Morgunblaðið - 24.06.1967, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. JÚNÍ 1967.
23
Jón Hallgrímsson
á Hnjúki — Minning
FIMMTUDAGINN 15. þessa
mániaðar andaðist á Héraðshæl-
inu á Blöniduósi, einn atf merk-
usitu mönnuim Húna.vatnssýski,
Jón Hallgrímsson á Hnjúki í
Vatnsdal.
Var hann «n margra ára
slkeið búinn að þjást acf kölikun
í mjaðmarliðum. Leitaði hann
öfit lækninga, og ifékk stundum
nokkra bót í bili, en aldrei svo
að vierul'agu gagni yrði til
Éramibúðar. Á siíðasta vetri fór
kvo veilkin að breiða um sig í
Ihöfðinu og hálsinum. Og hinn
4. apríl sl. lagðist Jón á spítal-
ann á Blöniduósi. En hann var
ELuttur á Sjúkralhúsið á Akur-
eyri og lá þar um itíima, en fór
sivo aiftur tffl Blönduóss. En
bati féklkst eniginn og þetta
varð endirinn sem áður er sagt.
Jón Hallgrímsson var fædd-
nr á Hnijúki í Vatnsdal 27. janú-
ar 1891, sonur hinna menku
hijóna, Hallgníms Jónssonar og
iÞiorbjangar Þors teinsdótt ur, er
bjuggu rausnarbúi á Hnjúki í 50
ár. Var þar talinn einhver
trausitas'ti og fyriPhyrggá'Umiesti
bilsikapur okikar sýslu.
Krafa sjiáJJfsfoj-argair, fyrir-
Ihyglgiju og manndóms var rikj-
andi hu gsu n arháttur ó því
Iheimiii eins og gerðist ó beztu
bæjum Húnaivatnssýelu á þeim
Bímum. Jón Haligrímsson ólst
upp hjá foreldruim sínum og
innidralkk með móðurmjóKkin.ni
þeirra huigsunanhátt. Hann hef-
ir Mka fylgt (honum alía ævi og
eeynzt meðail trausitustu og nýt-
nstu manna í dkkar héraði.
Hann tók við búi atf föður sín-
um og hatfði raunar lengi óður
verið aðalstoð heimilisins á
etfstu árum tfiöður síns.
Hann kvæntist órið 1923
Steinunni Jósefsdlóttur tfrá Mið-
hópi. Er það milkiil óigætiskona,
tfögur, 'gáifuð og hið mesta góð-
- MINNING
Framhald af bls. 22.
leiðbeinandi á kennaranámskeið
um, er fræðsluskrifstofa Reykja-
víkur hélt fyrir kennara borgar-
innar. Árið éftir kom bún aftur
sem leiðbeinandi á námskeiði
fyrir reykvíska kennara og ferð-
aðist þá einnig út á landsþyggð-
ina á vegum Fræðslumálastjórn-
ar.
Á þessum árum eignaðist hún
fjölda vina meðal íslenzkra skóla
manna, sem allir minnaist hennar
með þakklæti og virðingu.
Enn einu sinni heimsótti hún
Island, árið 1961, með systrum
*ínum tveimur og þá, eins og hún
sagði „för att visa dem mitt
land“.
Ást hennar á fslandi var ein-
læg og sönn. Hún notaði hvert
tækifæri sem gafst til að kynna
landið, bæði í fyrirlestrum,
greinum og samtölum. Vair hún
án efa einn bezti fulltrúi íslands
á erlendri grund. Seinast nú 1 ár
hóf hún að kynna Skálholt, sögu
þess og íramtíð meðal sænskra
tyðháskóla. Hún var gagntekin
af sögu staðarins og áformin um
framtíð hans voru henni mjög að
skapi. Sú ósk hennar að sjá
Skálholtskirkju var henni efst i
huga, eir við dvöldum á heimili
bennar þessa daga; ræddum um
íslandsferð hennar í haust. En
önnur ferð var henni ætluð.
Daginn fyrir andlátið taldi
hún upp alla Iþá mörgu vini, sem
hana langaði að sjá á fslandi, og
færum við þeim ölhim hennar
síðustu kveðju.
Við, sem áttum með Tienni ótaj
finægjustundir, og nutum hjálp-
ar hennax í ríkum mæli kveðj-
nm hana með djúpri virðingu.
Sár söknuður og harmuir er
Wveðinn að systrum hennar og
aystkinahömum, sem voru henn-
ar stóra fjölskylda. Innflegustu
samú ð a rkveðjur tll þeirra
fylgja þessum ffitæMega Mnurn.
Ásgeir Guðmundsson.
kvendi. Hafa þau búið saman í
farsœiu hjónabandi alltatf síðan,
og nú faortfir frúin saknaðaraug-
um eftir manni sínum.
Þau hjón eignuðust eina dótt-
ur barna, Guðrúnu, nú hús-
freyju á Hnjúiki. Er hún gift
Sigurði Magnússyni frá Brekku,
miklum dugnaðarmanni og
fyrirmyndar bónda. Þau hjónin,
Guðrún og Sigurður, eiga þrjó
efnilega sonu, sem nú eru all’ir
upplkomnir og tryggja framtíð-
arhag hins glæsilega heimiiiS'.
Þau hjön.in, Jón og Steinunn,
bjuggu á Hnjúki með milklum
myndarbrag til 1947, en íluttu
þá til Reykjavíkur og keyptu
íbúð á Eiríksgötu 35.
í búskap sínum fyligdiu þau
ailtaf þeim sið tfyrirhyggju og
traustleika, sem öruggastur hetf-
ir jafnan reynzt íslenztoum
bæindum. Nægiiegar tfóðurbyrgð
ir og góð meðferð á öHum
skepnum, var greiniiegasta ein-
kennið. Búið var alltatf stórit og
afurðaigott. Allur efnahagur
Jón® á Hnjúki stóð ienigi föstum
fiótum.
En þegar mesti bölvaldur fe-
lenzkra bænda, „Karakúlpest-
in“, herjaði í Húnaþingi og
sauðféð, sem allt öryggi byggð-
ist ó, hrundi niður á öllum árs-
tímum og ó öllum aldri, þá var
hinum ötula bónda ó Hnjúki
nóg boðið. Ás'tandið taldi hann
óþolandi og iitlar líkur til bóta.
Þess vegna tók hann til nýrra
úrræða og flutti burt. Fór oig ó
sömu Leið fyrir möngum bænd-
um víða um land á þeirri tíð.
í Reykjavík bjó tfjöiskyldan
um 9 ára skeið og var Jón ó
iþeim tíma sitarfsmaður hjlá
Áfengisverzlun ríkisins.
Yngri hjónin, Guðrún og Sig-
urður, áttu mesitan þátlt í því,
að öll fjölskyldan fflutti norður
aftur. Olli það mikilli gleði um
allt Húnaþing þegar þessi ágaeta
fjöLskyida flu'tti heim atf'tur og
tók itil sitarfa á hinu fórna hötf-
uðbóli Hnjúki, þar sem sama
ættin ifaefir búið samffleytt í 200
ár.
Gestrisn in á Hnjúki er al-
kunn um alla Húnavatnssýslu
fyrr og síðar á æviskeiði þess-
arar Jfjlöiskyidu. En hún breytt-
ist ekki neitt þó að hjónin vœru
búsett í miðri Reykjavík. Á
þeim árum iögðu margir Hún-
vetningar Leið sina á Eirílksgötu
35 og þess var þar skammt að
bíða, eins og heima á Hnjúki,
að fyrir voru hlaðin borð með
aliskonar góðgæti. Hitt var þó
meira virði, að á báðum stöð-
um var alúð og gleðskapur
fljótt í tfulikomnasta lagi. Hjón-
in bæði voru fundvís á um-
ræðuefni og meðai annars hatfði
Jón þann hætfileika, að hann
var spilamaður ágætur og jatfn-
vígur á Bridige og Lomber. Á
þeim vettvangi lét hann atdrei
í minni p>okann.
Jón stundaði niáim í Hlól.a-
skól'a einn vetur, þó ungur mað-
ur, en hann varð fyrir lasleika
og kom iþví elkki i eldri deiJld.
En á þessum eina vetri hiótfust
okkar kynni og þó strax byrj-
aði okkar vinótta, sem aldrei
hetfir rénað og því siður þrugð-
iist. Jón var sá maður, sem mjög
ánægjulegt var að kynnast og
hafa vinát'tusambanid við. Hann
var skemmtilegur maður og
glaðsinna í vinahópi, ógætlega
greindur og fyndinn. Við nón-
ari kjynni kom það í Ijós, að
hann var hinn mesti dreng-
skaparmaður, hj.artahiýr og
hjartahreinn. Honuim var alltaf
hægt að treysta, sivo sem bezt
verður ó kosið.
Hann var manna glöiggastur ó
menn og móietfni. Hann gat les-
ið skoðanir manna og áhuga-
mó'l eins og faann vœri að lesa
bók. AUiir fundiu, að þar var
við dreng að eiga, sem aJltaf
fór vel með það sem ha-nn fékk
að vita, um hvers og eins á-
hugamóL Og það er víst, að
hann brás.t enigum manni ÖLl
sviksemi var í mikilli fjarlægð
við all't hans eðli. Þess vegna-
átti han.n fjölda marga vini,
norðanlanids og sunnan.
Hann var mjög geetinn í orð-
um og frekar fiámæltur jatfnan.
Einnig í veizlum oig á gJeði-
mótum gætti hann ailtatf hófs.
Hvanvetna þar sem- bar í tal
um bresti manna eða vafasama
framkomu, greip Jón ævilega í
þann streng að atfsaka allt siíkt.
Að átelja ann.að fólk var hon-
um mjög fjarri skapi. í því sem
öðru sýndi það sig, að hann
var sérsiakt prúðmennL sam
aiiir heiðarlegir menn hlutu að
virða og meta.
Hann var meðal allra mynd-
anlegustu manna; hár og þrek-
in.n og mjög kanlmannlegur.
Hann var l'ífca ramur að atfti,
svo fáa eða enga sláka hefi ég
þekkt á ævinni. Mun.u fáir eða
engir hafa vitað um aifl hans,
og aldrei heyrði ég þess getið,
að honum yrði afMátt, þó aðrir
gengju fná. Ég fékk að vita, að
o£t hom það tfyrir í VatnsdaJis-
rétt við stóðdrátt, að Jón á
Hnjúki gat haldið ólmium
trippum föstum við markskoð-
un, þó öðrum tveimur saman
gengi hið saima tfull örðugt. Það
er því vfet að engar ötfgar eru
það, þó fullynt sé að hann. hetfði
fyililega afl á við tvo meðal-
menn.
Jón Hallgrímsson var frekar
hlédnægur, einikum ó opinber-
um vettvangi. Var þó nokkuð
með í tfélagsl/ítfi, innan sveitar og
sýslu. Meðal annars í sveitar-
stjórn Sveinsstaðaihrepps all-
lengi. Kom þar sem annars-
staðar fram, hve prýðilega
greindur hann var. Voru tiUög-
ur hans jatfnan vet fauigsaðar,
enda hatfði hann Mfca öruggar
og fastmótaðar skoðanir. f
stjórnmálum fylgdi hann SjáJtf-
stæðiaflakfcnuim frá þvl að sá
tfioikkur var stofnaður og til
enda.
An.nars lagði hann mesit kapp
á að stunda bú sitt og heimilis-
hagi. Hann gekk ailtatf hreint
til verks. Bftir að dóttursynir
hans komu til sögunnar, þá var
honum það mest ánægja að
hlynna að þeim á ailan hátt,
leiðbeina þeim og kenna allt er
hann miáttL í því etfni lét hann
ekfcer.t tælkifæri ónotað, því
hann elskaði drengina af mik-
il'ii ein'lægnj, og þóltti milklu
skipta, að tnyiggja þeirra gætfu.
Nú þagar þessi minn elsku-
legi vinur er 'hortfinn, þá fylgir
honum sár söknuður. Hann var
rúmum tveim árum yngri en
ég og ég vonaðist eftir að þurfa
eigi að sjó á eftir honum yfir
landamærin. En „enginn má
siköpum renna“, og þegar ég só
hann í síðasta sinn, þá var það
mér þung raun.. Mlátti segja, að
þá vœri hann milli heims og
„Heljar", enda liðu tfáir daga-r
þar til yifir lauk.
Nú 'flyt ég honum og hains
minningu mínar innile.gustu
þaikkir fyrir alilan hans dreng-
skap og óbrigðúlu vináttu á
liðnum áratugum.
Konu hans og dóttir, tengda-
syni, dlóttursonum og öllum öðr-
um aðstandendum votta ég ein-
iæga samúð og hiLuttdkningu
vegna hins mikia missis. Von-
andi eigum við öll etftir að sjó
hann siíðar á landi litfendai.
AkrL 19. júní 1967
Jón Pálmason.
Það er talið fremur sjaldgæft
á voru landi að margir ættliðir
sitji á sömu jörð. Eirðarleysið
virðist okkur íslendingum í blóð
borið, við viljum vita hvað hinu-
megin býr og kanna nýjar slóðir.
Hvað þessu veldur er mér um
megn að svara, en eitt er víst að
þetta rótleysi er illrar ættar.
Hnjúkur í Vatnsdal er eina
jörðin hér lun slóðir þar sem
sama ættin hefur búið mann
fram af manni. Fyrir aldamótin
1800 fluttist þangað bóndi er
Þorsteinn hét Jónsson, d. 1802.
Sonur hans Þorsteinn tók þá við
jörðinni og bjó þar að sagt er
til dauðadags, d. 1822. Hans
sonur, Jón, tók þá við búi á
Hnjúki og dó þar háaldraður
1884. — Kona hans var Engil-
ráð Stefánsdóttir frá Hofi í
Vatnsdal. Hjónin Jón og Engil-
ráð voru mestu merkismanneskj-
ur eftir því sem orð fór af. Oft
heyrði ég í bernsku móður mína
tala um þau og mat þau manna
mest, en hún ólst upp á næsta
bæ, Helgavatni.
Snauðir menn og umkomu-
lausir áttu víst athvarf hjá Eng-
ilráðu, sem var annáluð gæða-
kona, greind og greiðvikin. Enn-
þá lifa hér í héraðinu merkileg-
ar sögur um þessi góðu hjón
og minna þær talsvert á sögurn-
ar um gömlu Þingeyrahjónin,
Björn Ólsen og Guðrúnu Run-
ólfisdóttur — góðgjörðasömu
gáfukonunnar og kjarkmikla
dugnaðarmannsins og héraðs-
höfðingjans.
Búskapur Jóns og Engilráðar
blessaðist vel, húsfreyjan trúði
á Guð sinn og huldufólkið í
Hnjúknum voru vinir hennar.
Ef eitthvað skorti eða vanda
bar að höndum, þá var hjálpin
vís. — Og þá stóð held'Ur ekki
á húsfreyjunni á ÍHnjúki að
greiða úr vanda þeirra er til
hennar leituðu, hvort heldur
voru mennskir menn eða huldu-
menn. Hún var skemmtileg
huldufólkstrúin. Og blessun
fylgdi áfram búendum á Hnjúki.
Hallgrímur, sonur Jóns, tók við
jörðinni af föður sínum og bjó
þar allan sinn búskap, d. 1922.
Kona hans var Þorbjörg Þor-
steinsdóttir, ættuð vestan úr
Víðidal. Var Þorbjörg mikil hús-
móðir og mannkosta manneskja.
Áttu þau tvö börn, Engilráðu,
sem dáin er fyrir nokkrum ár-
um og Jón, sem lést á héraðs-
hælinu á Blönduósi lö. þ.m. og
við kveðjum nú. — Mér finnst
mikill sjónarsviptir að báðum
þessum systkinum, og ég sakna
þeirra úr vinahópi. — 1 þeim
sameinaðist margt það, er prýddi
afa þeirra og ömmu. Samúðin
með þeim er báru lægra hlut
var ríkur þáttur í skapgerð
þeirra samfara sterfcri hvöt til
að lifa sjálfstæðu lífi, vera veit-
andi en ekki þiggjandi og sjá
heimili sínu vel borgið. Bæði
voru þau trygglynd og vinföst.
Huldufólkistrú ömmu gömlu hef-
ur sennilega dvínað með breyttu
hugarfari fólksins, en Jón var
trúmaður, trúði á forsjón Guðs
og hélt fast í Herrans klæðafald
til hinstu stundar.
Jón tók við búi á Hnjúki eftir
föður sinn, bjó fyrst með móður
sinni, en siumarið 1923 giftist
hann eftirlifandi konu sinni
Steinunni Jósefsdóttur frá Mið-
hópi, var hún þá kennari á fsa-
firði. Þau voru bæði glæsileg
Hnjúkshjónin og gott var að
sækja þau heim.
Þeim blessaðist vel búskapur-
inn eins og forfeðrunum. Voru
hjúasæl og oft voru börn og
unglingar þar lengri og skemmri
tima og nutu tilsagnar húsfreyj-
unnar.
Eftir að ég flutti búferlum
vestur í Húnavatnssýslu kom ég
fyrst að Hnjúki. Mér fannst ég
hafa þekkt staðinn frá blautu
barnsbeini, ég sá fyrir mér
klöppina fyrir sunnan bæinn og
borgirnar. Huldufólkið var á
sveimi og mikil dulúð hvíldi yfir
þessari fallegu jörð. Mér var vel
tekið þá og ávallt síðan. Jón á
Hnjúki var ákaflega hlýr mað-
ur, þó að hann væri mikill vexti
og sterklegur var hann, við-
kvæmur í lund, mátti ekkert
aumt sjá og var einlægur vinur
vina sinna. — Hann var glaður
og reifur á heimilinu og í vina-
hóp, þótti gaman að taka á móti
gestum. Ég minnist margra
gleðistunda á Hnjúki sem ég
þakka nú þá leiðir skilja. Heim-
ilisbragur var þar til fyrirmynd-
ar, léttur og ljúfur. Oft var
gripið í spil eða „tekið lagið“.
Ungur gekk Jón í Hólaskóla
áður en hann gerðist bóndi á
Hnjúki. Hann var alltaf mikils-
metinn bóndi í sinni sveit, var
um árabil í hreppsnefnd Sveins-
staðahrepps og þótti þar sem
annarsstaðar tillögugóður maður.
Þau Jón og Steinunn áttu eina
dóttur, Guðrúnu, sem nú býr á
iHnjúki, gift Sigurði Magnússyni
bónda frá Brekku í Þingi. Eiga
þau þrjá efnilega syni.
Á kreppuárunum svokölluðu,
þegar fénaður bænda féll úr
mæðiveiki og aflskonar óáran
svo ltíill hluti þess fjár, er rek-
ið var til heiða á vorin skilaði
sér af fjalli á haustin, rann
mörgum bónda til rtfja og í ör-
væntingu sinni tóku þeir sig
upp frá jörðum sínum og fluttu
þangað, sem álitið var björgu-
legra. Árið 1947 seldi Jón Hnjúte
og öll fjölskyldan fór til Reykja-
víkur. Gerðist hann starfsmað-
ur hjá Afengisverzlun ríkisina.
Gott var að koma til Hnjúka-
hjónanna í Rvík. Það breytti
engu þó þangað væri komið. En
sjálfsagt hefur Hnjúksfólkinu
farið eins og mörgum, sem úr
dalnum fer, þeir festa fæstir
yndi við fjörur eða sker. Eftir
nokkur ár hvarf Jón aftur heim
að Hnjúki og allt hans fólk. Nú
tóku ungu hjónin við bústjórn-
inni, og þar hefur ekki verið
setið auðum höndum sáðan. Allir
í sveitinni fögnuðu því, þegar
fjölskyldan kom aftur heim.
Siðustu árin hefur Jón átt
við mikla vanheilsu að stríða. En
hann var sá gæfumaður að koma
aftur heim og sjá gamla ættar-
óðalið, sem hann var bundinn
sterkum böndum, halda áfram að
vaxa með ári hverju í höndum
nýrrar kynslóðar, sömu ættar.
Kynslóðir koma, kynslóðir fara,
en ennþá stendur hnjúkurinn og
skýlir fyrir norðannepjunni og
huldufólksbyggðin er á sínum
stað.
Um leið og ég þakka Jórvl
góða vinattu og tryggð við mig
og mína um langt árabil, bið
ég Guð að blessa heimilið hans,
Vona ég að heitar bænir horf-
inna kynslóða fylgi búendum á
Hnjúki í marga ættliði.
H.A.S.
Til sölu
Þessi bifreið er til sýnis og sölu.
Uppl. á Hverfisgötu 46 (uppi í porti)
í dag og á morgun frá kl. 1—6.30.