Morgunblaðið - 20.12.1966, Blaðsíða 16

16
MOHGU N BLAÐIÐ
Þriðjudagur 20. des. 1966
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Ejarnason frá Vigur.
Matthías Joiiannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Fitstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
í lausasölu kr. á mánuði innanlands.
Áskriftargjald kr. 105.00 7.00 eintakið.
ÞINGHLÉ
F'undum Alþingis hefur nú
verið frestað til 1. febrú-
ar. Þingmenn kvöddust sl.
laugardag, árnuðu hver öðr-
um gleðilegra hátíða og létu
í Ijós ósk um að þeir mættu
beilir hittast á nýju ári.
Um störf þess Alþingis sem
niú hefur fengið jólaieyfi má
segja að þau hafa gengið vel
og skipulega. Fjárlagaaf-
greiðsla var að því leyti ó-
venjuleg að færri breytinga-
tillögur til hækkunar voru
bornar fram í þinginu en oft-
ast áður. Af hálfu einstakra
stjórnarstuðningsmanna voru
engar breytingatillögur fram-
bö'rnar og tiltölulega fáar af
hálfu stjórnarandstæðinga.
Heildamiðurstöðutala fjárlag
anna á sjóðsyfirliti eru 4
milljarðar 711 millj. 325 þús.
Er greiðsluafgangur þá áætl-
aður tæpar 2 millj. kr.
Heildarniðurstöðutala árs-
Ins 1966 var rúmlega 3,8
mil'ljarðar kr. og greiðsluaf-
gangur þá áætlaður 1,5 millj.
Hækkun fjárlaganna nú
sprettur fyrst og fremst af
auknum útgjöldum til þess
að halda niðri verðlagi og
drága úr þvt þensluástandi,
sem ríkir í efnahagsmálum
landsmanna. Aukinn stuðn-
ingur við atvinnuvegina og
ýmsar nauðsynlegar fram-
kvæmdir eru önnur orsökin.
Athygilsvert er t.d. að til
byggingar skóla er nú varið
yfir 160 millj. kr. Er óhætt að
fullyrða að aldrei hafi verið
unnið að framkvæmdum í
skólamálum af eins miklum
stórhug og skilningi og nú.
Benti Jón Árnason, formaður
fjárveitinganefndar, m.a. á
það, að árið 1958, á síðasta
valdaári vinstri stjórnarinnar
hefði aðeins verið varið rúm-
um 19 millj. kr. til þessara
nauðsynlegu framkvæmda.
Afkoma rfkissjóðs á árinu
1966 hefur verið mjög góð.
I>ess vegna er nú mögulegt
að gera víðtækar ráðstafanir
tfl verffetöðvunar og jafn-
vægisráðstafana.
Margt bendir til þess að
aukinn skilningur sé nú fyrir
hendi hjá þingi og þjóð á
nauðsyn aðgætni í efnahags-
málum. Einstaka greinar út-
flutningsframleiðslunnar eiga
í erfiðleikum vegna verðfalls
á afurðum. Þess vegna er
ekki hægt að auka tilkostn-
að útflutningsframleiðslunn-
ar án þess að leiða stórkost-
lega nýja hættu yfir atvinnu-
líf landsmanna.
Kjarni málsins er að ís-
lenzka þjóðin býr í dag við
meiri velmegun en nokkru
sinni fyrr. Hún býr jafnframt
við meira félagslegt öryggi en
nokkru sinni áður. Skipuleg-
ar er unnið að allsherjar upp-
byggingu í þjóðfélaginu en
áður hefur tíðkazt.
Þegar á allt þetta er Mtið
verður það ljóst, hve rnikið
er í húfi. að hyggilega sé á
málunum haldið, ekki aðeins
af þeim, sem stjórnarstefnuna
móta heldur af öllum almenn
ingi í landinu. Þjóðin vill
halda hinum góðu lífskjörum
og tryggja framtíð sína. Nú-
verandi ríkisstjóm hefur haft
farsæla forystu um uppbygg-
ingu hins íslenzka þjóðfélags,
og þótt ýmislegt mætti nú
betur fara eins og jafnan áð-
ur skiptir það þó mestu máli
að íslendingar eru í dag fær-
ari um að bjarga sér og nytja
gæði lands síns en nokkru
sinni fyrr í sögu þessarar
þjóðar.
VATNSVEITUMÁL
VESTMANNA-
EYINGA
Fhns og kunnugt er hefur
^ skortur á neyzluvatni
lengi verið mikið vandamál í
Vestmannaeyjum, en nú
benda allar likur til þess, að
lausn sé að fást á því máli og
gerði Guðlaugur Gíslason al-
þingismaður grein fyrir fram
kvæmdum af hálfu Vest-
mannaeyinga í þingræðu við
þriðju umræðu fjárlaga. En á
fjárlögum næsta árs er ákveð
ið 3 millj. kr. framlag til
vatnsveitu Vestmannaeyinga.
Guðlaugur Gíslason sagði
m.a.: „Ég hygg, að öllum sé
það ljóst, að í dag er ekki
hægt að reka neinn kaupstað
af þessari stærð, 5 þús. íbúa,
án þess að fyrir hendi sé
nægjanlegt neyzluvatn og
það vatn, sem til iðnaðar þarf.
Þetta hefur að vísu verið gert
fram að þessu í Vestmannaeyj
um. Þó að við höfum kannski
orðið að líða eitthvað fyrir
það, þá hefur rekstur bæjar-
félagsins gengið með eðlileg-
um hætti, íbúum fjölgar þar,
ekki síður en annars staðar,
og meira heldur en sums
staðar utan þéttbýlisins hérna
við Faxaflóa. En þetta er auð-
vitað það sem koma verður
fyrir hina yngri kynslóð. Og
ég vil segja að við getum ver-
ið mjög ánægð með það, sem
þarna búum, að við sjáum nú
loksins fram á, að þetta mál
verður leyst að nokkru þeg-
ar á næsta sumri og endan-
leg lausn verður komin til
þess að gera fljótlega.**
Um þá fyrirgreiðslu, sem
Veestmannaeyingar fá nú á
fjárlögum, Vegna þessa máls,
sagði Guðlaugur Gíslason:
„Miðað við þá áætlun, sem
Efnahagsstofnunin hefur gert
um framkvæmdahlið málsins
og um fjárhagshlið þess þarf

sry

i

UTAN ÚR HEIMI
ZANZIBAR -
Kúba Afríku?
Á EYJUNNI Zanzibar í
Indlandshafi austur, þar
sem pálmatrén hneigja
krónur sínar úti við sjáv-
arströnd og ferðamenn
hafa löngum látið hugann
reika aftur til Þúsund og
einnar nætur er nú margt
breytt frá því sem var um
aldir og verið hefur þar til
fyrir ekki ýkjalöngu. Nú
er svo komið að menn eru
farnir að kalla þessa litlu
kóraleyju úti fyrir austur-
strönd Afríku, sem er ekki
nema 1664 ferkílómetrar
að stærð, Litlu-Kúbu eða
Kúbu Afríku og ýmsir eru
farnir að óttast fh'lutun eyj
arskeggja um málefni land
anna haudan sundsins sem
skilur hana frá meginland-
inu.
Zanzilbar foefuir fengið vaxt-
arverki. Fyrir tæpum (þreim-
ur árum var gerð á eyj urrni
folóðug foylting, skömimu eftir
að fo/ún Ihlaut sjéMstæði og
Fiiippujs foertogi af'Edánlborg
kom austur að færa soldén-
inum af Zanzibar sjélfstæðis-
skijalið. Arabar folöfðu réðið
ilögum og lofum á eyjupni ár-
um og öldum saman er bylt-
ingin var gerð og urðu mjög
fyrir foarðinu á „Byltingar-
réði atþjýðunnar“ er það tók
í sánar foendur öll völd á
Zanzilbar og systur eyjunni
Pemlbu og féllu í viðureign
við byltingarrá'ðið miörg
hundruð af (þeim.
Zanzilbar og Pemnlba, sólrík-
ar kryddeyjar Ibéðar tvær,
eru tæpa 37 km. í hiafi úti
austur frá Tanzaníu, sem einn
ig laut Bretum til skamms
tíma. Efnafoagur eyjarinnar
er ótryggur og foyggist á upp-
skeru kryddvöru ,einkum neg
uis, sem eyjan er íræg fyrir
og framleiðir enda mikiinn
meirilhluta alls þess neguls
sem notaður er í heiminum,
en ekki er sú íramleiðsla
drjúg til fjár ein saman og
ekki árviss um of.
Zanzilbar er nátengt Atfriku
ríkinu Tanzanáu stjórnmála-
lega og efnaihagslega ,ea for-
seti þar er sem kunnugt er
Julius Nuyerere. Zanzifoar hef
ur herlið nokkurt, ekki fjöl-
mennt, sem er í orði kveðnu
kallað hluti af varnarliði
Tanzaníu en er þó þjálfað á
eyjunni og hefur þar setu.
Herlið iþetta er vel foúið kín-
verskum vcxpnum og þjélfað
að sovézkum sið.
Ytfirmaður herafla þessa
heitir Hamid og hefur miki'ð
diálæti á einkennisbúningum
með kínversiku sniðL Kína-
stjörnu hefur Hamid jafnan
uppi og skotvopn voldug. Kon
ur eru fjölmennar í herliði
eyjarinnar, sjélflboðaliðar
eins og karknennirnir og er
stundum erfitt að gera grein-
armun á kynjum, svo illa
sniðnir eru einkennisfoúning-
arnir og pokalegir. Æskulýðs-
fylking er einnig é Zanzibar
og er kennt að marzéra að
sovézkum véibrúðusið með
miklum armsveiflum.
Skömmu eftir að gerð var
á eyjunni foylting sú er rak
af landi Ibrott soldéninn og
hirð hans, um hundra’ð
manna, reið iholskefla hrað-
fara uppreisna innan hersins
yfir meginland Austur-Af-
riku. Kenya, Uganda og Tanz-
anía kölluðu forezkt herlið sér
'til aðstoðar að foerja niður
óeirðir og upplþot innan hers-
ins sem við lá að steyptu
stjórnum Jomo Kenyatta í
Kenya, Milton Olbote í Ug-
anda og Júiíusar Nyerere í
Tanzaníu og sittihvað þótti
foenda til þess að keðju-upp-
þot þessi innan hersins væru
foein afleiðing allþýðulbylting-
arinnar í Zanzibar.
Eyjan býr nú við tiöluverða
sjélfstijór'n og hinn raunveru-
legi valdama'ður þar er Sfoeik
Abeid Karume, sem foer virð-
inigarfoeitið „fyrsti varaforseti
Tanzaníu“, og segir hann tím
ana foreytta mjög ifrá því sem
áður foiafi verið. „Meðan sold-
óninn réði hiér lögum og lof-
um,“ sagði hann, „gat eng-
inn eyjarskeggi náð sér í pen
inga fyrir mat nema í milli
gengi eirifovec veðlánarinn
úr foópi Arafoa. En nú eru
menn hér sem óðast að safna
iholdum og Iblóðsugurnar eru
allar á bak og lburt“.
Zanzifoar er orðin stökk-
pallur Klína á leið til blökku-
mannarikisins Tanzaníu á
meginlandinu ,som (þegar hef-
ur fengið tiöluverða aðstoð að
austan, foæði á svi'ði foermála
og efnafoagsmála. Kínverskir
tæknisérfræðingar eru nú að
Ijúka við að setja upp 100
klílówatta útvarpssendi í út-
jaðri foöfuðlborgar Tanzaniíu,
Dar-es-Salaa'm. Þessi öfluga
stöð mun síðan senda „frelsis-
áróður“ til eyrna milljónum
Afríkumanna sem Ibúa við yf-
irráð fovítra manna í nálæg-
um rfkjuim.
Meðal annarra framkvæmdia
sem áfonmaðar eru á vegum
Kínverja er foygging mikil'lar
vefnaðarvöruverksmiðju og
fjölgun hinna svoköl'kxðu
„ráðunauta" um landlbúna'ð
og tæknimáL Margt er orðið
um Kínverja á götunum í
Zanzibar, þar sem höll sold-
áns þess er þar var áður hef-
ur nú verið skírð upp aftur
og foeitir nú „Höll alþýðunn-
ar.“ Langt er nú síðan þar í
folöllu var foaldin viðfoafnar-
veizla erlendum sendimanni
og lí'tið er þar foaflt við í mat
og drykk alla jafna en öBu
sem a-f gengur þegar í stað
skipt milfli stafkarla sem þar
foíða fyrir dyrum útL
Nyerere Tanzaníulforseti
liýsti því yfir fyrir skömmu
að Zanzilbar og Tanzanía væru
nú orðin virki afriskrra frels-
isstríðsmanna og Samtök Ar-
rikuríkija ,OAU, foafa kjörið
sér Tanzanáu fyrir foækistöð.
Þar situr flrelsisnefnd s-am-
takanna, sem foeitið foefur áð
forekja forott rí'kisstjórnir
þær skipaðar fovítum mönn-
um sem nú sitja að völdum í
Suður-Afríku, portúgölsku
Mozamfoique og Angola og í
Rlhádesíu. Þarna er blökkum
Ærelsisfoaráttumönnum kennt
til hermdarverka, ógnarverka
og skæruliðsfoernaðar. Sumir
flá þar sín fyrstu kynni af
stríði foandan við landamæri
Tanzaníu að Angola, þar sem
skæruliðar eru stöðugt á ferli
yfi-r landamærin að hrella þar
og hvekkja sem mest þeir
mega foerlið Portúgala í landa
mærahéruðunum.
Þá hafa foermenn þjálfaðir
í Tanzaníu einnig komizt til
annarra ríkja á iþessum slóð-
um sem stjórnað er af fovát-
um tnönnum. Margir þeirra
hafa verið teknir foöndum og
hafa þá foaft i fórum sínum
kiínrversk vopn, sprengjur eða
sprengiefni og áró'ðurslbók-
menntir.
Sumir folakkir stjórnmála-
menn í Austur-Afrfku eru
orðnir uggandi um þróun
mála á Zanzibar og óttast að
sá dagur renni upp flyrr en
varir að Byltingarráðið á eyj-
unni tfreisti þess að kooma foin-
um kommúnistisku foyltingar-
óformum sínum í flramkvæmd
á meginlandinu Ilíka. Þeir
foorfa áhygtglj'uful'l.um augum
yifr sundið til Zanzilbar og
minnast þess að i kjlölfar upp-
reisnarinnar á eyjiunni 1964
sigldu uppþot innan foerjanna
í Jöndum sjálflra þeirra og
þeir minnast Iheimsóknar
Cfoou En-lais ,forsætisráð-
foerra Kína, til Tanzaníu og
Zanzibar og þeirra orða Ihans
að skilnaði að nú væri ein-
mitt rétti tíminn til að gera
uppreisnir í álfunnL
í Tanzaníu, Kenya og Ug-
anda er fjöldi fólks sem ótt-
ast að frá byMingunni S Zanzi-
foar kunni að foafa foorizt með
folænuim yfir sundið uppreisn-
arfræ sem borið gætu ávöxt
einfovern daginn á austur-
ströndinnL „Zanzilbar er ortS-
m eins og smækkuð mynd
af Kúlbu,“ sagði einn emlbætt-
iemaður í Tanzaniíu nýverið,
„leyndardómsful'l eyja með
undarlegar IbyMingarfougimynd
ir.“ Og foann vitnaði í fornan
arabiskan málsíhátt, sem varð-
Framh. á fols. 8
tæpar 3 millj. umfram þau
lán, sem þegar hefur verið
samið um og umfram þau
lán, sem .við höfum ástæðu
til að ætla að Efnahagsstofn-
unin muni standa að með
bæjaryfirvöldum í Vest-
mannaeyjum að útvega. Ég
tel því eðlilega |>á fyrir-
greiðslu, sem nú er ráðgerð
á fjárlögum, og kemur fram
í nefndaráliti meirihluta fjár-
veitinganefndar og hér var
staðfest af fjármálaráðherra
að væri um 3 milljónir. Það
er með þessari upphæð séð
fyrir, að hægt er að byggja
fyrsta áfanga þessa fyrirtæk-
is, sem ákveðið er að ljúka á
árinu 1967.“ Af þessum um-
mælum alþingismannsins er
ljóst, að hér er um að ræða
hið mikilsverðasta mál, fyrir
Vestmannaeyinga og þýðing-
armíkið fyrir bæjarfélagið
og íbúa þess að á því finnist
viðunandi lausn. Af hálfu
Vestmannaeyinga hefur þetta
mál verið undirbúið mjög
rækilega, allar hugsanlegar
leiðir athugaðar til þess að
finna ódýrari lausn en þá,
að leggja vatnsveitu frá landi
til Eyja, en ýtarlegar rann-
sóknir hafa leitt í ljós að önn-
ur leið er ekki fær.