Morgunblaðið - 10.11.1966, Page 3

AHllllJ.LU.U.Mg.UJ. AVJ. IIUV. JöUl
áwu %* m% «w w i* »* ** .
BandirltamáSié fyrir ttæstaiétii Dana:
Lögin eiga rætur að rekja
tii eðlilegra og málefna-
/r
(egra óska Islendinga
— sagði Poul Schmith í varnarræðu sinni
í gær — Málílutningi lýkur í dag
Kaupmannahöfn, 9. nóv. —
Frá Birni Jóhannssyni.
MUNNLEGUR málflutningur í
handritamálinu fyrir Hæstarétti
Danmerkur hefur nú staðið yfir
í þrjá daga. Poul Schmith ríkis-
lögmaður, sem flytur málið fyr-
ir danska menntamálaráðuneyt-
ið lauk við varnarræðu sína kl.
13.25. Gunnar Christrup, sem
fiytur mál Árnasafnsnefndar
hafði því aðeins 35 mínútur til
andsvara, áður en réttinum var
frestað ki. 2 síðdegis. Málflutn-
ingi lýkur á morgun, fimmtu-
dag.
Er Poul Schmith hóf varnar-
ræðu sína á ný í morgun sneri
hann, sér að því, að rökstyðja,
að háskólinn sé ríkiseign og það,
sem tilheyri honum sé þvi einn-
ig eign ríkisins. Hann kvað eng
an efa á því, að samkvæmt erfða
skrá Árna Magnússonar féllu öil
handrit til háskólans, enda
hefðu þau gert það við lát hans.
Schmith kvaðst viðurkenna, að
samkvæmt skipulagsskránni
féllu handritin undir umsjá
stjórnar Árnasafns, en það
breytti engu um eignarréttinn,
því hvað haiydritunum viðkæmi
væri hann eftir sem áður hjá
Kaupmannahafnarháskóla Það
eina sem gerðist var, að komið
var á fót umsjónarstjórn, enda
hafi háskólinn verið beirrar
skðounar um áraraðir, að hann
sé eigandi handritanna. Þá si'.o'ð-
un hafi stjórn Árnasafns sinnig
haft. Hún hafi oft lýst því yfir,
að hún bæri ábyrgð á safninu,
en það væri háskólinn, sem ætti
það. Þess vegna væri það sín
skoðun, að þar sem háskólinn
væri eign ríkisins hefði bað eitt
ráðstöfunarréttinn, þó með þeim
takmörkunum, að skipulagsskrá
in væri í heiðri höfð.
Nokkru síðar í ræðunni sagði
Schmith:
„Lögin þýða, að safninu verði
skipt þannig, að hluti þess verði
fluttur til geymslu og varðveizlu
á íslandi. Eignarrétturinn verð-
ur áfram hjá stofnuninni. Það
er ekki um að ræða breytingu
á markmiðinu og ráðstöfunar-
rétturinn verður alltaf bundinn
þeim takmörkunum ,sem fram
koma í skipulagsskránni og fs-
land er samningsbundið til að
virða. Safnið hefur áður skipt
um geymslustað með blessun
stofnunarinnar. Samkvæmt
erfðaskránni átti að varðveita
handritin í Háskólasafninu og
þar voru þau í hundruð ára, en
síðan voru þau afhent sem kunn
ugt er Árnasafni, Det Arna-
magneanske Institut.
Ef rætt hefði verið um _að
flytja safnið til Háskólans í Ár-
ósum til rannsóknar þar, þætti
mér gaman að vita, hvort nokk-
ur hefði haldið því fram, að
slíkt væri ólöglegt, en þegar
'engið er skrefi iengra og flytja
á hluta handritanna til íslands,
þá láta menn, að ég held, þjóð-
erniskenndina hlaupa með sig í
gönur“.
Þá vék ríkislögmaðurinn að
rétti dómstóla til að dæma um
lagagildi. Hann sagði orðrétt:
„Hvað lýtur að rétti dómstól-
anna til að dæma um gildi laga
get ég fallizt á þá skoðun, að
þeir hafi þann rétt samkvæmt
réttarvenjum, en með mikil-
vægri undantekningu. Þar er
um að ræða það atriði, hvort
lögin séu sett með almannaheill
fyriraugum. Ef það þykir ljóst
að lögin eigi rætur að rekja til
almennra og þjóðfélagslegra
þarfa, þá verða dómstólarnir
undantekningarlaust, að taka tii
lit til þess“.
Gunnar Christrup
Þá sagði Schmith ennfremur:
„Hæstiréttur hefur sýnt sér-
staka varúð og hefur aldrei fellt
úr gildi lög sem brot gegn
stjórnarskránni af því þau væru
ekki sett með heill almennings
fyrir augum. Lögm, sem hér er
um að ræða eiga rætur að rekja
til eðlilegra og málefnalegra
óska íslendinga. Þau byggjast
einnig á því, að menn hafa viljað
reyna að leysa viðkvæmt vanda
mál milli tveggja norrænna
landa. Þetta eru heldur ekki
flokkspólitísk lög. Frá árinu
1945 hafa ríkisstjórnir ýmissa
flokka bent á, að vandamálið
varðandi íslenzku handritin yrði
að leysa. Lögin voru samþykkt
með miklum meirihluta og nutu
stuðnings í öllum flokkum. Þau
voru samþykkt af tveimur þjóð-
þingum og af afstöðnum kosn-
ingum á milli þeirra. Það er
ekki unnt að ógilda þessi lög á
þeim grundvelli, að þeirra sé
ekki krafizt af almannaheill.
Einnig er ákvæði stjórnar-
skrárinnar um skaðabæiur upp-
fyllt, þar sém ekki eru um nem-
ar skaðabætur að ræða. Það hef
ur sem sé ekkert tjón orðið og
því ekkert að bæta. Ég verð að
leggja áherzlu á, að það er hið
efnahagslega tjón, sem á að
bæta. Það á að vera eitthvað,
sem hefur peningagildi, annars
fær maður engar bætur. Eign-
irnar í þessu máli er ekki unnt
að selja og not þeirra veitir eng-
ar tekjur ,heldur krefst þvert á
móti mikilla útgjalda."
Poul Schmith hélt áfram á
þessari braut um stund og færðí
m.a. rök að því, að ef bætur
skyldu greiðast hlytu þær óbeint
að renna til ríkisins. Hann
mælti svo:
„Ef sú skoðun ríkir, að log-
in séu brot á stjórnarskránni,
þar sem ekki séu greiddar bæt-
ur fyrir þann hluta af pening-
um stofnunarinnar, sem á að
fará til íslands, verður að stað-
festa lögin gegn því, að slíkar
bætuf séu greiddar. Ef spurt er.
hvort ríkisstjórnin sé sömu skoð
unarj ef greiða á skaðabætur
fyrir sjálf handritin, þá er svar-
ið afdráttarlaust: nei.“
Rétt áður en Poul Schmith
lauk varnarræðu sinni sagði
hann:
„Ég vil leggja áherzlu á, að
breytingarnar á skipulagsskránni
var unnt að gera af stjórn-
völdunum. Það væri án vafa í
samræmi við óskir Árna Magn-
ússonar, að handritin fari til
íslands. Tilgangur hans hlýtur
að vera þungur á metunum og
einnig það, að ísle.nd á nú há-
skóla, sem ekki var til á tímum
Poul Szhmith
Árna Magnússonar. Ef unnt er
að breyta skipulagsskránni með
stjórnaraðgerðum, er ekki síður
unnt að gera breytingarnar með
lögum eins og nú hefur verið
gert.“
Gunnar Christrup tók því
næst til máls til að svara atrið-
um, sem komið hefðu fram hjá
Schmith. Hann kvaðst ekki geta
fallizt á þá skoðun, að dómstól-
arnir hafi ekki rétt til að dærna
um, hvort lög séu sett með til-
liti til almannaþarfa. Hann
kvaðst undrandi yfir þeirri full-
yrðingu, að ekki væri um að
ræða flutning á eignarréttinum
til íslands með afhendingu hand
ritanna, en þó væri undrun sin
áreiðanlega ekki eins mikil og
sú, er vakna myndi á íslandi,
því að enginn vafi væri á, að
þar væru menn þeirrar skoð-
unar, að lögin táknuðu, að eign
arrétturjnn væri fluttur til ís-
lands. Síðan sagði Gunnar
Christrup orðrétt.
„Það er ekki ræg ástæða til
afhendingar handritanna, að sú
skoðun ríki í gagnfræðaskólum,
að ísland eigi að fá handritin af
þjóðernislegum ástæðum. í máli
þessu er ekki unnt að segja, að
laganna sé krafizt af almanna-
heill og þess vegna mun ég
halda fast við kröfu mína fyrir
hönd stofnunarinnar.“
Með þessum orðum Christrups
lauk réttarhöldunum í dag.
Klukkan 9 í fyrramálið verður
réttur settur að nýju og þá mun
Schmith væntanlega svara gagn
rýni Christrups á ræðu hans í
dag.
ST AKSTtlWIÍ
Upphaf nýrrar
sóknar
Ungir Sjálfstæðismenn hafa
um síðustu tvær helgar efnt til
sex byggðaþinga í öllum lands- c
hlutum þar sem ráðherrar og
þingmenn Sjálfstæðisflokksins
hafa talað, og fjallað hefur ver-
ið um hagsmunamál landshlut-
anna. Byggðaþing þessi hafa
tekizt með afbrigðum vel og ver
ið betur sótt á öllum þessum
stöðum en búizt hafði verið við.
Þau sýna greinilega þann mikla
kraft, sem í samtökum ungra
Sjálfstæðismanna býr, og jafn-
framt hafa komið fram á þeim
ýmsar athyglisverðar hugmynd-
ir ungs fólks í þessum landshlut-
um um málefni sinna heima-
byggða. Þess vegna er full ástæða
til að fagna þessu framtaki ungra
Sjálfstæðismanna sem er vis-
bending um það, að ungir Sjálf-
stæðismenn um land allt hafa
nú hafið nýja sókn til eflingar '
Sjálfstæðisflokknum í hönd far-
andi alþingiskosningum.
SMÁLÆGÐ, sem myndaðist fyrir vestan Grænland og
yfir Grænlandshafi í gær, olli sunnan þóttu líklegar til að
snjómuggu hér og þar á Vest ýta heldur unctir sunnanátt-
urlandi í gær. Um leið dró ina og ýta fra norðanbræl-
úr frosti, en það komst í 15" unni á síldarmiðunum út at
á Hveravöllum í fyrrinótt og Austfjörðum.
7° í Reykjavík. Lægðirnar
Stórar gjafir
Nýlega hefur stjórn sundlaug-
arsjóðs Skálatúnsheimilisins mót
tekið eftirfarandi gjafir og áheit.
Frá félaginu „Vinahjálp kr.
25.000. Áheit frá mb. Andra
Keflavík kr. 3.000. Alfreð Bjarna
son kr. 1.200, Halldór B. ólason
kr. 500, Halldóra Jónsd. kr. 500,
Hrefna Jónsd. 100, Óli Andres
son kr. 250, Eldhúsbókin kr. 1.000
A'. it Sólveig Ásgeirsd. kr. 1.000
‘Vnna Jónsd. kr. 500, Stefán
Ilannesson kr. 670.
Einnig seld gjafabréf sund-
laugarsjóðsins á Akranesi fyrir
kr. 32.500, ásamt fjölmörgum
öðrum gjöfum og áheitum.
Stjórn sjóðsins þakkar inni-
lega hinum mörgu aðilum, sem
stutt hafa málefnið.
Auglýsendur
athugið!
Auglýsingaskrifstofan er
opin frá kl. 9 f.h. til kl.
5 e.h. virka daga, nema
laugardaga frá kl. 9—12.
—★—
Handrit að auglýsingum
þurfa að hafa borizt aug-
lýsingaskrifstofunni fyrir
hádegi DAGINN ÁÐUR
en þær eiga að birtast.
—★—
Handrit að STÓRUM
AUGLÝSINGUM, sem
birtast eiga í SUNNU-
DAGSBLAÐI þurfa að
hafa borizt auglýsinga-
skrifstofunni FYRIR KL.
5 Á FIMMTUDEGI, en
handrit að smærri aug-
lýsingum í síðasta lagi
kl. 4 á föstudögum.
—★—
Myndamót þurfa að
fylgja auglýsingahandriti,
ef mynd á að birtast í
auglýsingu. — Við get-
um séð um að láta gera
hvers konar myndamót
með ptuttum fyrirvara.
—★—
&
Efling
félagsstarfsins
Brýn nauðsyn er á því, að hín-
um glæsilegu byggðaþingum
ungra Sjálfstæðismanna verði
fylgt eftir með stóreflingu á fé-
lags- og útbreiðslustarfi þeirra í
öllum kjördæmum Iandsins.
Byggðaþingin hafa sýnt svo
ekki verður um villst, að mál-
staður og starfsemi samtaka
ungra Sjálfstæðismanna á nú,
mjög sterkan hljómgrunn um
allt land og því ber að fylgja
eftir með víðtæku félags- og
fræðslustarfi, útbreiðslustarf-
semi og annarri kynningarstarf
semi á stefnu og störfum Sjálf-
stæðisflokksins og samtökum
ungra Sjálfstæðismanna.
Það er því verkefni forustu-
manna ungra Sjálfstæðismanna
hvers á sínum stað og í sinni
heimabyggð að skipuleggja
stóraukið félagsstarf, fjölgun fé-
lagsmanna og kynningu á
stefnu og störfum Sjálfstæðis-
flokksins í ríkisstjórn og á Al-
þingi á yfirstandandi kjörtima-
bili. Unga kynslóðin hefur
jafnan sýnt það í verki að hún
telur stuðning við Sjálfstæðis-
stefnuna bezta stuðning við
sína eigin framtið og svo mun
einnig verða nú.
Efling
t
landsbyggðarinnar
Með byggðaþingunum hafa
ungir Sjálfstæðismenn einnig
sýnt, að þeir leggja ríka áherzlu
á, að uppbygging landsbyggðar-
innar verði sem hröðust, og sér-
staklega, að ýmis félags- og
menningarstarfsemi úti í hinum
dreifðu byggðum landsins verði
stóraukin frá því sem nú er. Má
í þvi sambandi minna á sam-
þykktir byggðaþingsins á ísa-
firði um að hinar þrjár menn-
ingarstofnanir, Þjóðleikhús, Sin-
fóniuhljómsveit og Listasafn rík-
isins, ræki það starf, sem þeim
ber lögum samkvæmt, að blómga
ekki einungis menningarlífið í s
höfuðborg landsins, heldur flytja
list sína úti um hinar dreifðu
byggðir landsins. Byggðaþingin
hafa greinilega markað djúp
spor í starfsemi ungra Sjálfstæð
ismanna um þessar mundir og
væntanlega mun það koma í ljós
á næstu mánuðum að þau hafa
reynzt upphaf nýrrar og víðtækr-
ar súknar ungra Sjálfstæðis-
m. nna um land allt.