Morgunblaðið - 30.10.1966, Blaðsíða 17

Sunnuðagur 30. «M. 1999
MORGU N FLAÐIÐ
17
Undirbúningsframkvæmdir í Ártúnshöfða fyrir bækistöð og löndunarbryggju Sementsverksmiðj
unnar. — (Ljósm. Mbl. Sveinn Þormóðsson).
REYKJAVÍKURBRÉF
Bók Stefáns
Jóhanns
VISSULEGA er mikill fengur að
i»ví, er stjórnmá lame nn skrifa
minningar sínar, með því að
Sþannig varðveitist margt það, sem
ella mundi glatast. Þessi nauð-
*yn er enn brýnni nú en áður
var, því að bréfaskipti manna á
nailli, þar sem fjallað er um hin
margvíslegu vandamál, eru nú
miklu fátíðari en áður, og sagn-
ritarar framtíðarinnar hafa þar
ekki þann efnivið, sem áður var.
Auðvitað hljóta menn að líta
•inn með hverjum hætti á bækur
eins og þá, sem Stefán Jóhann
Stefánsson, fyrrum forsætisráð-
herra, hefur sent frá sér, enda
hefur Hermann Jónasson þegar
eéð ástæðu til að andmæla því,
•ð hann hafi haft meiri samúð
með Þjóðverjum en aðrir ráð-
herrar í þjóðstjórninni.
Það verður þó ekki talið lýti
& bók Stefáns Jóhamns, þótt þar
sé að finna ýmislegt, sem ágrein-
ingi hlýtur að valda. Hann lýsir
BÍnum sjónarmiðum og sinni til-
finningu gagnvart viðhorfum ann
•rra, og lesandinn gerir sér fulla
grein fyrir því. Aðrir setja svo
fram sín sjónarmið, og loks verð-
ur það verkefni hins hlut-
lausa sagnritara, að brjóta málin
til mergjar.
Bók Stefáns Jóhanns Stefóns-
íonar er mikill fengur, og þó
mun síðara bindið vekja meiri i
• thygli en hið fyrra. Höfundur L
víkur að því víðar en á einum <
etað, að hann'hafi lagt rækt við
ræðumenn9ku. Var hann þó
•ldrei tiltakanlega áheyrilegur
ræðumaður. Hins vegar er bók
hans fjörlega ritu'ð á fallegu og
lipru máli. Hún er því öllum að-
gengileg lesning.
Viðskiptadeildin
25 ára
Um þessar mundir er viðskipta
deild Háskóla íslands 25 ára. Því
er ekki að leyna að þau fræði,
sem þar eru lærð, hafa stundum
verið metin minna en annar lær-
dómur, og sumir halda því jafn-
vel fram, að lítið eða ekkert gagn
•é að hagvísindum. Og jafnvel
meðal forustumanna í stjórnmál-
«m eru til menn, sem láta allt
það, sem áunnizt hefur í þessum
fræðum, sem vind um eyru þjóta.
Meðal þeirra er formaður Fram
ióknarflokksins, Eysteinn Jóns-
•on, eins og glöggt kom fram í
•jónvarpsviðtali vfð hann í gær-
kvöldi (föstudag), þar sem hann
•fneitaði flestum þeim ráðum,
sem bæði hér og eriendis eru af
hálfu hagfræðinga talin líkleg-
ust til að hafa hemil á verð-
bólgu, og vildi fara þveröfugt að.
Þó er það svo, að í nútímaþjó'ð-
félagi er útilokað annað en að
hafa á að skipa fjölmennum hópi
manna, sem kunna að brjóta til
mergjar hin margslungnu vanda-
mál efnahagslífsins, og benda á
leiðir til úrbóta, er vandi steðjar
•ð, en einkenni hinna frjálsu þjóð
félaga er einmitt það, að stöðugt
•r við að glíma ýmsan vanda og
lausn eins vandamálsins skapar
jafnvel ný vandamál.
Samt hefur hagfræðin áorkað
því, að unnt hefur verið að
•neiða hjá meiri háttar vandræð-
wm eins og áður gengu yfir heim-
inn, þegar kreppa ríkti um víða
veröld.
Kommúnistar fóru ekki dult
með það eftir heimsstyrjöldina,
•ð þeir treystu því, að frjálst
efnahagskerfi mundi ganga sér
til húðar, því að kreppa mundi
dynja yfir. En hagfræðingar og
•tjórnmálamenn hafa fram á
þennan dag beitt þeim tækjum,
sem nægt hafa til að tryggja ör-
yggi og vaxandi velmegun. ís-
ienzkir viðskipta- og hagfræðing-
•r hafa lagt sinn skerf af mörk-
um til að tryggja heilbrigða efna-
hagsþróun, sem landslýður allur
nýtur góðs af. Þess vegna eru
•törf þau, sem unnin eru í við-
skiptadeild Háskóla íslands mikil
vægari en menn oft gera sér
grein fyrir.
Falsanir Helga
Bergs
Störf hagvísindamanna hafa
líka leitt til þess, að miklu
gleggri upplýsingar liggja nú
fyrir á hinum ýmsu sviðum þjóð-
lífsins, sem hægt er að byggja á
ákvarðanir um aðgerðir og fram-
kvæmdir. Almenningur gerir sér
líka ljósari grein fyrir því en
áður, að nauðsynlegt er á hverju
einstöku sviði að rannsaka fjár-
hagsgrundvöll framkvæmda, en
byggja þær ekki á sleggjudóm-
um og málæði.
Þó eru enn til stjórnmálamenn,
sem láta sér sæma að byggja mál
flutning sinn á staðlausum stöf-
um og fölsuðum tölum. Kom
þetta gleggst fram á Alþingi fyr-
ir nokkrum dögum, þegar Helgi
Bergs, ritari Framsóknarflokks-
ins reiknaði þáð út, að lagning
350 km þjóðvega með malbiki
mundi spara þjóðinni 350—400
millj. kr. á ári. Þarna er um að
ræða freklegustu talnafalsanir,
sem um getur í langa tíð, því að
ósannindin nema mörg hundruð
prósentum.
En enda þótt þessum forustu-
manni Framsóknarflokksins hafi
verið bent á það, hve fráleitar
fullyrðingar hans eru, hefur
hann ekki fengizt til að gera til
baka staðhæfingar sínar. Þvert á
móti hefur Tíminn gert þennan
„vísdóm” að uppistöðu í ritstjórn
argrein og ekkert dregið af.
Ummæli framsókn-
arþinomannsins
Röksemdarfærsla Helga Bergs
er á þessa leið: Vfð akstur á mal-
bikuðum vegi sparast 1 króna á
hvern ekinn km frá því, sem er
við akstur á malarvegi. „Nú
munu að staðaldri vera á ferð-
inni um vegakerfi landsmanna
35—40 þúsund bifreiðar", segir
Helgi Bergs, og „ekki of áætlað
að hver hinna 35—40 þús. bif-
reiða, sem til eru í landi, aki 20
þús. km að jafnaði, mun því
vera eknir 7—800 milíj. km. sam-
tals á þjóðvegum landsins". Sið-
an segir hann, að á 350 km þjóð-
veganna megi gera ráð fyrir að
komi helmingur umfei'ðarinnar.
Þannig að sparnaðurinn sé á ári
hverju 350—400 millj. kr.
Við þetta er þess fyrst að gæta,
að bifreiðatalan er helzt til há,
og árlegur akstur hverrar bifreið
LaugardL 29. október
ar raunar líka, en það er þó ekki
aðalatriði málsins, heldur gerir
þessi stjórnmálamaður sér iítið
fyrir og strikar algjörlega út all-
an innanbæjarakstur bifreiða, og
bætir honum við akstur bifreiða
á þeim vegum, sem hann þannig
ætlar að byggja — þjóðinni að
kostnaðarlausu.,
Sannleikurinn er sá, að aðeins
á vegum með um þúsund bíla
umferð á dag færSt greiddur
vaxtakostnaður af fullkominni
vegagerð. Slík umferð er enn
ekki orðin nema á fáum vega-
spottum, og að minnsta kosti ára-
tugur þar til slik umferð yrði á
norðurleiðinni allri — og sjálf-
sagt þó miklu lengri tími.
Ef 1000 bíla umferð væri kom
in á Austurveginn í 300 daga á
ári næmi sparnaðurinn skv. töl-
um Helga 15 millj. Þetta ætti
hvert barnaskólabarn að geta
reiknað. Ef þessi tala er sjö-
földuð fást að vísu 105 millj.,
en mjög langt er í land að 1000
bíla umferð verði á 350 km. veg
um og enn fjarstæ’ðara að tala
um 350—400 millj. króna sparn-
að.
Góðir vegir
Hitt er allt anna'ð mál, að á
meðal næstu stórverkefna ís-
lenzku þjóðarinnar er gerð góðra
þjóðvega, enda hefur myndarlegt
átak þegar verið gert í þeim efn-
um. En engum er greiði gerður
með því að falsa tölur og reyna
að telja mönnum trú um, að
engir erfiðleikar séu að leysa
þetta verkefni, sem vissulega er
erfitt.
fslendingar hafa fylgt þeirri
heilbrigðu stefnu a'ð leitast fyrst
við að koma nothæfu vegasam-
bandi á um Jand allt, svo að
byggðirnar séu tengdar saman.
Nú er hins vegár að því komið,
að aukna áherzlu þarf að leggja
á gerð góðra vega í mesta þétt-
býlinu. Jafnvel þótt erfitt sé að
sanna talnalega þann sparnað,
sem af því yrði, kemur fleira til.
Vissulega eru góðar samgöngur
líklegastar til a’ð örva viðskipti
og greiða fyrir hagstæðri þróun
atvinnuvega. Er þó óhægt að
reikna út I krónum, hver sparn-
aðurinn sé — eða þjóðhagslegur
ávinningur.
En sjálfumglaðir menn, sem
þykjast hafa ráð undir hverju
rifi, en byggja málflutning sinn
ekki að traustari grunni en Helgi
Bergs gerir, leysa engan vanda.
Breytt um nafn
Kommúnistar eru nú sem óðast
að stofna svokallað Alþýðubanda
lagsfélög, þótt Alþýðubandalagið
sjálft sé ortíið áratugs gamalt, og
farið að slá í það. Sameiningar-
flokkur alþýðu — Sósíalistaflokk
urinn hefur gengið sér til húðar
eins og kommúnistaflokkurinn
gamli, og ekki er talið á það hætt
andi að vekja hann til lífsins á
ný, þótt einum aðalforustumanni
hans, Lúðvíki Jósepssyni, hafi
verið falið að marka stefnu Al-
þýðubandalagsins svonefnda.
En táknrænt er þa'ð að einmitt
þessum manni skuli vera falið
að semja stefnuskrá fyrir Alþýðu
bandalagið. Hann hefur í alþjóð-
aráheyrn lýst því yfir, að hann sé
kommúnisti, og hafi ætíð verið,
og því andstæðingur sósíal-demó-
krata og hins svokallaða lýðræðis
sósíalisma.
Á hinn bóginn er ætlunin sú,
að fylgjendur Alþýðubandalags-
ins verði menn, sem margsinnis
hafa lýst yfir, a’ð þeir séu and-
stæðingar kommúnista, »g telji
sig aðhyllast lýðræðislega stjórn-
arhætti, þótt vinstri sinnaðir séu.
En geð þessara manna er ekki
meira en svo, að þeir fela einum
aðalforustumanni kommúnism-
ans á Islandi og dyggum þjóni-
hins erlenda valds að segja fyrir
um það, hver stefna þessa banda-
lags skuli vera.
Örlö" Héðins
En svo að aftur sé vikið að bók
Stefáns Jóhanns Stefánssonar, þá
er þar rifjað upp, er Héðinn
Valdimarsson og fleiri klufu Al-
þýðuflokkinn 1938 og gengu í
bandalag með kommúnistum og
stofnuðu Sameiningarflokk al-
þýðú — Sósíalistaflokkinn, sem
nú er að syngja sitt síðasta vers.
Þessir menn voru ekki kommún-
istar, heldur vildu þeir vinna að
lausn mála með íslenzka hags-
muni fyrir augum. Þeir þóttust
þess fullvissir, að þeir gætu ráðið
stefnu hins nýja flokks og haft
heillavænleg áhrif fyrir land og
lýð.
En reynsla þessara manna varð
sú, að Moskvukommúnistar réðu
öllu í hinum nýja flokki, og
stefnan var jafnfjarri því að vera
íslenzk, eins og hún á'ður hafði
verið í kommúnistaflokknum
sjálfum. Þessir menn biðu þess
aldrei bætur að ánetjast komm-
únismanum á þennan veg.
Þess vegna er ekki að furða
þótt margir spyrji, hvort þeir
„andstæðingar" kommúnista, seno
þó ætla að stofna með þeim banda
lag og berjast þeim við hlið, hafi
ekkert lært af reynslu þeirra
manna, sem á sinum tíma ánetj-
uðust kommúnistum á þann hátt,
sem að framan greinir. Sú.
reynsla ætti þó að nægja til þess
að menn hugsuðu sig um tvisvar
áður en þeir gengju í félag við þá
menn, sem í einu og öllu hafa
hlýtt fyrirmælum heimskommúa
ismans.
Bandalag eða
flokkur
Upphaf hins svokallaða Al-
þý'ðubandalags var sem kunnugt
er á þann veg, að stjórnmála-
flokkar og samtök tóku sig afem-
an um lauslegt kosningabandalag,
og hver deildin um sig hélt sinni
stefnu — á yfirborðinu að
minnsta kosti. Nú er þetta ekki
talið fullnægjandi og þess vegna
á að reyna að koma flokksformi
á óskapnaðinn, þar sem stefnan
sé ein og hin sama.
En hvernig getur kommúnísk
einræðis- og ofbeldisstefna sam-
rýmzt lýðræðinu? Því svara þeir,
sem svar hafa á reiðum höndum
Og hvernig geta menn, sem telja
sig andvíga einræði og ofbeldi,
starfað við hlið umboðsmanna
þessara afla? Þeir svari fyrir sig,
sem það hyggjast gera.
En íslenzka þjóðin veit fullvel,
a® engin breyting verður á starfs
aðferðum kommúnista eða eðli
Kommúnistaflokksins þótt nafni
hans, sem áður var breytt úr
Kommúnistaflokkur íslands 1
Sameiningarflokkur alþýðu —
Sósíalistaflokkurinn, verði nú
breytt í Alþýðubandalagið. —
Mennirnir, sem ráða í þessum
flokki, eru hinir sömu og áður,
og skoðanir þeirra eru hinar
sömu og áðúr, eins og Lúðvík
Jósepsson hefur raunar lýst yfir.
í hugum almennings verður því
aldrei til neitt Alþýðubandalag
eða Alþýðubandalagsmenn, þar
vedður áfram Kommúnistaflokk-
urinn og kommúnistar.
Stöðvun
verðhækkana
Sú stefna ríkisstjórnarinnar að
beita sér fyrir stöðvun verðhækk
ana hefur mælzt vel fyrir, og
nýtur almenns stuðnings. Mönn-
um er það ljóst, að þegar verð-
lag útflutningsafurða okkar fer
lækkandi er útilokað að atvinnu-
vegirnir geti staðið undir nýjum
hækkunum, en við breyttum við
horfum verða menn að snúast
með nýjum úrræðum.
Enda þótt verðhækkanir und-
anfarinna ára hafi haft marghátt
uð vandamál í för með sér, hefur
þó verið unnt að standa undir
þeim, vegna hinna góðu afla-
bragða og góðra viðskiptakjara.
En þegar verðlag á útflutnings-
vörunum hækkar ekki lengur,
heldur lækkar verulega, sér hver
maður, að ógjörlegt er að hækka
tilkostnaðinn innanlands. Menn
vedða að staldra við og treysta
það, sem unnizt hefur. Þannig
verður næsta sóknarlota til
bættra. lífskjara bezt undirbúin.
Raunar er ekki hægt að kalla
það neinar fórnir, þött menn
sætti sig við þau kjör, sem þeir
nú hafa og krefjist ekki bættra
kjara. Kaupmáttur tímakaupsins
og almenn velmegun hefur vaxið
svo síðustu árin, að menn eiga
vel að geta við það unað, að kjör-
in verði óbreytt um skeið.
Auðvitað má um það deila,
hvaða vörutegundir beri að
greiða niður til þess að halda
vísitölunni í skefjun, en flestir
munu þó fagna því, að mjólkin
var lækkuð verulega, enda kem-
ur það sér bezt fyrir þá, sem við
erfiðust kjör búa, barnafjölskyld
urnar.
Aðalatriðið er, að sú stöðvun,
sem ríkisstjórnin beitir sér fyrir,
takist, og áreiðanlega æskja þess
flestir landsmenn, þótt einstaka
pólitískir ævintýramenn kunni
að reyna að gera tilraunir til að
vinna gegn þjóðarhagsmunum,
eins og við hefur viljað brenna
áður.