Morgunblaðið - 12.10.1966, Qupperneq 14

Miðvikudagur 12. okt. 1968
1*
Helgi Tryggvason:
Tækni nútímans 02
tungumálanám fvrir afla
SVEINN KRISTINSSON SKRIFAR UM
' AL.DREI hafa kringumstæður á
íslandi verið eins öflug brýning
um að læra tungur nágranna-
þjóðanna eins og nú. Þeir Is-
lendingar, sem nota þurfa er-
lend tungumál, hafa aldrei verið
fleiri að tölu og aldrei hlutfalls-
lega fleiri. Fjöldi fslendinga
ferðast til útlanda og fjöldi er-
lends fólks sækir okkur heim á
hverju ári. Útvarpið flytur okk-
ur töluð orð vitt um vegu. Þessi
stórauknu og fjölbreytilegu sam-
skipti við fólk annarra þjóða
knýja fast á um það, að íslenzk-
um eyrum sé kennd sú fþrótt
sem rækilegast, að greina orð og
hrynjandi erlendra mála í dag-
legu tali fljótt og vel. Ég á bæði
við skólanemendur og ekki síður
hina mörgu, sem ekki eiga kost
á neinum venjulegum nám-
skeiðum. En slik heyrnarþjálfun
í nágrannamálum okkar, einu
eða fleiri, tilheyrir almennri
menntun nútímamanna. Slík
undirstöðukunnátta veitir einn-
ig mikla ánægju. Hinn síaukni
ferðamannastraumur til landsins
er og atvinnumál margra og
ekki lítið fjárhagsmál fyrir þjóð-
ina.
Allt nám krefst elju og áhuga.
f tungumálanámi þurfa orð og
orðasambönd að koma fyrir oft
mörgum sinnum til þess að
renna mönnum í merg og blóð,
því að endurtekningin er móðir
námsins. Með miklum endur-
tekningum læra börnin málið i
foreldrahúsum. Þau hlusta og
horfa. Allt þetta hvetur talfærin
til að standa og herma eftir.
Heyrn barna er næm og hermi-
gáfan mikil.
Þeir, sem komnir eru á miðj-
an aldur, kunna að segja sem
, svo: Mitt næmi er farið og tung-
an orðin stirð. Þessu er samt
óhætt að mótmæla þegar í stað.
Námsaldur er ekkert bundinn
við skólaaldur. Margir stunda
nám langt fram eftir ævi, en
geta þá kannske þurft að við-
hafa meiri þolinmæði og elju við
endurtekningar til þess að ná
leikni.
Til allra þeirra eldri og yngri,
sem vilja svo gjarnan hafa lif-
andi tök á lifandi máli, — og
allir hafa löngun til að blanda
geði við góða nágranna og sam-
ferðamenn í stað þess að þegja
þurri þögn, — vil ég koma boð-
um, á þessa leið: Til er sá heim-
ilisvinur sem lagt hefur fram
þjónustu sína um 60 ára skeið,
og hann býðst til að vera heima
-hjá ykkur og tala við ykkur
hvenær sem þið viljið og hafið
stund til þess, skýrt og notalega
og alltaf fyrirmyndar mál. Hann
er fús til að endurtaka svo /ft
sem þið óskið, og aldrei skal
óþolinmæði heyrast í neinni end-
urtekningu, röddin er alltaf söm
við sig og lundin létt, hvernig
sem veðrið er. Þessi heimilis-
vinur hefur öll skilríki og kunn-
áttu til að vera heimiliskennari
hvers, sem vera skal. Eins og
aðrir góðir kennarar vill hann
hafa þá skilmála, að nemandinn
leggi fram krafta sína af ein-
lægum samstarfsvilja og fúsu
geði.
Þið skiljið sjálfsagt, að ég er
fhér að ræða um Linguafóns-kerf-
ið, sem hefur nú verið í gangi
í um 60 ár, — grammófónninn
ásamt nokkrum tugum af vel
völdum lexíum, sem ágætlega
menntað fólk (10 manns eða
svo), karlar og konur, hafa tal-
að inn á plötur, frásagnir og
samtöl, og lesa má einnig orði
til orðs í tilheyrandi bók, sem
er myndskreytt við hlið hverrar
lexíu eins og við á, til stuðnings
náminu.
í leiðarvísi með kerfinu er
lögð áherzla á að nota lexíurnar
í réttri röð. Ef þú ert byrjandi
í útlendu máli og eyra þitt
óþjálfað í að nema hljóð þess
(kerfið fæst vitanlega á ýmsum
tungumálum), kann þér að
þykja talhraðinn í mesta lagi. En
þegar þú hefur gert þér fulla
grein fyrir efni lexíunnar og
hlustað oft á hana með hjálp
textabókarinnar (og orðasafns-
ins, eða orðabókar), fara hljóðin
að verða æ skýrari og aðgrein-
ast vel í orð, sem haldast í hend-
ur og mynda setningar, sem
fara með hóflegum hraða. Þeir,
sem læra í heimahúsum, geta
haft sína hentisemi um það, að
taka lítinn hluta lexíunnar í
einu, færa nálina ofurlítið til
baka og reyna að hlusta með
sifellt meiri nákvæmni, mun-
andi það, að endurtekningin er
móðir námsins. Auðvelt er það
og gagnlegt að taka þannig marg
oft eina eða tvær setningar í við-
lögum. Ef þú hefur fram að
þessu látið eftir þér að hafa
óbeit á nauðsynlegri endurtekn-
ingu og iðkun í námi, verður þú
að snúa við blaðinu og haga
tungumálanámi þinu í samræmi
við orðtakið: Aldrei er góð vísa
of oft kveðin. Þegar þú hefur
lært lag og þykir það fallegt, er
þér ánægja að fara með það aft-
ur og aftur. Þannig er einnig
farið setningum og samtölum á
kennsluplötunum, tónbrigðum í
tali, orðum og hlutverki þeirra
og samhengi. Sannur nemandi
hefur þolinmæði við sjálfan sig,
en agar sig jafnframt.
Þið, sem ætlið að fara að hefja
nám í erlendu tungumáli og
megið búast við, að málið mæti
eyrum ykkar að mestum hluta
sem hikandi lestur eða slitrótt
staut námsfélaga ykkar, jafnvel
þó að kennarinn leiðrétti eftir
beztu getu, þið skuluð vara
ykkur á þeirri hættu, að þessi
„íslenzka framleiðsla" hins út-
lenda máls verði í eyrum ykkar
sem hið eina rétta mál, og þá
finnst ykkur það seinna af vör-
um „einhverra útlendinga“
bara sem geiflað og tilgerðarlegt
hrognamál, óboðlegt fyrir góðan
Islending að apa það eftir! Hin
sígilda saga getur þá endurtek-
ið sig hjá ykkur, en hún er á
þessa leið: Hvernig gekk þér að
tala, þegar _þú varst þarna í
útlandinu? Ágætlega, en þair
skildu bara ekkert. Þeir skildu
ekki móðurmálið sitt!
Algengt er að segja þá fjar-
stæðu, að menn læri ekki að fást
við talmál erlendrar tungu,
hvorki að þjálfa heyrn sína né að
tala að gagni, fyrr en þeir koma
í land þeirrar tungu og fara að
dvelja þar. Það er auðvelt að
kynnast þeirri staðreynd, að
aðrar þjóðir hafa lagt fram í
stórum stíl sannanir gegn þessari
staðhæfingu, — nefnilega með
skólakennslu sinni. En hér skal
sérstaklega á það bent, að ís-
lenzkt fólk á mjög ólíkum aldri
getur veitt sér áfiæta þjálfun
eyrans i góðu næði heima hjá
sér, með því að hlusta kostgæfi-
lega á vel menntaða karla og
konur tala um gagnleg efni á
fallegu máli, sem skilað er full-
komlega hreinu og skýru eins
og nútíma upptöku er fært og
eiginlegt. Og vaxandi talhraði í
síðari lexíunum nær allt upp í
venjulegan hraða þuls í útvarpi.
Það er hverjum manni með-
mæli hjá erlendri þjóð, ef hann
er viðtalshæfur á móðurmáli
hennar, grípur með heyrn sinni
það, sem við hann er sagt, og
svarar á vandræðalausan og við-
kunnanlegan hátt. Algeng er sú
skoðunarvilla, að byrjenda-
kennsla í tungumáli sé vanda-
lítið verk. Fyrsta kennsla í fram
Hafnarbíó
Dr. Goldfoot og bikinivélin
Amerísk mynd
Framleiðendur:
James H. Nicholson og
Samuel Z. Arkoff
Aðalleikendur:
Vincent Price
Susan Hart
Frankie Avalon
Dwayne Hicman
o. fl.
Mynd þessa mætti skoða sem
góðlátlegt grín um fjölbreytileg
tækniafrek nútímans og það
traust, sem margir setja á það,
að þau leysi flest eða öll vanda-
mál mannkynsins.
Skúrkur einn, sem nefndur er
Gullfótur tekur upp á þeim fjára
að fara að framleiða kvenfólk í
vélum. Út af fyrir sig kannski
ekki glæpsamlegt athæfi, ef til-
gangurinn væri gó’ður. En svo
er því miður ekki. Kvenfólkið,
sem úr vélunum kemur, notar
hann til að plokka fé út úr
hrifnæmum, ungum mönnum,
sem eiga nokkrar kringlóttar í
banka eða fasteignum og eru
til með að leggja fram þessa
fjármuni, til að kaupa sér ást
fagurra meyja, og þá gjarnast
fá þær fyrir eiginkonur.
Þótt stúlkur þær, sem Gull-
burði máls er einmitt mjög þýð-
ingarmikil sökum þess, að lengi
býr að fyrstu gerð. Stundum
verður sú kennsla að hindrun og
hafti, og þá er illa farið. Kenn-
ara, sem vill leggja áherzlu á
réttan framburð, er mikils virði
að fá Linguafón-mennina inn í
kennslustofuna til að styðja mál-
stað hans gegn hinum „ramm-
íslenzka" framburði, sem margir
nemendur hafa tileinkað sér.
Þegar undirritaður byrjaði
enskukennslu í skóla fyrir rúm-
um 35 árum kom Linguafónninn
sér vel einmitt á þennan hátt,
enda þótt þeirra daga tæki skil-
uðu ekki nærri eins fallega og
nákvæmiega eins og þau gera í
dag.
Helgi Tryggvason.
fótur framleiðir séu fagrar á-
sýndum og allar á heppilegum
giftingaraldri, eftir útliti að
dæma, þá fer ekki hjá því, að
einstök atvik verði til þess að
leiða fram grunsemdir um upp-
runa þeirra. Til dæmis vinna
byssukúlur ekki fremur á þeim
en brynvörðum skriðdrekum, en
hins vegar vill til, að handlegg-
ur og handleggur dettur af þeim,
ef þær lenda í átökum. Kippa
þær sér yfirleitt ekki mikið upp
við slíkan tapa, ekki fremur en
þær hefðu týnt eyrnalokk, brjóst
nælu e’ða öðru þvílíku glingri
Gerfistúlkan, sem mest kem-
ur við sögu af dætrum Gullfót-
ar, nefnist Díana (Susan Hart),
og er hún bæði fögur og þokka-
full, þótt vélunnin sé. Gullfótur
stillir hana í byrjun á milljón-
era einn, Armstrong að nafni,
(Dwayne Hickman) og stefnir
henni á hund hans með eins kon
ar fjarstýritæki, sem tilheyrir
útgerðinni. Varla þarf að taka
það fram, að Gullfótur er einnig
í sjónvarpstízkunni og fylgist
með árangri stúlknanna á sjón-
varpsskermi.
Svo vill þó til, vegna bilunar
á fjarstýrikerfinu, að Díana hin
fagra festir ástir á röngum
manni, fátækum og lítilsvirtum
leyniþjónustumanni. Gullfæti
tekst þó að kippa gallanum í lag,
og Díana hyggst yfirgefa leyni-
þjónustumanninn.
En hann er þá einnig orðinn
alvarlega ástfanginn og vill ekki
sleppa henni. Skilur þar með
þeim, að hún eftirlætur honum
annan handlegg sinn, en Gull-
fótur stillir afganginn á milljón
erann.
Hér skal þessi nýstárlega fjár
öflunarstarfsemi Gullfótar ekki
rakin nánar, en margir æsileg-
ir atburðir gerast, áður en tjald
ið fellur.
Heldur má mæla með þessari
gamanmynd, þótt húmorinn sé
fremur ódýr. Hún gerir ekki
hærri kröfur til sjálfrar sín en
þær að fá fólk til a’ð hlægja um
stund, og það heppnast henni
ágætlega.
Börnin í Grundarf irði efndu til hluta
veltu til dgóða fyrir veikan dreng
Grundarfirði 6. okt. 1966.
ÞAÐ er upphaf þessa máls, að
síra Árelíus Níelsson vakti
á því athygli í Morgunblað-
inu fyrir skömmu, að lítill
drengur, sem blaðið birti
mynd af, ætti við erfiðan
hjartasjúkdóm að stríða, og
foreldrum hans væri fjár
vant, til þess að koma honum
til lækninga hjá sérfræðing-
um í annarri heimsálfu.
Skömmu eftir að Morgun-
blaðið með grein prestsins
barst hingað í Grundarfjörð,
kom lítill drengur, Hreiðár
Þórðarson að nafni að máli
við mig og afhenti mér kr.
200.00 sem hann sagði að
væri gjöf til drengsins. Það
spurðist fljótt út meðal
krakkanna um gjöfina frá
Hreiðari.. Tóku þau sig sam-
an um að efna til hlutaveltu
og safna handa veika drengn-
um.. Það var eins og við
manninn mælt, áður en varði
voru komnar í gang þrjá
hlutaveltur eða fleiri, og á
einum stað frétti ég að dreng-
ir efndu til skuggamynda-
sýninga í bílskúr og seldu
aðgöngumiðann á kr. 2.00 og
komust færri að en vildu.
Góðgjarnt fólk hljóp undir
bagga með börnunum og
hvatti þau til þess að vinna
við hlutavelturnar, gaf pen-
inga og muni. Svo segir mér
hugur um, að sjaldan hafi
börnin í Grundarfirði unnið
annað verk af meiri ánægju
og gleði, en hér var gert. Og
nú biðja þau Morgunblaðið
að koma peningunum í réttar
hendur, en alls senda þau kr.
3,500,00 og er það þeirra
skerfur litla drengnum til
hjálpar. — Emil.
Hér eru flest barnanna í Grundarfirði sem önnuðust fjársöfnunina til veika drengsins —
ásamt umborðsmanni Morgunblaðsins í Grundarfirði, Emil Magnússyni, sem er í aftari röð
lengst tii hægri. (Ljósm.: Bæring Cecílsson).