Morgunblaðið - 24.06.1967, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. JÚNÍ 1967.
stríðsárunum
HÓPUR BANDARlKJAMANNA,
sem voru hér á vegum hersins,
komu í heimsókn til Islands fyr-
ir nokkrum dögum til að skoða
sig um, hitta gamla vini og rifja
upp endurminningar. Þeir til-
heyra 1400 manna klúbb sem
kallar sig „The Forgotten Boys
of Iceland" eða Gleymdu dreng-
irnir frá íslandi. Fréttamaður
Morgunblaðsins hitti nokkra
þeirra að máli á Hótel Loftleiðir,
þar sem þeir búa meðan á dvöl-
inni stendur. Fyrst tókum við
taÚ Albert Henderson, fyrrv-
hershöfðingja.
„Ég kom hingað frá Englandi
1944, rétt fyrir „Battle of the
August Borleis: Hélt minningar-
í athöfn um Roosevelt á ísiandi.
Bulge“, sem var síðasta tilraun
Þjóðverja til að snúa stríðinu til
sigurs fyrir sig. Þegar ég frétti
um orrustuna bjóst ég hálft í
h\oru við að verða kallaður út
aftur, en af því varð ekki. Meg-
•tnverkefni mitt var að skila Is-
lendingum ýmsu sem við höfðum
tekið hernámi, og losa okkur við
ýmislegt óþarfa dót. Við seld-
um til dæmis Islendingum mik-
ið aÆ allskonar tækjum, jarð-
ýtum, jeppa, flutningabifreiðir
og fleira þessháttar. Þetta var
ekki selt cjýrt og mér er sagt að
það hafi komið mörgum mann-
inum að góðum notum. Það
gladdi mig mjög. Mér þótti vænt
um íslenzka fólkið. Við vorum
I erfiðri aðstöðu, þar sem við
höfðum hernumið landið, en
samvinna og samskipti gengu öll
mjög vel fyrir sig. Og margir
íslendingar sýndu okkur vin-
áttuvott sem við aldrei gleym-
um. Ég býst ekki við að dreng-
imir okkar hafi verið mikið
hrifnari af að vera sendir hing-
að, en sumir íslendingar voru
að fá okkur. Það var lítið um
þægindi fyrst í stað og þeir
voru anzi langt að heiman.
Margir þeirra vissu ekki einu
sinni hvar ísland var á kortinu
og höfðu aldrei heyrt þess get-
ið áður en hingað kom. En þeir
tóku brátt gleði sína aftur og
ég held ekki að neinn þeirra
hafi séð eftir þeim tíma sem
hann dvaldi hér. Þeir voru
bandarískir hermenn og sendir
hingað til að vinna ákveðið verk.
Það var þeirra stolt að leysa það
vel af hendi“.
— Hvaða atburður finnst yð-
ur eftirminnilegastur frá dvöl
ySar\ hér á stríðsárunum?"
„Það er ekki gott að segja.
Það er orðið anzi langt síðan og
ég man sjálfsagt ekki allt. Þó
vil ég nefna öll viðskipti mín
við íslendinga, sem voru mér
til mikillar ánægju. Ég man líka
eftir því þegar olíuskipinu
brezka var sökkt í Seyðisfirði.
Ég fór þangsið austur rétt um
það leyti og rabbaði við menn-
ina þar. Þeir höfðu þarna nokkr-
ar loftvaxnabyssur en því miður
voru skotfærin af skornum
skammti. Þeir „dúndruðu“ því
sem tiltækt var á þýzku flugvél-
ina en hittu held ég engu skpti.
Ég vil einnig geta þess að það
var mér mikið ánægjuefni að
vera sæmdur Fálkaorðunni is-
lenzku. Það skeði eftir að ég lét
af störfum á íslandi. Ég mat
mikils þann heiður sem mér var
sýndur og var hreykinn af að
bera hana ... nú, þetta gengur
allt betur þegar ég er byrjað-
ur að rifja upp. Ég man nú eftir
því að það var skipi sökkt hér
rétt fyrir utan höfnina. Kaf-
báturinn lá þar í leyni. Þetta var
flutningaskip og það rak heil
ósköp af bjórkössum og kústum
á land. Já, ég hefi farið nokkuð
um núna, að skoða gamla staði.
Fór m.a. inn að Elliðaám og
veiddi þar þrjá laxa. Ég var
alveg himinlifandi, ég hefði gert
mig ánægðan með einn. Ég vil
svo biðja að heilsa öllum mín-
um gömlu vinum og þakka inni-
lega fyrir hlýjar móttökur.
William Ermiles, var korpor-
áll í 10. skriðdrekasveitinni. Þeir
voru við stöð sem kölluð var
White Horse.
„Ég kom hingað upp 1942 og
David Zinkoff: Byggði íþrótta-
húsin við Hálogaland.
var í 22 mánuði. Það var
ánægjulegur tími þótt okkur
leiddist nú stundum, og mun
léttara en það sem við tók þeg-
ar ég fór héðan. Ég eignaðist
nokkra ágæta kunningja og átti
með þeim góðar stundir. Við í
skriðdrekasveitunum höfðum
samt miklu minni frítíma en aðr-
ir vegna þess að það voru engar
varaáhafnir á drekana, og við
urðum að vera tilbúnir til orr-
ustu 24 tíma á sólarhring. Að
vísu lauk dvöl minni hér án
þess að við lentum nokkru sinni
í orrustu en það var fyrir öllu
að vera reiðubúinn og í góðri
æfingu. Ég minnist þess að fyrst
þegar ég kom hingað var ég
settur á vakt. Strax fyrstu nótt-
ina. Það var auðvitað kolniða-
myrkur og hávaðarok og við
börðumst fram og aftur kringum
stöðina. Satt að segja held ég
að allur þýzki herinn hefði get-
að laumazt framhjá okkur þarna
Við sáum ekki nema nokkur fet
frá okkur. Nú, daginn eftir þeg-
ar birti fórum við að sjá betur
hvar við höfðum gengið. Ég tók
eftir að félagi minn stóð stjarfur
þar skammt frá og horfði niður-
fyrir sig. Ég gekk til hans og
sá að við vorum fram á hengi-
flugi. Þar höfðum við verið rölt-
andi um álla nóttina.“
„Svo að þetta hefur ekki ver-
ið neinn dans á rósum.“
„Nei, ekki alltaf. En það var
þó rólegra en það sem við tók,
eins og ég minntist á. Ég fór
héðan til Englands og þaðan með
innrásarsveitunum í gegnum
Þessa mynd tók Zinkoff á Hótel Borg 17. nóvember 1944. Á henni eru ýmsir merkir bandarísk-
ir blaðamenn í hópi íslenzkra kollega sinna og annarra gesta. M. a. má þarna þekkja herra As-
geir Ásgeirsson, forseta, Valtý Stefánsson, þá ritstjóra Morgunblaðsins, Sigurð Bjarnason ritstj„
Herstein Pálsson o. ÍI.
Frakkland, Þýzkaland og Belgíu.
Það voru ógurlegar orrustur oft
á tíðum, sérstaklega í Þýzka-
landi En ég komst heill á húfi
burt frá því. Nú á ég lítið veit-
ingahús í 84 Pensylvania og út-
hiuta bjór í stað fallbyssuskota.“
Katharine Schlegel var ein
fjölmargra hjúkrunarkvenna
sem hér voru á stríðsárunum og
eftir sögu hennar að dæma áttu
þær ekki of góða ævi:
„Ég kom 2. marz 1942 og var
hér í fimmtán mánuði. Flestar
vinstúlkur mínar voru hér í 22
mánuði og það átti ég líka að
vera í upphafi, en þoldi ekki
loftslagið og kuldann og var
send út aftur. Ég held að ég
hafi ekki kynnzt nema einum
eða tveimur fslendingum þennan
Katharine Schlegel: Þvotturinn
var viku að þorna.
tíma sem ég var hér þá. Við
vorum svo bundnar að við gát-
um ek’kert farið frá. Ég held
að ég hafi séð meira á fyrsta
deginum núna en ég sá alla
fimmtán mánuðina 1942 og ’43.
Við vorum ákaflega mikið ein-
angraðar og útaf fyrir okkur,
enda spítalinn á Helgafelli í
Mosfellssveit og engar strætis-
vagnaferðir eða slíkt, í bæinn.
Heizta tiibreytingin var þegar
sjóherinn bauð okkur upp í
Hvalfjörð. Þar fengum við gott
að borða og gátum látið okkur
líða vel. En sú sæla varaði ekki
lengi því að við þurftum alltaf
að vera mættar kl. 12 á miðnætti
og það tók tíma í þá daga að
skrölta upp í Hvalfjörð á her-
trukk. Aðbúnaðurinn fyrst í stað
var mjög slæmur. Herinn stækk-
aði svo ört þá að þeir gátu ekki
framleitt nógu mikið af hlifðar-
fötum og öðru slíku. Við höfðum
því engin almennileg vetrarföt
og það m. a. var ástæðan fyrir
því að ég veiktist. Og húsakynn-
in voru ekkert til að hrópa húrra
fyrir. í þeim voru fyrst í stað
engir ofnar eða hitunartæki og
lá við að væri eins kalt úti og
inni. Og svo var rakinn hræði-
legur. Við urðum alltaf að klæða
okkur uppi í rúmi og undir tepp-
inu. Og ef við þurftum að þvo
þvott, þornaði hann ekki fyrr
en eftir viku.
„Ég get ímyndað mér að þú
hafir þá verið fegin að sleppa
eftir fimmtán mánuði?“
„Nei, þó furðulegt kunni að
virðast var ég það ekki. Ég
hafði meira að segja reynt að
komast hjá því að vera send
heim, eins lengi og ég gat. Það
var að vísu margt hægt að finna
að lífinu en þegar þú ert með
góðum vinum og ert að vinna að
einhverju sem þú hefur áhuga
á, þá skiptir harðræðið ekki svo
miklu máli. Ég fór upp í Mos-
fellssveit um daginn til að skoða
rústirnar — og ég fékk tár í
augun.
David Zinkoff er formaður
„Gleymdu drengjanna“. Hann
var sendur hingað í apríl 1943
og var hér til 1945.
„Mér var sagt úti að drengim-
ir hérna á íslandi hefðu það
ekki alltof gott. Þá skorti að-
stöðu til þess að stunda ein-

William Ermiles, gekk fram og
aftur á hengiflugi fyrstu nóttina.
hverja tómstundaiðju. Ég fékk
það verkefni að bæta úr þessu.
Það er ekki svo lítið starf fyrir.
einn mann, og mikið undir því
komið hvernig yfirmenn haes
bregðast við. Ég var svo hepp-
inn að minn yfirmaður var ekki
einungis góður hermaður heldur
einnig góður maður. Hann skildi
vel þau vandamál sem við blöstu
og hafði áhyggjur af því, hvað
lítið var gert fyrir drengina.
Hann sagði því við mig: „Zink,
þú átt að gera allt sem hægt er
til að bæta úr þessu. Og þegar
ég segi allt, meina ég allt.“
Nú, þegar hershöfðingi gefur
slíka yfirlýsingu hefur maður
anzi góðan bakhjarl. Og ég gat
fengið ýmislegt í gegn sem ann-
ars hefði verið ómögulegt. Þeg-
ar ég kom til að biðja um eitt-
hvað svaraði hershöfðinginn já,
áður en ég bar upp erindið.
Hann var frábær maður. Með
hans hjálp byggðum við það sem
við kölluðum Andrews Field
House, það sem þið kallið Há-
logaland. Þar gátu mennirnir
boxað, spilað körfubolta og leik-
ið sér að vild. Benedikt G.
Waage var góður kunningi minn
og var mér innan handar um
allt sem hann gat. Hann var
góður maður, Benedikt og það
fékk mjög á mig að heyra lát
hans. Annar vinur minn var
Guðmundur Arason, íþróttamað-
ur. Hann hjálpaði mér mikið
með allsk. skemmtiefni. Og hann
er búinn að heimsækja mig
núna. Fór með mig heim til
fjölskyldunnar og við höfðum
það gott þar eitt kvöld. Það var
dásamlegt. Þegar hann hitti mig
var eins og við hefðum verið að
kveðjast daginn áður. Vinarhug-
urinn hafði ekkert minnkað öll
þessi ár, og hefur hann þó haft
um nóg að hugsa. íslendingar
eru mjög tryggir vinir. Annar
góður drengur er Agnar Kofoed
Hansen, flugmálastjóri. Hann
var lögreglustjóri þegar ég var
hérna fyrst og við urðum góðir
vinir. Og núna kom hann til
mín og spurði hvort ég hefði
séð Surtsey. Þegar ég sagði nei,
fór hann með mig í tveggja
tíma flugferð. Og svo bauð hann
mér heim til fjölskyldu sinnar.
Framihald á bls. 8.

Albert Henderson, var yfirmað-
ur hersins á Islandi.
ísland
Gamlir hermenn
Voru hér á
heimsækja