Morgunblaðið - 20.12.1966, Blaðsíða 12

12
MORCUNBLAOIÐ
Þriðjudagur 20. des. 1966
.4 V ti ö (C'f«3C
Launþegasamtökin meti á raunsæj-
an hátt eigin hagsmuni
— Ríkisvald og stéttarsjónarmið setji
leikreglur um sambúð sina
— sagði próf. Ólafur BjÖrnsson o/jb/n.
i ibingræðu um verðstöðvunarfrv.
PRÓF. Ólafur Björnsson alþm.
flutti ítarlega ræðu við þriðju
umræðu í efri deidd Alþingis
um verðstöðvunarfruv. ríkisstj
og verður hluti ræðu hans birt-
ur hér í dag, en sá kafli ræð-
unnar er fjallar um dreifingar-
kostnaff verzlunarinnar birtur sér
staklega á morgun.
í lok ræffu sinnar sagði ólafur
Björnsson: „Ég vil Ijúka máli
minu með þvi aff segja, aff ekki
einungis árangur þeirra efna
hagsráffstafana, sem í þessu frv.
felast, heldur á þaff einnig viff
um flestar affrar slíkar ráffstaf-
anir, er undir því kominn, að
hagsmunasamtökin og þá ekki
sizt launþegasamtökin, taki af-
stöðu til þeirra á þeim grund-
velli aff meta á raunsæan hátt
•igin hagsmuni. Hér ber aff þeim
grunni, sem raunar er nú ekki
orffiff neitt nýtt sjónarmið, aff
nkisvaldið og stéttarsjónarmiðin
verða aff setja sér leikreglur um
sambúð sína, sem hindra það,
að til átaka komi, sem báffum
Verffur óumflýjanlega til tjóns.
Slikt samstarf ef þvi nafni á aff
kalla, þarf ekki að byggjast á
pólitískum áttum milli þessara
aðila. f lýðræðisþjóðfélagi verð-
ur aldrei tryggt, aff forusta mikil
Vægra stéttasamtaka hafi sama
pólitiskan lit og ríkisstjórnin og
vafasamt aff æskilegt sé að gera
Dáðstafanir til þess út af fyrir
sig, heldur verffur þaff að bygg
|ast á raunsæi eða því, aff báðir
affilar geri sér ljóst, að án þess
»ð taka aff minnsta kosti að vissu
marki tillit tii hins aðilans getur
hvorugur komið áformum sin-
um fram.
Að mínu áliti eru það einkum
övær spurningar, sem svara ber,
áður en afstaða er tekin til frv.
seim hér liggur fyrir. í fyrsta
lagi sú, hvort verðstöðvun sú,
aem frv. gerir ráð fyrir, sé æski-
teg og í öðru lagi hvort ráð-
Btafanir þær, sem frv. heimilar,
að gerðar verði, séu nauðsyn-
legar. ef slíkum tilgangi á að
Xtá. Ég sé ekki ástæðu til þess
«8 fjölyrða um það, hvort æski-
legt sé að stöðva verðbólguna.
Því virðast allir vera sammála
um, a.m.k. i orði kveðnu, þótt
«kki hafi reynzt jafn auðvelt að
Dá samstöðu um þau úrræði, er
1 því efni koma til greina.
Verfflagsnefnd
Því hefur verið haldið fram,
að hér sé í rauninni um sýndar-
frv. að ræða, e.t.v. meinlaust,
en í rauninni óþarft, þar sem
allar þær heimildir, er frv. felur
i sér og máli skipta, séu þegar
fyrir hendi í gildandi lögum og
reglum og er í því sambandi
einkum vitnað til þeirra heim-
Ílda, er felast I gildandi lögum
um verðlagseftirlit. Ég hef aðra
akoðun á þessu máli, og byggist
^hún ekki sízt á þeim kunnug-
'leika, sem ég hef sem verðlags-
nefndarmaður í framkvæmd
verðlagsákvæða. >að er að vísu
rétt, að verðlagsnefnd hefur
mjög víðtæka heimild til þess að
»etja verðlagsákvæði á allar seld
ar vörur og þjónustu á vegum
einkaaðila og jafnvel einnig opin
berra aðila. En helztu undan-
tekningar frá því eru fiskverð,
búvöruverð, húsaleiga og kaup-
gjald. í>að eru atriði, sem verð-
lagsnefnd hefur ekki heimild til
afskipta af, eins og kunnugt er.
En í ákvörðunum þeim, sem
verðlagsnefndin tekur, er hún
þó ávallt bundin af þeim ákvæð
um laga um verðlagseftirlit, að
verðlagning stouli við það miðuð,
að vel rekin fyrirtæki geti borið
sig. Eins og kunnugt er, og ég
mun að gefnu tilefni ræða nokk
uð hér á eftir, hefur verðlags-
nefndin þó, einkum frá og með
árinu 1964 sleppt ýmsum vöru-
flokkum og ýmis konar þjón-
ustu undan verðlagsákvæðum.
>að eru að vísu fulltoamnar öfg-
ar, eins og ég hefi orðið var við
í málflutningi ýmissa hv. Alþ.b,-
manna, að svo langt hafi verið
gengið í þessu efni, að verðlags-
eftirlitið hafi verið í raun og
veru afnumið og hygg ég raun-
ar, að flestir þeir, er stunda
kaupsýslu og iðnrekstur, telji sig
þar hafa nokkuð aðra sögu að
segja. En ef taka ætti þá vöru
og þjónustu, sem nú er ekki háð
verðlagsákvæðum undir það að
nýju, yrði það samkv. þeim starfs
reglum, sem verðlagsnefndin hef
ur fylgt og ber að fylgja, etoki
gert með öðru móti en því, að
áður hafi verið framkvæmd rann
sókn á rekstursaftoomu fyrir-
tækjanna, sem lögð yrði þá til
grundvallar hinum nýju ákvæð—
um. En það gefur auga leið, að
slíkt mundi taka sinn tíma,
þannig að sú leið yrði til muna
ógreiðfærari og alltaf þyngri í
vöfum helduT en notkun þeirra
heimilda er í þessu frv. felast.
>á eru og í þessu frv. ýmsar
mikilvægar verðstöðvunarheim-
ildir, sem ekki eru svo að mér
sé a.m.k. kunnugt, fyrir hendi
gildandi lögum, svo sem til
þess að banna hætokun húsaleigu
og setja skorður við hækkun
álaga bæjar- og sveitarfélaga. >á
tel ég það einnig mikilvægt á-
kvæði í frv., að allar þær hætok
anir, sem hinar einstöku nefnd-
ir, sem verðákvarðanir hafa með
höndum, skuli eftirleiðis háðar
hver annarri og a.m.k. yfirleitt
að 1. óháðar ríkisstj. Að vísu
má segja, að ríkisstj. hafi að-
stöðu til þess að því er flestar
þessar nefndir varðar, að hafa
áhrif á ákvarðanir þeirra. En þó
er það nú mín reynsla að því
leyti, sem ég hefi verið við þessi
mál riðinn, að ríkisstj. hvort sem
um er að ræða núv. hæstv. ríkis-
stjórn eða aðra noti yfirleitt ekki
>á aðstöðu nema um slík stór-
mál sé að ræða að átovörðun sú,
er tekin er, geti haft úrslita-
áhrif á það, hvort ríkisstj. tekst
að framfylgja stefnu sinni í efna
hagsmálum, hver sem hún er.
>á skal ég aðeins víkja að
þeirri mótbáru hv. stjórnarand-
stæðinga gegn þessu frv., að ef
samþykkt þess komi yfirleitt að
nokkru gagni, að hér aðeins um
bráðabirgðaúrræði að ræða, sem
ekki leysi vandamál atvinnulífs-
ins, heldur skjóti lausn þeirra
aðeins á frest. Auðvitað er það
svo, að aldrei verða gerðar nein
ar þær ráðstafanir í efnaihags-
málum, sem leysi allan vanda
eitt skipti fyrir öll. >að skjóta
alltaf upp kollinum ný og meira
eða minna óvænt vandamál,
sem krefjast nýrra úrræða. í
þeim skilningi er aldrei hægt
að tala um annað en bráða-
birgðaráðstafanir. Enginn okk-
ar getur gengið í ábyrgð fyrir
því, að ekki geti borið að hönd-
um og jafnvel fyrr en varir
nauðsyn óþægilegra aðgerða í
efnahagsmálum en þeirra, er í
þessu frv. felast. Hins vegar
get ég þó ekki fallizt á þá skoð-
un, sem fram kom í ræðu hv.
3. þm. Norðurl. v., að viðhorfin
í dag séu sambærileg við þau,
sem voru 1959. >að er út af
fyrir sig rétt, að verðstöðvun
sú, sem þá var framkvæmd, var
bersýnilega aðeins ráðstöfun til
bráðabirgða. A því ári var nær
600 millj. kr. greiðsluhalli í
gjaldeyrisviðskiptum við út-
lönd, þannig að þar sem sára-
litlir gjaldeyrisvarasjóðir voru
til í byrjun ársins, var landið að
komast í alger greiðsluþrot í
ársbyrjun 1960. Róttækar ráð-
stafanir 1 gjaldeyrismálum til
þess að forðast slíku greiðslu-
þroti voru því óumflýjanlegar,
þótt um hitt megi auðvitað
alltaf deila, hvort rétt hefði ver-
ið að gera í einstökum atrið-
um þær ráðstafanir, sem þá var
gripið til. Nú er hins vegar
gert ráð fyrir, að gjaldeyrisvara
sjóður íslendinga nemi um 1800
millj. kr. um næstu áramót,
þannig að fcróna okkar er ólíkt
betur tryggð en þá var. Verð-
lag er að vísu talsvert hærra
hér á landi en í Vestur-Evrópu-
löndunum a.m.k., en ég tel samt
sem áður fráleitt á þessu stigi
málsins að gefa upp von um
það, að unnt verði að komast
hjá beinni eða dulbúinni geng-
islækkun, þar sem ég með því
vðarnefnda á við það, að taka
þyrfti allsherjar uppbótakerfi.
undanfarin ár að jafnaði hækk-
að um 4-5% á ári, þannig að
hæktoanir um skeið, þyrfti það
e.t.v. ekki að taka ýkja lang-
an tíma að samræma verðlag
otokar þannig því, sem þar er.
En auðvitað getur enginn gefið
loforð um neitt í þvi efni. >ar
hefur framvinda verðlagsmál-
anna næstu vikur og mánuði,
bæði hér innanlands og erlendis
úrslitaáhrif. Og svo mikið, að
það verður við meiri vanda að
etja, ef ekki verður reynt með
tiltækum ráðum að framkvæma
verðstöðvun, en láta þar víxil-
hækkanir vöruverðs og kaup-
gjalds, sem hafa verið fyrstu
7 mánuði ársins, halda áfram.
>að er auðvitað ljóst, að árang-
ur verðstöðvunarinnar verður
öllu öðru fremur kominn und-
ir viðbrögðum almennings og
hagsmunasamtakanna í þjóðfé-
laginu við henni
Þróun kaupmáttar.
Enþá kem ég að tölum þeim,
sem hv. þm. las upp um þróun
kaupmáttar launa. >ó ef til vill
séu ekki sömu örðugleitoar á
því að rannsaka kaupmátt launa
og álagningu, verður þó einnig
í því efni um mörg álitamál að
ræða, sem mjög verða að mati
höfð. Ég get því miður ekki tím-
ans vegna rætt þetta, nema mjög
stuttlega, en þar bætir það úr,
að hálfbræður hv. þm. í anda,
hv. framsóknarmenn, hafa nú
lagt fram þá till. um sérstaka
rannsókn á þróun kaupmáttar
launa og gefst þá tækifæri til
að ræða þetta mál nánar, þótt
það verði héðan af ekki fyrr
en eftir þinghlé. En ég vil þó
leyfa mér að benda á eftirfar-
andi atriði, að gefnu tilefni,
vegna talna þeirra, sem hv. þm.
fór með, og ég véfengi út af
fyrir sig ekki, svo langt, sem
þær ná. >að er villandi að miða
við árið 1959 í þessu sambandi
því að eins og ég áðan sagði,
þegar ég minntist á hinn mikla
gjaldeyrishalla á því ári, var
hann því vitni, að það ástand,
sem þá var, gat ekki haldizt.
Til langframa er aldrei hægt að
halda uppi kaupmætti launa
með stórfelldum lántökum er-
lendis, sem að verulegu leyti
eru neyzlulán og sízt af öllu
miðað við þær kringumstæður
sem þá voru fyrir hendi, þegar
engir gjaldeyrisvarasjóðir voru
fyrir heldur fyrir hendi. í öðru
lagi vil ég leyfa mér að benda
á það, að visitala framfærslu-
kostnaðar er miklu réttari mæli
kvarði á þróun kjaranna en vísi
tala neyzluvöruverðs, en tölur
þær, er hv. þm. fór með, munu
byggjast á vísitöliu neyzluvöru-
verðs, þó að mér skiljist, að eitt
hvað tillifc sé tekið til nefskatt-
ar. Ég hygg, að hv. 4. þm. Norð-
url.v. hljóti að vera mér sam-
mála um það, að ef kaup hækk-
aði t.d. um 10% og gæti hækk-
að svo mikið, án þess að verð-
lagið breyttist, en ef helming-
ur þeirrar kauphækkunar færi
i útsvar og tekjuskatt, mundi
það vera alveg rangt, sem sam-
anburður við vísitölu neyzlu-
verðs mundi þá sýna, að kjörin
hefðu batnað um 10%, auðvitað
hafa þau aðeins batnað um 5%,
Framhald á bls. 26 ..
ZANUSSIfee
Hver einasta húsmóðir, sem sér
ZANUSSÍ kæliskáp hrífst af hinni
rómuðu ítölsku stílfegurð. Þær
sem hafa reynt ZANUSSJ kæli-
skápa þekkja kostina. Komið og
kynnið yður hina sérstáklega
hagkvæmu greiðsluskilmála.
víð allra hæfi.
SÖLUUMfiOÐ
[UTAN REYKJAVÍKUR
Hafiwfiöröur J4nM«tht«aM
MfcitM v#rrfu»)»« öfM
BúAardalwr
Iftit'tor
Sigurður OuðrmmdMon, rOfvm. *
Voaturgötu B
tinor StofAnwon. r»fvm.
Baldur SatmundMOfl, rofvm.
Fjarðarstrmtí M
VouUutin MsdýMflB
Magnáo Sufánsson, rofvm.
BoynJr fvoinsooo, rafvm.
Vélo * Boftmhjssslon
Rofvétovorkotsaéi Orlms og Arno
Souöé/krókur Voral.VÓÍwM
Bföoduóo Volur •stormon, rofvm.
6242