Morgunblaðið - 30.10.1966, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 30. okt. 1968
10
Jakob V. Hafstein
NETAFÖRIN A LAXINUM
í NORÐURLANDSÁNUM
sé af Morgunblaðinu í dag
*ð blaðið hefur snúið sér til
▼eiðimálastjóra Þórs Guðjónsson
ar út af grein þeirri eftir L. S.
Fortescue, sem birtist í blaðinu
í gær í þýðingu minni og með
stuttum formála frá mér. Vegna
svara þeirra, er veiðimálastjóri
lætur blaðið hafa eftir sér í dag
svo og því, sem hann áður hefur
sagt um mál þessi, vil ég hér
með biðja yður um birtingu á
eftirfarandi grein minni um sama
efni svohljóðandi:
NETAFÖRIN A LAXINUM I
NORÐURLANDSÁNUM.
Grein sú, sem birtist í Morgun-
blaðinu hinn 26. þessa mánaðar
eftir Lionel S. Fortescue, um neta
för á laxi í Norðurlandsánum á
Islandi síðastliðið sumar, hefur
vakið verðskuldaða athygli. Marg
ir menn sem áhugasamir eru um
þessi mál, laxfiskaklak-eldi og
ræktun, hafa átt tal við mig og
fagnað því mjög að þessi kunni
brezki Iaxveiðimaður skyldi hefja
máls á hinu alvarlega máli, sem
hér umræðir. JÞeir hafa einum
rómi verið sammála Fortescue
nm hina brýnn nauðsyn þess að
við íslendingar værum vel á
verði í þessum efnum og létum
mál þessi mjög til okkar taka á
alþjóða vettvangi.
Sama dag og grein hr Fortes-
eue birtist í Morgunblaðinu, barst
mér í hendur annað bréf hans,
þar sem ma. segir svo:
„Mér láðist að geta þess í
Sein minni, sem ég bað þig
þýða og fá birta í Morgun-
blaðinu að ég hef ekki komið til
Islands á hverju sumri síðan
1912 bara til þess að veiða lax
•g skemmta mér við þá íþrótt.
Ég elska landið ykkar og dái það
þrái oft mína mörgu góðu vini
i íslandi, bændurna í sveitunum
•g vinina á Akureyri og í Reykja
vík, sem jafnan hafa allir verið
svo hjálpfúsir við okkur.
„Varðandi netin, sem notuð eru
við Grænland, þá vantar þær
upplýsingar, sem ég hef aflað
mér um þau, sem eru á þá leið,
að þar eru ekki notuð hin grönnu
nælonnet, heldur net úr miklu
sverara garni, net, sem aðeins
endast eitt sumar og síðan alltaf
tekin ný net í notkun af sömu
gerð hin umræddu ár. Laxveið-
arnar í netin við Grænland hef-
jast seinni partinn í júlí-mánuði
og eru leyfðar fram í miðjan
október mánuð. Af þessu virðist
vera augljóst að netaför eða sár
frá þessum netum mundu ein-
mitt vera fullkomlega gróin á
þann hátt, sem áður getur, þegar
lax gengur í íslenzku árnar næsta
vor á eftir.
„Vinur minn í Marine Biology
Department í Plymouth hefur
hringt fyrir mig í viðkomandi
ráðuneytisdeild í Whithall í Lond
on og spurst fyrir um það hvort
tölur lægju fyrir um laxveiðar
Dana við Grænland á árinu 1965,
en slíkar upplýsingar hafa ekki
enn borist til Englands. Skozka
fiskimálaráðuneytið hefur einnig
spurst fyrir um þetta en ekki
fengið neinar upplýsingar ennþá.
Af þessu má sjá, að vel er nú
fylgst með málum þessum hér í
Bretlandi. Þessir vinir mínir
hafa einnig tjáð mér að lax, sera
veiddur er í botnvörpu, geti ekki
fengið á sig slik netaför, sem hér
um ræðir“.
Ég tel að þessar framan-
igreindu upplýsingar hr. For-
tescue séu engu síður merkileg-
ar en þær, sem grein hans fjall-
aði um og því nauðsynlegt að
kóma þéim á framfæri við þá
landa mína, sem alvarlega eru
hugsandi um þessi máL
Nú hefur Morgunblaðið átt tal
við veiðimálastjóra, í>ór Guð-
jónsson, um grein Fortescues og
hugmyndir hans um netaförin á
laxinum í Norðurlandsánum og
birtist álit veiðimálastjórans í
blaðinu í dag, hinn 27. október,
sem í stuttu máli er þetta (skv.
undirfyrirsögn): Ekkert hægt að
fullyrða að svo komnu máli.
Rétt er að taka það strax fram,
til þess að fyrirbyggja alian mis-
skilning, að mér vitanlega hefur
enginn, sem um mál þetta hefur
rætt eða ritað, fullyrt að íslenzki
laxinn væri í stórum stíl veidd-
ur í net við Grænland. En sam-
kvæmt þeim upplýsingum, sem
fyrir liggja, hafa menn mótað
skoðanir sína og þá að sjálfsögðu
dregið sínar ályktanir af þeim.
Flestir, sem af alvöru hafa rætt
þessi mál við mig, eru þeirrar
skoðunar, að íslenzki laxastofn-
inn verði fyrir verulega og hættu
legu tjóni af netaveiðinni við
Grænland. Sjálfúr óttast ég
einnig mjög eindregið að syo sé!
Og jafnvel þótt engin full vissa
liggi enn fyrir í þessum efnmn,
þá tel ég að svo miklar líkur séu
hér fyrir hendi, að þær nálgist
það að vera sönnun eða full
vissa.
Hvaðan geta þessi netaför staf-
að? Okkur er ekki kunnugt um
alvarlega netaveiði á laxi í haf-
inu, nema við Grænland. Við höf
um ekki orðið varir við þessi
umræddu netaför fyrr en nú sfð
ustu árin. Við vitum það að lax,
sem merktur hefur verið í ótal
mörgum löndum, sem er í miklu
meiri fjarlægð frá Grænlandi en
ísland, hefur veiðst í stórum stíl
við Grænland. Við vitum það
líka, að við höfum á undanförn-
um áratugum merkt sáralítið af
laxi, miðað við þann fjölda laxa,
sem ganga í íslenzkar ár — og
hið sama mun gilda um frænd-
ur vora Norðmenn — og þess-
vegna er ekki við því áð búast
að okkur berist margar upplýs-
ingar um veidda laxa við Græn-
land, sem merktir hafa verið á
íslandi. í lögum okkar um lax-
og silungaveiði er netaveiði bönn
uð í sjó og við verðum, að ó-
reyndu máli að ætla, að eftir
þeim sé farið. Og þá er að ítreka
spurninguna: Hvaðan geta þessi
djúpu og óvenjulegu netaför
stafað. Ég vil í þessu sambandi
geta þess að síðustu dagana í
júlí s.l. veiddi ég 14 laxa á stöng
í Laxá í Aðaldal og þar af voru
5 laxar, sem aldlir voru yfir 12
pund, með djúpum netaförum,
eins og þeim, sem Fortseue talar
um í grein sinni. Aldrei fyrr hefi
ég veitt lax í Laxá með slíikum
netatórum.
Veiðimálastjóri fer leiðir hins
þaulreynda og gætna vísinda-
manns í svari sínu í Morgun-
blaðinu í dag, varðandi hina á-
gengu spurningu. En á sama tíma
og í sama svari er hann með til-
gátur um það, að íslenzki smá-
laxinn, sem vantaði í Norður-
landsárnar í sumar hafi annað-
hvort farist, vegna kulda og fæðu
skortst í hafinu, og hafi í þeim
efnum átt samlefð með smálax-
inum úr norsku ánum, sem einn
ig vantaði þar í sumar. Veiði-
málastjóri leiðir sem sagt hug-
ann frá beinni spurningu blaðs-
ins og sveigir mál sitt inn á aðr-
ar brautir, um íslenzka og norska
smálaxinn, um veiðileysisár, um
kulda í hafinu og fæðuskort og
um það, að þetta hafi allt sam-
an skeð oft og löngu áður en
netaveiðarnar hófust við Græn-
land. En orsökina finnur hann
heldur ekki í þessu og tilgát-
um í þeim efnum. Hér er í
sjálfu sér alls engin ný sann-
indi um að ræða. Það vita allir,
að álltaf koma veiðileysisár,
bæði hvað snertir lax, sild, þorsk,
ýsu og yfirleitt allar algengar
fisktegundir, sem þjóðkunnir og
jafnvel heimskunnir fiskifræð-
ingar hafa bæði getað skýrt og
ekki skýrt, en vafalaust eiga að
langmestu leyti rót sína að rekja
til ástandsins í hafinu hverju
sinni og margra samverka-
andi orsaka. En þegar mað-
urinn með sinni miklu
tækni í dag, leggur hér hönd á
plóginn og veitir ótvíræða að-
stoð við náttúruöflin til eyðing-
ar nytjafiskum, án þess um leið
að gera nauðsynlegar varúðar
ráðstafanir til eflingar og við-
halds fiskastofninum, þá virðist
FYRIRLESTRAFLOKKUR verð
ur haldinn á vegum íslenzka
stærðfræðafélagsins um þær
greinar stærðfræði, sem flokk"
ast undir og tengdar eru tölvísi
(statistik) og líkindareikningi.
Er hér um að ræða hjálparvís-
indi, sem snerta svo til öll svið
vísinda og tækni og notuð eru
við hverskonar gagnaúrvinnslu,
tilraunastarfsemi, framkvæmda-
ákvarðarnir og rekstur. Ætlunin
er að kynna grundvallar hugtök
og notkun þeirra.
Kynningarerindi mun K. Guð-
mundur Guðmundsson, dósent,
halda, Þórir Bergsson, cand. act.,
og Erlendur Lárusson, cand.
act., munu skilgreina grundvall-
LÖGREGLAN og umferðanefnd
hefur ákveðið að herða eftirlit
með ástandi hjólbarða á bif-
reiðum borgarbúa, en allmikið
hefur borið á því að þær séu
með sléttslitna hjólbarða.
Hafa í því sambandi m.a. verið
útbúnir dreifimiðar til þess að
setja á þær bifreiðar, sem eru
með slitna hjólbarða. Á þessum
miðum er vakin athygli á 2.
málsgrein 17. greinar reglugerð
au' um gerða og búnað ökutækja,
þar sem segir að slrtflötur gúmm
barða skuli vera mynstraður oa
að raufir á mynstrinu skuli vera
a.m.k. 1 mm á dýpt.
skörin sannarlega vera að fær-
ast upp á bekkinn.
Nú er það hinsvegar svo, að
hér gætir mikillar sérstöðu varð
andi laxinn, miðað við venju-
lega nytjafiska í hafinu. Og sú
sérstæða er fólgin í því, að lax-
inn fjölgar kyni sínu í fersku
vatni, í ám og vötnum ótal landa,
en gengur til sjávar til fæðuöfl-
unar, vaxtar og þroska og kem-
ur svo til sömu uppeldisstöðv-
anna aftur. Þegar þessi fiskur
er veiddur í jafn stórum stíl og
raun ber vitni við Grænland —
þá verður áð mínum dómi ekki
hægt að orða slíka veiði á ann-
an hátt en þann, að um beint rán
sé að ræða, hvaðan svo sem lax-
inn er þangað kominn. Fóstran
er rænd og ef svo vindur fram,
sem nú er, koma börn hennar
aldrei til baka, heim til ánna
ust upp. Og þessi landhelgi okk-
ar íslendinga er í sjálfu sér engu
minna virði en hin, sem liggur
umhverfis landið. Framtíðin á
eftir að sanna það.
Ekki vil ég skiljast svo við
þetta mál, að ég leyfi mér ekki
að spyrja veiðimálastjóra:
Hefur ekkert íslenzkt laxamerki
fengist við Grænland eða bor-
ist okkur þaðan? Aðeins ein
vísbending í þessum efnum gæti
ar hugtök og ræða notkun þeirra
við gagnaúrvinnslu. Þá mun
Bjarni Þórðarson, cand. act.,
tala um mannfjöldastatistik og
notkun tölvísi í tryggingum. Ottó
Björnsson, cand. stat. mun fjalla
um gæðamat (quality control)
og dr. Guðmundur Guðmundsson
um tímaraðir. Kjartan Jóhanns-
son, M.S., kynnir operations
research almennt, linear pro-
gramming og queue kenningar.
Að lokum talar Helgi Sigvalda
son, lic. techn., um decision
ÁKVEÐIÐ hefur verið að Nátt-
úrulækningafélag Reykjavíkur
setji á stofn matstofu í húsnæði
Hótel Skjaldbreið í Kirkju-
stræti.
í matstofunni verða seldar
lausar máltíðir á venjulegum
matmálstíma. Kjöt og fiskur
verður ekki á borðum, en í þess
stað fjölbreytt mjólkur- og jurta
fæða. í hádegisverð fá menn
hráan grænmetisrétt, heitan
rétt með nægu grænmeti og súpu
«0a graut, ásamt nýmjólk eða
aúrmjólk. í kvöldverð brauð úr
sagt okkur mikið. Og ég hefi
grun um að veiðimálastofnun-
inni hafi borist slíkt merki frá
Svíþjóð. Ef sá grunur er á rök-
um reistur, væri vel þegið að
fá vitneskju um það sem og einn
ig hitt að leiðrétta hann, ef hann
er rangur Það er rétt í þessu sam
bandi að minnast þess, 'sem
veiðimálastjóri lætur hafa eftir
sér í viðtali við dagblaðið Tím-
ann hinn 3. júlí síðastliðinn, að
eitt merki úr íslenzkum laxi hafi
borist honum frá Kaupmanna-
höfn yfir til Svíþjóð, en hins-
vegar ekki vitneskja um það,
hvar sá lax hafi veiðst. Það á
þó að vera auðvelt að fá slíkar
upplýsingar og er hér ekki ein
mjög sterk vísbending enn? Hafi
svo annað merki borist frá Sví-
þjóð, eins og heyrst hefur, þrátt
fyrir hinar litlu laxamerkingar
hér, þá stykist skoðunin enn rura
það, að íslenzki laxinn sé veidd-
ur í netin við Grænland.
Ég man ekki betur en að ég
sæi það í blaði á síðastliðnu
sumri — og haft eftir veiðimála-
stjóra — að hann teldi litlar sem
engar líkur á því að íslenzki
laxinn væri veiddur við Græn-
land, því að yfirleitt væri hann
ekki nema eitt ár í sjó og kæmi
svo í árnar sínar aftur. Hið sama
skildist mér á veiðimálastjóra í
sjónvarpsviðtali við hann nú
fyrir skemmstu. Nú virðist hins
vegar veiðimálastjóri vera gætn-
ari í svörum sínum við Morg-
unblaðið 27. okt., að því er þetta
varðar, þótt þar séu látnar fram
skoðanir og tilgátur um annað
efni, en spurt var um.
í niðurlagi á svari veiðimála-
stjóra er þess getið að laxamerk-
ingum verði haldið áfram, fáist
fjármagn til þess. Mér skilst að
þetta orðalag geti vakið grun-
semdir um það, að veiðimála-
stjóri hafi á undanförnum árum
átt við erfiðleika að etja, varð-
andi það að fá fjármagn til laxa
merkinga. Ef svo er má í þessum
efnum kenna valdhöfum lands-
ins. En ég held þó, að núverandi
landbúnaðarmálaráðherra Ingólf
ur Jónsson hafi öllum fyrirrenn-
urum sínum framar sýnt málum
þessum áhuga og eftirtekt og
tala þar nokkuð af eigin reynslu.
Og eitt er víst, að aldrei fyrr
hefur veiðimálastofnunin fengið
jafn mikið fé frá neinum land-
búnaðarráðherra og ríkisstjórn
í heild veitt meiri stuðning til
þessara mála en nú. Hitt má
svo alltaf deila um, hvernig með
það mikla fé hefur verið farið.
kenningar, dynamic programm-
ing og inventory control.
Fyrirlestrarnir veðra haldnir
í 11. kennslustofu Háskóla ís-
lands á mánudögum og miðviku
dögum kl. 17. til 19. Fyrsti fyrir
lesturinn verður miðvikudaginn
2. nóv. kl. 17:15 og sá síðasti
sennilega 28. nóv.
Þátttaka er ókeypis og öllum
heimiL
Efnismeðferð miðast að mestu
leyti við áheyrendur hafi þá
stærðfræðikunnáttu, sem krafist
er af stúdentum úr stærðfræði
deild.
Þórir Bergsson (símar 16374
og 18958) og dr. Oddur Benedikts
son (sími 21344) veita nánari
upplýsingar.
nýmöluðu korni með smjöri og
ostum,' skyr eða krúsku, hrátt
grænmeti og heitan rétt og ný-
mjólk.
Auk þess verða á boðstólum
grænmetis- og ávaxtadrykkir.
Verði máltíða verður mun
mjög í hóf stillt. Forstöðukona
matstofunnar verður frú Guð-
björg Kolka húsmæðrakennarL
Matstofan tekur til starfa ein-
hvern næstu daga og verður
opin öllum, hvort sem þeir eru
félagsmenn eða ekki.
(Frá N.L.FJR.).
og vatnanna, þar sem þau ól-
420 tonn við Grænland!!
Fyrirlestur á vegum
Stærðfræðifélagsins
Nattúrulækningomatstoia að
Hótel Skjoldbreið