Morgunblaðið - 14.12.1966, Blaðsíða 17

J MiSvílcu<Jagur 14. 8m. 1*M
MORGU H BLAÐIÐ
17
Freysteinn Þorbergsson,
KJÖR FOLKS A KUBU
Kavana 30. nóvemíber 1066
ÉG hafði lofað Morgunlblaðimi
að skrifia eina grein um Kúbu.
Þetta loforð er nú efnit, en ég
komst í vanda við efnisvai. Af
aniklu er að taka. Tii greina gátu
komi’ð verkefni eins til dæmis
landlbúnaðurinn á Kiúbu ,land-
iflóttinn frá Kúfbu, kammúnism-
inn á Kúbu og fleira. Bn meðal
ennars sökum þess, bve óiióf og
(bruðl er mikið í okkar eigin
fiandi nú tid dags, þegar sipara
enætti til magurna ára, eða
ferinda ýrnsu þarflegu í fram-
kvæmd, sem enn situr á hakan-
«im, þá ákvað ég að reyna að
lýsa svart á hvitu, hve sumir
jerðarbúar verða að búa við
þröngan kost. Og fer því þó
Ifjarri ,að ástandið sé verst í
Iþeim efnum hér á Kúbu. Ekki
iel ég að í því felist nein van-
virða, þótt ég lýsi þröngum kosti
kúiböns,ku þjóðarinnar. Þvert á
móti sýnir þjóðin æðruleysi vi’ð
erfiðar aðstæður. Margir trúa á
íramtáðina, þótt aðrir vilji flytja
brott, ef þeir fá þess kost. Þús-
«nd manns fana héðan slyppar
«>g snauðar vikulega til Banda-
iríkja Norður-Ameríku með
feandaráskum flugvélum. Um
ferjú hundruð þúsund eru þeg-
•r farnar og rökstuddar en ó-
Btaðfestar fregnir herma, að sjö
toundruð þúsund í viðbót biði
®arar. Br þó Ijóst, að ýmsir eru
toundnir hér, eins og tiil dæmis
Iforeldrar þeirra hundraða þús-
ttnda pilta á aldrinum 14—27 ára,
■em teljast á herskyldualdri og
ekki fá a'ð yfirgefa landið.
' Eiinn mætur maður, sem riit-
•ði bók um Kúlbu árið 1962, lýsti
þjóðfélagsástandi hér sem dans-
•ndi sósíalisma. Þetta má til
•anns vegar færa. Þó fyndist mér
feljóma betur og lýsa sarrnar
kstandinu ,að nota annað hvoirt
Orðin syngjandi sósíalismi eða
•veltandi sósáalismi Hið síðast-
ftefnda kann ég þó alte ekki við,
|>ótt sumir segi, að það sé satt.
Kúba er fagurt og frjósamt land.
IHér býr fallegt, siðað og gest-
risið fáflk, sem þráir að lifa
trjálsu og eðlilegu iáfi í sjáif-
Vtæðu landi. Hvort fólkið vill
fléta Fidei Castró stjórna hér,
kommiúnistaflokk Kúbu ,eða ein
feverja aðra, skiptir ef til vrll
•kki höfuðmá'li Einlhvern tíma
cnun gifta hinna söngelsku ílbúa
Kiúbu rísa hærra en í dag. Það
•r trúa mín og von. Þess vegna
▼aldi ég greinninni nafn, sem fel
•r í sér minni svartsýni
Daglegt brauð
Maðuriinn lifir ekkl á einu
■aman orði hversu fagurt sem
feað kann að vera. Hér á Kúbu
*ru bækur og blöð það ódýrasta,
•em markaðurinn hefir að
fejóða, og jafnframt næstum hið
•ina, sem fæst 1 verzlunum,
•f undan eru skyldar nokkrar
•kömmtunarvörur. Og þó er ai-
varlegur skortur á kennslubók-
«tm. -
Auguim og almennin.gi ber
nman uim, að sölufbúðir séu tónrv-
•r, ef talað er venjulegt m.á.l
•n ekki fari’ð út í stærðfræðilega
nákvæmmi Sé einhverri ó-
■flcammtaðri vöru stillt út í búð-
•rglugga, er hún venjulega ekki
m sölu. Séu engin slík tælandi
■ýnishorn tii er stiltt út gervi-
blómum í staðinn.
Bækumar lofa sósíalismann
íagurlega, og daglblöðin annast
feinn daglega áróður dyggilega,
•n fólk hér í landi sem annars
•taðar vi'M. fá eitthvað í askana.
Matarskammturiinn er naum-
•r og suimair skömmtunarvöruirn-
•r fást aðeins sjaldan, en kaup
•Imennings er heldiur ekki hátt,
svo að eftir allar biðraðir mán-
aðarins vegna brnýustu nauð-
synja, er pyngjan venjulega ennn
tómari en maginm, svo hvorugan
ber að saka, kóng eða prest.
Hér eru nokkur dæmi um mat-
arskammtinn á Kúbu, eins og
íhann er' í dag, 00. nóvember
1966. Miðað er við skammt fyrir
einn mann, nema annað sé teki’ð
fram;
Salt er hálft pund á mánuði.
Sá liður er efstur á hinum op-
inlbera skömmtunarlista.
Kjöt er % úr pundi á viku.
Br þá allt kjötmeti innifalið,
nema sá aukaliður, að börn und-
ir tveggja ára, gamalmenni yfir
áttrætt og sjúklingar fá að auki
einn kjúkling á mánuði.
Hrjísgrjón eru 3 pund á món-
uði. Gæta ber, að hrísgrjón eru
aðaKæða Kúbuibúa, sem þeir
nota með svtínafeiti. Fyrir bylt-
ingu var ársneyzlan af hrlfegrjón
um um 800.000.000 pund, sem
svarar til um 10 punda neyzlu
á mann á mánuði. f fyrra var
skamimturinn 6 pund.
Svínafeiti er eitt pund á mán-
uðL Hún er aðalfeitmeti Kúbu-
búa. Smjörliki sézt ekki eftir
byltingu.
MataroMa er eitt pund á mán-
uðL Af þessum liö fæst sjaldan
nóg til að fylla skammtinn.
Smjör er 1/8 úr pundi á mán-
uði, en það sést næstum aldrei
á markaði.
Kaffi er 43 grömrn á viku.
Það samsvarar tveimur matskeið
um. Þess má geta, að Kúlbulbúar
drekka almennt kaffi, sem þeir
rækta sjálfir, en ekki te.
Mjólk er einn liter á dag fyrir
Ibörn til sjö ára aldurs. Fyrir
aðxa 3 dósir af mjólk á mánuðL
Hver dós tekur um 3/8 úr lítra.
Egg hafa verið skömmtuð, en
eru það ©kki nú. Bjargar það
miklu.
Kartöflur eru eitt eða tvö
pund á mánuði eftir gæðum.
Fiskur er 1/4 úr pundi á viku.
Þessi vara sést þó sjaldan fyrir
almenning. Hins veigar fæst fisk-
ur almennt á veitingahúsum fyr
ir fimmfalt verð.
Sykur er niú óskammtaður.
Þessi aðalframleiðsluvara Kúlbu
var annars lengi skömmtuð.
Ávextir og grænmetl er yfir-
lei’tt skammtað þegar það fæst
ferskt á maTkað, en óskammtað,
þegar það fer að gefa sig.
Ostar og reykt svínakjöt sést
næstum aldrei lengur á markaði
hér í Ha vanna.
Fatnaður
Eitt par af leðurskóm er á ári
fyrir fullorðna og eitt par af
strigaskóm. Sami skammtur gild
ir fyrir börn önnur er skóla-
böm, sem fá eina aukaskó á ári.
Alfatnaður karla er óskammt-
aður hijá klæðskerum, efnið þó
skammtað. En fötin eru þar ó-
hóflega dýr — 120—130 pesos,
sem samsvarar kaupi ófaglærðs
verkamanns í einn og hálfan
mánuð. Þess ber að gæta, að
yfirleitt ganga menn ekki í
jakkafötum hér, heldur aðeins í
buxum og skyrtu.
Skyrtur eru 3 á ári, en auk
þess má kaupa mjög lélegar eða
óhófllega dýrar skyrtur óskammt
aðar.
Tvennar verkamannabuxur
og tvennar betri buxur eru á
karlmann á ári.
Aðeins tvö pör af nælonsokk-
onsokkum fyrir konur á ári.
Sex pör eru af bómullansokk-
um fyrir konur á ári.
eru slík, að þeir endast skammt.
Ganga börn því yfirleitt ber-
fætL
Það hefir verið tilefni margra
skopsagna, að kvenbuxur hafa
ekki sézt á markaði hér í marga
mónuðL Vegna skömmtunar geta
konur yfirleitt ekki keypt nær-
buxur karlmanna. Þær sem eiga
stálpaða syni, leysa þó vandann
á þeirra kostnað. 17 metrar eru
af lérefti fyrir konur á árL en
oft þarf að geyma efni í kjol í
nokkra mánuði, af því að ekki
fæst réttur tvinni, hnappar eða
annað, sem með þarf að nota.
Bf kona kaupir peysu, kemur
hún til frádráttar frá ofan-
nefndu vaðmálL
Eitt tvinnakefli er fyrir sex
manna fjöfekyldu á má'nuðL
Einn vindjakki eða sportjakki
fyrir karlmann á þremur árum.
Það veldur vandræðum, að
prjónagarn fæst ekkerL Sumir
reyna að prjóna peysu úr bóm-
ullargarni, en það grotnar í
sundur, þegar fMkin er þvegin.
Freysteinn Þorbergsson
Húsmunir
Fimm ljósaperur eru á ári fy*>-
ir hvert heimilL
Rafmagnsáihiöld eru yfirleiitt
ófláanleg.
Kæliskápar og sjónvarpstæki
eru ekki til. Léleg kúibönsk út-
varpsviðtæki fást og sams konar
tæki af japanskri gerð eru
skömmtuð fyrir jóL
Yfirleitt er mikfð af auka-
skömmtum fyrir jóL Einnig af
matvörum.
Gafflar og hnífar fengust yfir-
leitt alls ekki árið 1963, en nú
kemur þetta stundum.
Járnvörur eru yfirleitt ekki
til, en fást stöku sinnum.
Naglar fást yfirleitt alls ekkL
Er þó úthilutað fyrir felIibyL
Annað
Hreinlætisvörur eru yfirleitt
skammtaðar. Til dæmfe er ein
og hálf túfoa af tannkrem ifyrir
sex manna fjölskyldu á mánuði.
Renzín er óskammtað. Það var
tvöfaidað í verði nokkru eftir
byltingu.
Bíldekk fást yfirleitt ekki, né
heldur varahlutir í bíla. Slíkt
fæst þó stundnum gegnum vinnu
staði, ef sýna má fram á, að við-
komandi bifreið sé nauðsynleg.
T.d. er reynt að hjálpa læknum
um slí'kL
Leikföng fást í tvær vifeur á
ári, frá 22. desember til 6. janúar.
Til dæmfe dúkkur, rúlluskautar
og reiðhjól — allt skammtað.
Eftir skömmtunarlögunum má
hvert barn aðeins fá þrjú leik-
föng á ári. Eitt dýrt og tvö ódýr.
Hjá sumum fjölskyldum nifast
ömmurnar um, hver skuli fá að
gefa barninu þriðju gjöfina. Hjó
ö'ðrum fjölskyldum eru engin
efni á, að gefa barninu þessar
þrjár gjafir.
Þess skal getið hér, að í ofan-
nefndum dæmum, þar sem not-
að befur verið þungamál ,er mið
að við ensk pund, nánar til-
tekið 463 grömreu
Kaupgjald
Almenn laun ófaglærðs verka
fólks, t.d. byggingarverkamanna,
landbúnaðarverkamanna, af-
greiðslustúlkna, verksmiðju-
stúlikna og verkamanna við ým-
is konar störf eru nálægt áttatáu
pesosum á mánuði, en einn pes-
os svarar til eins bandarfeks doll-
ars eftir opinlberu gengL
Föet laun venjulegs verka-
manns eru 45 sent á tiimann eða
344 pesos á dag.
Einstök dœmi um hærri og
lægri mánaðarlaun verkafólks
má finna. T.d. hefir engin starfls
mannanna i nýrri 1100 manna
stálverksm iðju í Santa Clara á
miðhluita Kúlbu lægri laun en
100 pesos, eftir því sem verka-
mennirnir sög'ðu mér sjólfir. Og
konur og sumir karlmenn sem
vinna vandalítil störf hafa lægra
kaup en áttatíu pesos.
í sumum verksmiðjum, eink-
um tófoaksverksmiðjum, eru
dæmi um mun hærra kaup verka
manna, sem vinna á ákvæðfe-
viinnu. Leikinn vindlagerðar-
maður, sem hefir margra ára
starflsreynslu og fær ákveðið
gjald fyrir hvem vind'il sem
hann vefur, getur hæglega kom-
izt í 170 pesos á mánuði. Mjög
leiknir ungir menn, sem vinna
vandasöm störf í sömu verk-
smiðjum, geta koimiat í 3—400
pesos á mánuði, að því er sagt
er. í heild munu þó fláir verk-
smiðjustaæfsmenn hafa yfir 200
pesos, og hinn mikli fjöldi verka
kvenna, sem hreinsa tóbaksblöð-
iin hafa lág laun.
Nýútsferifaður barnafeennari
fær 125 pesos 1 mánaðarlaun.
Kennari i ungling.asfeóla með
stutta starfsreynsla hefir 136
pesos. Laun ýmissa annara kenn
ara munnu vera hærrL
NýútskrMaðir læknar og verk-
fræðingar hafa 250 pesos. Ráð-
gert er að laun slákra fari hækfe-
andi síðar eftir starfsaldri, en
siílfet kerfi er ekki komið í full-
an gang ennfoá. Þannig eiga
verkfræðiingar að fá 300 pesos
efltir þriggja ára starf og hærri
laun síðar, ef þeir standa sig vafl
í störfum.
Laun prófessora við einn hinna
þriggja háskóla á Kúlbu, þann
sem ég hef skoðað, ®ru að sögn
250 tii 925 pesos á mánuðL Þess
ber að gæta, að þeir starfsmenn,
sem hailda vel iaunuðum störf-
um frá þvá fyrir byltingu, halda
einnig launum sinum óbreytbum,
enda þótit yifirmenn þeirra nú
kunni að hafa lægri laun. Þaruv-
ig getur skrifstofustjórL sem
hiaut stöðu sína eftir byltingu
haft um 200 pesos á mánuði,
enda þófct einn af undirmönnum
hans á skrifstofunni hafi um 400
pesos fyrir ábyrgðarminna stiarf.
Verfflag
SkömmtunarVörur eru yfirleitt
ódýrar, einkum matvörur, sem
haldið er nfðri af stjórninnL Þó
hefir orðið talsverð haekkun á
þeim frá því fyrk byltingu.
Nautakjöt ko6tar nú 55 sent
pundið, var 4ö sent fyrir bylt-
ingu.
Hrfegrjót kosta nú 19 sent
pundið, kostuðu áður 10 sent.
Svánafeiti kostar nú 24 sent,
var áður 20 senL en gæðin hafa
versnað mikið.
Leðurskór kosta nú 12 til 15
pesos. Áður fengust betri skór
fyrir sama verð.
Verkamannaskór, sem áður
kostuðu 4 pesos, kosta nú 7.
Yfirleitt hefir vörugæðum
vlíða hraka'ð mjög frá þvá fyrir
byltingu, en stjórninni hiefir víða
tekizt að halda svipuðu verði á
lélegri vöru, eins og var á góðri
vöru áður.
Það er mikilvægur liður, að
verkamenn fá yfirleitt ódýrt
fæði á vinnustað, venjulega há-
degisverð fyrir 50 sent. Er það
sérstakt og umfangsmikið fyr-
irtækL sem sér um slíkt fyrir
stjórnina. Fleiri hlunnindi fá
menn einnig á sumum vinnu-
stöðum, varðandi ódýra skö eða
föt. Verðlag á gó'ðum veitinga-
húsum er ákaflega hátL 6 til 81
pesos máltáðin. Samti er mikið
um, að fólk drýgi matiarskammt-
einn, einkum í lok mánaðar,
með því að borða úti stöku mál-
tiíð. Þetta á þó naumast við aðra
en vel launað fólk, þar sem mál-
tíðin kostar tvö daglaun verka-
manns.
Á þessum stöðum gætir einsk-
is skorts. Kjötskammtaðirnir eru
stórir miðað við ástandið í land-
inu. Þarna matast sumt efnafólk
og opirvberir gestir a’ð jafnaði.
Kaup verkamanna hefir lækk-
að óbeinlínfe frá því fyrir bylt-
ingu. Þá var það 3,40 pesos á
dag og greiddar 43 stundir á
viku fyrir 44 stunda ivnnu.
Nú er kaupið 3,50 á dag og
greiddar 43 stundir fyrir 48 sL
vinnu eða 44 stundir fyrir 44
stunda vinnu.
Blunmindi eru meiri aif hálfu
hins opinfoera nú en áður, lækn
ishjálp og skólaganga. Og húsa-
leiga er yfirleitt 10 af hundraði
launa.
Einstök dæmi
Herra A er ungur þeldlökkur
brunaliðsstarfsmaður á Hav-
anaflugvelIL sem býr í Havana
ásamti konu sinni og eins ára
gömlum syni. íbúðini er eitt her-
ber.gi og eldlhúskrókur án baðs.
Herbergið er á að gizka 18 metr-
ar að flatarmáli. Þar er hjóna-
rúm, vagga, tveir stólar, útvarp
og alife kyns kyrnur til geymslu
á dótL Ekki er ósnyrtilegL eftkr
þvá sem aðstæður leyfa.
Þegar ég kem í heimsókn á
sunnudegi, eftir að hafa kynnzt
herra A áður, fyllisti ibúðin af
svörtum og brúnum krökkum úr
nágrenninu, sem gláipa á hvítia
manniinn úr fjarlæga landinu.
Gloría, hnellin sjö ára hnáta vili
skrifasti á' vfð dóttur mína og
sendtr henni mynd af sér og stutti
bréf, sem hún sferifar sjálf.
HúMbóndiinn réttir mér krakfe-
aran. sinn og ég verð að taka við
honum, þótt hann sé næstum
eins svartur og kaffið, sem kon-
an ber mér 1 litlurn tx>lla.
Ég skoða myndirnar á veggj-
unum. Ein er af Jesús Kristí,
tvær af Fidel Castro og þrjár af
Camillo Cienfuegos, ástisælum
byltingarle i ðtioga, sem hvatrf á
duiartiull an hátti, eins og fleiri
slíkir sáðar. Raunar er talið, að
Camil'lo hafi farizt í eðlilegu flug
slysi — flugvél hans týnzt í haf-
ið. Á dánarafmæli hans ganga
Kúfoufoúar til harfe og kastia blómi
í hafið til minningar um Cam-
iHo.
Herra A virðfet vera mjög
ánægður með fbúð sína og kjör
sín. Hann hefir 75 pesos í laun
á mánuði, borgar 7,50 í húsa-
leigu og u-m tiíu í skatita. Hann
þafekar Fidel Castiro fyrir fbúð-
ina, starfið og skóna, sem hann
ber á fótunum.
Herra B er lágvaxinn 46 ára
gamall pólskur innflytijandi, sem
hefir búi’ð á Kúfou í þrjá áratiugL
Ég kynntist honum í greftirunar-
kaþelltt. Ekkert er blaðamanmi
óviðkomandi. KapeLla þessi r
stiórt og glæsilegt hlús, þar sem
ætitingjar hins látna foíða og vaka
foeila nótL áður en þeir skiljast
við hann að eilífu. Á fyrstiu hæð
hússins eru seldar veitingar.
Þa>r blandast náttihrafnar hinum
syrgjandi. Yar ég seint á ferii
(þetta kvöld. Herra B ávarpar
mig að fyrra bragði.
Hann er ókvongaður og býr í
einu litlu herbergL eftir því sem
hann segir mér. Hann er bygg-
ingarverkamaður og foefir venju
leg verkamannalaun, 344 pesos á
dag. Hann segir:
Þrír og fimmtíu, þrír og fimm-
tíu. Það er allt og sumt, sem þeir
hafa skilið eftir handa mér. Áð-
Framhald á bls. 25