Morgunblaðið - 07.09.1966, Page 10

10
MORGUNBLAÐI0
i
Miðvikudagur 7 sept. 1966
Haukur Eggertsson:
Umbúðir og um-
bdðaframleiðsla
greinum jafn mikilsverð og þeir
eru henni. í þessu sem öðru er
hver öðrum háður. Enginn þátt-
ur athafnalífsins getur staðið
einn og óstuddur án hinna.
leiddum umbúðum verða dósa-
framleiðsla hjá Blikksmiðju
Péturs Jónssonar, er hóf fram-
leiðslu á þeim með sérstökum
vélum árið 1907. Árið 1928 stofn-
aði sama fyrirtæki, er þá hét
Blikksmiðja J. B. Péturssonar,
Tunnuverksmiðjuna. Framleiddi
hún trétunnur með blikktunn-
um innan í, og voru þær gerðar
til útflutnings á lýsi. Þessi fram-
leiðsla lagðist þó brátt niður.
Sömu aðilar stofnuðu Stáltunnu-
gerðina 1922, einnig til lýsis-
tunnuframleiðslu, en nú er starf
semi hennar hætt. Kassagerð
Reykjavíkur h/f var stofnuð
Umbúðir á Iðnsýningu.
Á Iðnsýningunni 1966, sem nú
stendur yfir, sýna flestir aðal-
umbúðaframleiðendurnir vörur
sínar. Eru það eftirtalin fyrir-
tæki:
Dósaverksmiðjan h/f sýnir
margar gerðir af lakkbornum
blikk- og áldósum, áletruðum og
skreyttum, — einnig óáletraðar
— fyrir niðursuðu, málningu
o. m. fl.
Etna h/f sýnir ölduflösku-
hettur frá öllum öl- og gos-
drykkjaverksmiðjunum, en starf
semi hennar einskorðast við þá
framleiðslu.
Kassagerð Reykjavíkur h/f
sýnir bylgju-pappakassa, pappa-
öskjur og límmiða í mjög fjöl-
breyttri litprentun (Offset og
Letterpress) fyrir innlenda iðn-
aðarframleiðslu og útflutnings-
vörur frystihúsanna, ásamt
mjólkurumbúðum, er m.a. hafa
verið teknar í notkun á Akur-
eyri og Keflavíkurflugvelli.
Plastprent h/f sýnir fjölbreytt
úrval af plastpokum, plastdós-
um, pappírspokum, sellofanpok-
um og öðrum umbúðum úr ál-
þynnum (alúmínium foil), sello-
fan og umbúðapappír í anilín-
prentun.
Sigurplast h/f sýnir mikið úr-
val af plastdósum, plastflöskum
og öðrum umbúðum úr plasti, —
prentað sem óáprentað.
Stálumbúðir h/f sýna stál-
tunnur í mismunandi stærðum
til útflutnings á meðalalýsi, svo
og- bakka úr áli og ryðfríu stáli
fyrir matvælaiðnaðinn.
Við yfirsýn áhorfenda hljóta
þeir að veita athygli hinni miklu
fjölbreytni í íslenzkri umbúða-
framleiðslu. >eir hljóta einnig að
sjá, hve víða innlendar umbúðir
skreyta vörur annarra framleið-
enda. Nú verða framleiðendur
flestra vörutegunda, einkum
hinna svokallaðra neyzluvara,
að fullganga frá þeim til af-
HUGTAKIÐ umbúðir mun fyrst
og fremst fela í sér efni eða
hluti gerða til varðveizlu eða
flutnings vöru eða annarra hluta.
Frumtilgangurinn er því hag-
nýts eðlis, þótt viðleitni til
samræmingar fegurðar og til-
gangs hafi snemma komið til
sögu. Áður fyrr voru umbúðir
meira í formi íláta, enda var
framleiðsla þeirra til skamms
tíma kölluð ílátasmíði í íslenzku
máli. í formi íláta hafa um aldir
verið framleiddir skrautmunir
og listaverk, sem að öðru leyti
höfðu takmarkað hagnýtt gildi.
Gerð og framleiðsla umbúða
hefur tekið miklum breytingum
og framförum hin síðari ár með
•tilkomu nýrra efna og aukinnar
kröfu um hagnýtt og viðskipta-
legt gildi þeirra. Hið hagnýta
gildi miðast fyrst og fremst við
varðveizlu vörunnar, er þær
hafa að geyma, en hið við-
skiptalega að vekja athygli á
henni og notagildi hennar á
smekklegan hátt. Fyrr á tímum
mun úmbúðar- eða ílátasmíði að
mestu hafa vérið unnin á verk-
stæðum í smáum stíl, eða sem
heimilisiðnaður, en nú hin síðari
ár sem stórfelld verksmiðjufram
leiðsla.
Upphaf innlendrar umbúða-
framleiðslu.
Umbúðaframleiðsla í nútíma-
mynd á sér ekki langa sögu á
íslandi. Ílátasmíði, eins og það
hugtak mun almennt skýrt, er
þó mjög gömul, — en sem sjálf-
stæð iðn eða atvinnurekstur er
beykisiðn lang elzt. Samkvæmt
heimildum í Iðnsögu íslands
hafa fslendingar fyrst lært
beykisiðn á dögum einokunar-
verzlunarinnar og í fyrri heim-
styrjöldinni voru trétunnur
framleiddar hér í stórum stíl, á
þess tíma mælikvarða, til út-
flutnings á íslenzkum afurðum.
Sú smíði mun þó fyrst og fremst
hafa verið handverk, en fyrstu
tunnugerðarvélarnar voru flutt-
ar til landsins árið 1915 af Pétri
Bjarnasyni, beyki, og sonum
hans, Tryggva og Bjarna. Nú
mun beykisiðn að fullu vera lið-
in undir lok, nema þá samseteig
á síldartunnum á Siglufirði og
Akureyri.
Að beykisiðn frátalinni mun
fyrsti vísir að verksmiðjufram-
1932, en í raun hóf hún störf
tveim árum fyrr. Upphaflega
miðaðist framleiðslan við tré-
kassa fyrir niðursoðna mjólk,
smjörlíki og fisk til útflutnings,
en verksmiðjan varð brátt að
breyta til, því að nú hafa bylgju
pappakassar og pappaöskjur
leyst trékassana af hólmi.
Pappírspokagerðin h/f og Dósa-
verksmiðjan h/f fylgdu brátt 1
kjölfarið. Síðan hafa nokkur
önnur umbúðafyrirtæki bætzt
við og víkkað svið þessarar grein
ar.
Á hinum tiltöllega stutta
tíma frá því að umbúðafram-
leiðsla hófst hérlendis sem at-
vinnugrein, hafa orðið stórstíg-
ar breytingar og framfarir.
Umbúðir og pökkun eru orðin
mjög mikilvægur þáttur í við-
skiptalífi nútíma þjóðfélags og
til þeirra gerðar miklar kröfur.
Veltur því á miklu, að umbúða-
framleiðendur séu færir um að
uppfylla þær kröfur, enda er
notendum umbúða ljóst, hvílík-
um úrslitum smekklegur frá-
gangur á vörum getur valdið i
harðri samkeppni frjálsra við-
skipta. Innland umbúðafram-
leiðsla er því öðrum atvinnu-
greiðslu til neytenda. Tími hand
pökkunar og uppvigtunar i
verzlunum er liðinn, — og tími
afgreiðslu á flestum tegundum
fatnaðar úr hillum verzlana,
þar sem hann lá óvarinn og
velktur, er einnig liðinn. Nú
verður sérhver hlutur að vera
frágenginn á smekklegan og
hreinlegan hátt. Það er hætt að
vélarkosti, þar sem lánamögu-
leikar eru stundum litlu meiri
en nemur áðurnefndum gjöld-
um. Fjármagnsnýting verður bví
mjög slæm og eykur reksturs-
kostnað fyrirtækja óeðlilega
mikið. Segja má, að verulegur,
hluti umbúða, er landsmenn
nota, sé nú framleiddur innan-
lands. Nokkuð vantar þó á, og
tína nokkra brjóstsykurmola
eða kexkökur upp úr búðar-
skúffum með höndum í kramar-
hús. Hreinlætiskröfur nútímans
leyfa ekki slíkt, — neytendur
kaupa ekki slikar vörur. Frá-
gangur vörunnar, útlit og
geymsluhæfni, verða að miðast
við kröfur neytenda, því að þeir
ráða, þegar miðað er við eðli-
lega viðskiptahætti.
Samkvæmt þessu verða not-
endur umbúða að haga sér og
eftir því verða framleiðendur
umbúðanna að fara. í frjálsri
verzlun tjáir ekki að segja: „Þú
skalt hafa þetta eða ekkert“. —
Á næsta götuhorni er önnur
verzlun, sem fólk getur snúið sér
til. Þó finnast enn nokkrar und-
'antekningar frá þeirri reglu,
(sem sanna ágæti hennar)!
Lítil tollvernd
Að loknum ofangreindum hug-
leiðingum mætti spyrja: Hvar
stendur íslenzk umbúðafram-
leiðsla í hinni hörðu verð- og
gæðasamkeppni við erlendar
umbúðir nú á tímum frjáls inn-
flutnings?
Að sjálfsögðu á hún nokkuð
erfitt uppdráttar, enda er hér
yfirleitt um að ræða ung og fjár
magnslítil fyrirtæki, og mikill
hluti umbúða nýtur engrar eða
lítillrar tollverndar. Vélar til
umbúðagerðar eru mjög dýrar
og krefjast oft örrar endurnýjun
ar vegna sífelldra breytinga á
umbúðum, — og nýrra, er ryðja
þeim eldri úr vegi. Samanlögö
gjöld af innfluttum iðnaðarvél-
um er hér almennt 35%. Rýrir
þetta mjög getu fjármagnslítilla
iðnrekenda til að búa sig góðurn
er það einkum, þar sem þörf er
dýrra véla. Núverandi tolla- og
skattalöggjöf hindrar þetta i
vissum mæli, — og svo í sumum
tilvikum ónógur markaður.
Nauðsyn vörukynninga.
f heild á íslenzkur iðnaður nú
mjög í vök að verjast fyrir er-
lendum varningi, sem hóflaust
er fluttur inn og auglýstur í
mun ríkara mæli en íslenzkir
framleiðendur geta almennt veitt
sér. Það hefur lengi legið í landi
ótrú á því, sem innlent er.
Stundum hefur þetta átt rétt á
sér, en oft ekki. Iðnsýning sem
þessi, er nú stendur yfir, þar
sem sýndar eru aðal framleiðslu
vörur iðnaðarins, er líklegust til
að eyða tortryggni, því að þar
geta neytendur kynnt sér á hlut
lægan hátt fjölbreytt vöruval og
gæði þess. Einnig er nauðsyn-
legt fyrir hina einstöku iðnrek-
endur að kynnast vel fram-
leiðslu annarra með það fyrir
augum að geta notað þeirra
framleiðsluvörur til sinnar eigin
starfrækslu.
Hin síðari ár er verkaskipting
í iðnaði og samvinna á milli fvr-
irtækja að færast mjög í vöxt.
Hvað umbúðaframleiðsluna
varðar, þá er henni sérstök nauð
syn kynningar gagnvart öðrum
framleiðendum og dreifendum.
Umbúðir eru orðnar all stór lið-
ur í rekstri annarra framleið-
enda og verzlana. Er því mikils
um vert, að þær séu valdar af
kostgæfni. En þótt góðar um-
búðir séu oft dýrar, verða þær
venjulegast ódýrari í raun vegna
miklu betri varðveizlu vörunnar
og aukinnar söluhæfni.

MUNA