitum, þegar Davíð lagði fyrir
hann árangurinn af sunnudags-
fundinum í London. Ráðuneytis-
stjórinn, Gunnlaugur Briem,
hafði safnað saman hóp af
áhrifamönnum til fundarins og
var mergð manna í ganginum
fyrir framan skrifstofudyrnar
þegar ráðherrann kom, á mín-
útunni. Man ég þá að hann
sagði: „Hvað, er þetta biðstofa
hjá augnlækni?" Tækið fékkst,
sigur var unninn.
Davíð Ólafsson hefur verið
annar af fulltrúum íslands
hjá Alþjóðahafrannsóknarráðinu
(ICES) á annan áratug. Okkur
sem þekkjum hann, var það
mikið gleðiefni þegar hann var
valinn inn í æðstu stjórn ráðs-
ins fyrir hálfu öðru ári og er
hann eini íslendingurinn, sem
þar hefur átt sæti. Sem þáver-
andi framkvæmdastjóri ráðsins
þakka ég honum fyrir ágæta
samvinnu þar sem og hvarvetna
annars staðar þar sem við höfum
unnið i sama víngarði. Óska ég
honum framgangs og heilla um
ókomin ár.
Birkeröd, Danmörku 17.
apríl 1966,
Árai FriDrteoa.