Morgunblaðið - 14.12.1966, Blaðsíða 21

Miðvíkuðagur 14. des. 1966
MORCUNBLAÐIÐ
21
— Franco
Framhald af bls. 16
ifoTsætisráðherra landsins frá
lokum borgarastyrjaildarinnar.
Meðal þeirra, sam eru tilgreind
ir, eru utenríkisréðherrann,
STernando Maria Castiella — Oig
(upplýsinga- ag ferðamálaráð-
berrann, Manuel Fraga Iri-
fcarne. Báðir heyra ti'l hinum
fejátslyndara anmi Franeo-
fetjórnarinnar. En satt að segja
®ru allir spádómar í þessum
efnum vafasamir, — ag gerðu
menn réttast í því að bíða úr-
epurðar Francos sjálfs. Spænski
þjóðarleiðtoginn hefur á 27 ára
valdaferli fengið orð fyrir að
vera leyndardómsfultur mjög,
að því er varðar póitískar
á'kvarðanir og hann hefur líka
tíðum reynzt veija þær leiðir,
•r fæstir gerði ráð fyrir. Hlvað,
•em öllu líður, má búast við,
að skipað verði í forsætisráð-
herraembættið fljótlega eftir
þjóðaratkvæðagreiðsiuna.
★ ★
Enn meiri óvissa er um hver
enuni taka við konungdómi á
SpánL
‘ í orði varð Spánn konungs-
riki eftir síðustu þjóðaratkvæða
greiðslu árið 1947. Saímkvæmt
þeim breytingum, er þá voru
gerðar á stjórnarskránmi á að
fekipa konung — eða ríkisstjóra,
annað hvort þegar Franeo óskar
þess — er bann t.d. veikist
ekyndilega — eða þegar hann
íellur frá. Meðan hann er lífs,
mun hann sjálfur ákveða, hver
tekur við af honum sem þjóðar
leiðtogi, krýndur eða ókrýndur.
Hafi hann ekki tekið ákivörð-
unina er hann fellur frá, kemJ
ur til kiasta ríkisráðsinis, sem
Franoo jafnan skipar — og
»íðan verður þingið að sam-
þykkja ákvörðun þess.
Stjómmálafréttaritarár höfðu
vænat þess, að Franoo skýrði
frá ákvörðun sinni varðandi
ríkisarfann í ræðunni 22. nóv.
En hann gerði það ekki — og
mun tæpast gera í námistu
framtíð. Á meðan bíða í eftir-
væntingu hagsmunahóparnir,
•em byggja vonir sínar á hin-
um ýmsu mönnum, er til greina
koma.
Frjálslyndir konungissinnar
vilja fá til ríkiserfða Don Juan,
son Alfons 18. síðaste konungs
Spánar, en hann hefur lengi
verið í útlegð í Pörtúgal. Marg-
ir ráðherrar stjórnarinnar hins
vegar vona, að Juan Carlos,
■onur Don Juanis, verði fyrir
valinu. Hann virðist vera eftir-
gefanlegri og hefur auk þess
trá blauitu barnsbeini verið
undir áhriifum herforingja sem
hollir voru Franeo. Carliistarn-
ir, aftur á móti, styðjast við
ýmsa frambjóðendur, en þeirra
iéklegastur er Carías Hugo,
prins, — sá, er kvæntux er
lirene, Hollandsprinsessu.
Franoo hefur atdrei látið í
ljós í ræðum sínum, á hverjum
frambjóðendanna hann hefur
mestan hug — enda þótt hann
hafi létið í ljós greinilegt dá-
læti á Juan Carlos, prins, m. a.
með þvi að leyfa honum að
»tanda við hlið sér við hátíð-
leg tilefni, t.d. á hersýningum.
Þessi stefna Francos tryiggir
völd hans, því að meðan ráð-
herrar hans ag hin ýnnsu hags-
munaöfl deila um framitíðina,
•itur harm sem fastast á veldis
#tóli nútíðarinnar.
Falangistarnir hinir róttæk-
uetu hinna fasistísku hreyf-
Moskvu, 12. desember — AP
Ný verksmiðja, sem framleiðir
Jdioskvits bíla, hefur tekið til
etaxf a í Iahevsk, um 1000 km
fyrir austan Mioslkivu. Fram til
þessa hafa bílar af þessari gerð
ftðeins verið framleiddir í einni
verksmiðju, sem franska Renault
fyrirtækið aðstoðar nú við end-
tarnýjun á.
Wasliington, 12. desember — AP.
Dwighit D. Eisenihower, fyrrum
farseti Bandaríikj anna, gekk í
dag ttndir uppdkurð. Var gall-
hlaðra Eisenlhowera fjarlægð. Líð
•n hans var, að sögn lækna, góð
( dag.
inga, sem börðust gegn spænska
lýðveldinu, hafa lengi haift í for
ustu al'draða vonsvikna menn,
sem telja, að Franco hafi svilkið
þá. Falangistarnir hafa aldrei
verið opinebrlega viðurfcenndir
sem sjálfstæð heild, heldur
verið hluti þjóðernishreyfingar
innar — E1 Movimiento.
Stjórnarskrárbreytingin, sem
Franco nú legguir til, mun hafa
í för með sér, að dregið verður
verulega úr því valdi, sem
Falangistarnir og hin miklu
æskulýðissamtak þeirra hafa
haft. Þeir munu missa yfirráð
í kaupmannasamtökunum og í
verkalýðsfélögunum, sem ríkis
stjórnin Stjórnar — en Falan-
giistar jhafa haft árlegar tekjur
af félagsgjöldum verkalýðsfé-
laganna, sem nema um 6.000
millj. króna (ísl.) á ári.
Með þessum breytingum ætti
að opnast möguleikar fyrir þvt
að draga úr kúgunum innan
spænáku vertkalýðsfélaganna,
en ástandið þar hefur verið
lang stærsta hindrunin á vegi
upptöku Spánar í Efnahags-
bandalag Evrópu og Atlants-
hafsbandalagið. Vert er þó að
minnast þess, að síðustu árin
hafa spænskir verkamenn getað
gert verkfall, sem ekki voru
beinKnis pólitísk.
Tillögur Franoos til breytinga
á stjórnarfekránni varða annað
atriði, ennþá viðkvæmara, en
það er tiúfrelsið. Opinberlega
a.m.k. teljast um 99,7% Spán-
verja rómversk kaþólskir. Sam
kvæmtt stjórnarskránni er
Franco foringi þjóðarinnar „af
guðs náð“. Spænska kirkjan,
sem á spjöldum sögunnar hefur
fengið orð fyrir að vera hörð
og herská, hefur haft nána sam
vinnu við stjórnina, alllt frá því
Franoo lýsti, í borgaraistyrjöld-
inni, yfir krossferð sinni gegn
bolsjevismia.
Samfcvæmt til'lögum Franoos
munu sverðið og krossinn enn
haldast í hendur, en saamning-
unum við Páfágarð frá árinu
1958, verður nú breytt á þá
lund, að þeir 38.000 menn í land
inu, sem ekki teljast káþólskir
geta í framtíðinni iðkað trúar-
brögð sín, án þess að eiga yfir
höfði sér málsókn eða réttar-
höld. (Þó verður þeim eftir sem
áður bannað að reyna að auka
útbreiðslu trúarbragða sinna).
Frá því kirkjuþingið miikla
var haldið í Róm, að frum-
kvæði Jóhannesar páfa 28. hef-
ur farið vaxandi á Spáni um-
burðarlyndi gagnvart þeim,
sem ekki játa rómiversk ka-
þólska trú. Til dæmis var boðið
fulltrúum 32.000 mótmælenda
ag 5.000 Gyðinga á alþjóðlega
lögfræðingaráðstiefnu, sem hald
inn var á s.l. ári í háskólabæn
um Salamanoa. Og bænahús
Gyðinga í Toledo, sem var
höfuðborg Spánar í tíð Karlis V
var opnað aftur fyrir nokkru,
eftir að hafa verið lokað frá
árinu 1492.
Lofcs var í breytingartillög-
um Franoos kveðið á um eitt
hundrað — í 700 og verða þess-
ir þingmenn, andstætt þeirn 600
sem fyrir eru, kosnir beinni
Þó þessi breytingartillaga
virðist tiltölulega ldtilvæg, kann
svo að fara, að hún reynist eitt
mikilvægasta atriðið í tillögum
Franoas. Hún hefur það í för
með sér, að Spánverjar flá að
taka virkari þáitt í stjórnmál-
um landsins. Til þessa hefur
orðið „stjórnmál“ verið líti'ls-
vint orð á Spáni — og Spán-
verjar helzt ekki tekið sér það
í munn, því að það leiddi venju
lega til ills, — a.m.k. tiil fé-
selkta. Hin markvLssa barátta
fyrir því að koma i veg fyrir
stjórnmálaleg afskipti þjóðar-
innar hefur með árunium falið
í sér æ meiri hættu, þvi hún
skapaði tómrúm, sem gat, með
skyndilegum breytingum t.d.
fráfalli Franoos, leitt yfir þjóð
ina nýjar hörmungar.
Nú hefur á ný verið opnuð
leið til þess að gera Spánverja
virka í stjórnmálum. Það skipt
ir mestu máli — hiitt minna,
að þeir í nánustu framitíð geta
aðeins valið milli frambjóðenda
Francos og stjórnar hans.
Stjórn Spánar hefur þegar
gert miklar ráðstafanir til þess
að sem flestir þeirra 19,6 múlj.
landisbúa, sem hosningarétt
hafa, taki þátt í þjóðaratkvæða
greiðslunni 14. des. n.k. og
greiði aitkvæði með breytingar-
tillögum Franeos. Komið hefur
verið upp áróðursspjöldum í
því skyni ag útvarpi og sjón-
varpi beitt óspart. Etfaist held-
ur enginn um að breytingarnar
verði samíþykkter.
★ ★
Þessar breytingar munu ekki
breýta Spáni úr ednræðisríki í
lýðræði. Spánn Franoos verður
áfrar Spánn Francos.
En Francso er ekki lengur
hinn harði og ósveigjanlegi sig
urvegari borgarastyrj aldarinn-
ar, heldur mildari einræðiis-
herra, sem nú er farinn að við
urkenna þá staðreynd, að 27 ár
eru liðin frá því árið 1939.
Hann viðurkennir nú, að
verkamennirnir vilji og þuríi
að öðlast betri líflsskilyrði, að
stúdenbarnir vilji og þurfi auk-
ið menntunarfrelsi, að prestar
viiji hafa kirkjuna meira í sam
rærni við samiþykktir kirkju-
þingsins ag í anda nýjusitu til-
skipana Páfa. Og hann viður-
toennir og sér, að bezta leiðin
tál að varðveita Spán Francos,
að Franco liðnum, er að gefa
Spánverjurvum afluriitið lausan
tauminn meðan tími er til.
En sú spurning hlýtur að
vakna, hvort nokkrar slíkar
breytingar á stjórnarskránni
geti, úr því sem komið er, orðið
annað en gálgafrestur fyrir
stjórnina. Því Ijóst er, að þeir
16 milljón erlendir ferðamenn,
sem sækja Spán heim á ári
hverju, vinna ómeðviitað að
því að grafa undian einveldi
stjórnarinnar ag draga landið
þannig æ hraðar aftur til Vest
ur-Evrópu, sem Spánn sagði
skilið við iirið 1939.
Þetta er bók, sem ekki á
heppinaut á markaðnium,
þarna er samandregin mikill
fróðleikur um upphaf tog-
veiða. Svo er á máJurn haldið
að bókin er jafnfraont ósvik-
inn skemmtilestur.
Kaflaheiti bókarinnar segja
noktouð um efni hennar og er»
þau þessi: Hengilrifið á Hraun
inu; Lagt upp í langa ferð,
Eyjaskeggjar skera sér fjöður
stafi, Mórar ag skattur og
hin eilifa ásókn, Skip koma
af hafi, Kastað í Flóanum,
Þar var mangur þunnur á
síðuna. Grásleppur allar urðu
andvatoa í Garðasjó, Hljóð úr
horni, Hið náttúrlega öskur,
Brennivín og bolfiskuc,
Amma gaimla, Gott er að
hafa tungur tvær, Það birtir
af degi, Ýtt úr vör á röngu
lagi, Nú fara margir að
bræð’ann, Fyrsti íslenzki tog-
arinn, Fyrsti íslenziki togara-
skipstjórinn, Samtímalýsing-
Skritinn fiskur
Skrítin bók
-Stefán Jónsson er sérstæður
rithöfundur, sem fer sínar eig-
in götur, einlægur, opinskár,
ófeiminn og beitir hvössum
penna. Hann talar máL, sexn
fóikið skilur en fer ilia í taug-
arnar á mennmga rsnobbuxn,
AÆstaða þeirra til Stefáns fyrr
og síðar ætti að vera honum
næg meðmælL
I Gadda-skötu era mangar
ógleymanlegar lýsingar. Þar
er utangarðsmönnum lýst af
snilldarlegri nærfærni.
Menningarsnobbarnir segja:
„Það er skrítið fólk, sem hefur
ánægju af að lesa bæk'ur eftxr
Steifán Jónssqn", en við
segjum: „Það er skrítið fólk
sem ekki nýtur þess að lesa
t.d. um Runó'lf Pétursson,
heimspekinginn, hjartahlýja,
um Kalla gæsk og stéttvís-
ina. Um Valda með augað og
kettling með pela, um sig-
manninn sem stökk út í blá-
inn úr tíræðu bjargi og greip
dinglandi festina um skúm-
inn hinn róttæka jafnaðarfugl
með réttlætið sín megin, um
sálarfræðinga og fiönstou
tíkina, og ótal margt fleira
mætti nefna.
Lesið þennan höfund, sem
gengur um, hlustandi eftir
æðaslætti hversdagslífsins, og
er meiistari að láte hið smáa
lýsa hinu stóra.
Ægisútgáfan
ar á aldamótatogurunum og
lýsing á botnvörpu.
Kastað í Flóanum er án efa
óskabók allra sjómanna og
allra sem áhuga hafa á út-
gerð og veiðiskap.
Ægisútgáfan
kiosningu.
Skriísfoíustúlka óskusf
til starfa strax. Æskilegt er að umsækjandi hafi
stúdents, verzlunarskóla eða kvennaskólamenntun.
Umsóknir með upplýsingum um menntun og fyrri
störf sendist fyrir 20. des. n_k.
RAFORKUMÁLASKRIFSTOFAN
Starfsmannadeild, Laugavegi 116.
Dppþvottavélin, sem þér hafið beðið eftir
/ffþnwood
Kenwood uppþvottuvélm
ER FULLKOMLEGA SJÁLFVIRK,
KENWOOD uppþvottavéKn tekur í einu
fullkominn borðbúnað fyrir 6.
KENWOOD uppþvottavélin getur verið
hvar sem er í eldhúsinu, innbyggð — frí-
standandi, eða uppi á vegg.
Verð kr. 15.400,00.
Viðgerða og varahlutaþjónusta.
Simi
11687
21240'
Laugavegi
110-172